Tora bizi ne kadar düşünüyor, farkında mısınız sevgili okurlar? Bu konu ile ilgili hususları defalarca çeşitli yazılarımda ele aldım. Şimdi değişik birkaç noktaya değinmek istiyorum.
Devarim Kitabı şöyle yazar: “Yeni bir ev inşa ettiğin zaman damına korkuluk yapmalı, böylece evinde tehlikeli bir duruma yer vermemelisin, zira bir kişi oradan düşebilir” (22:8). Tora, kişinin sağlığına ve iyiliğine dikkat etmekten sorumlu olduğunu da belirtir: “Kendini koru ve canını (yani ruhunu) fazlasıyla koru” (4:9). İnsanın ruhunu korumasının bir yolu da gözlerinden geçer. Kişi kendini iğrendiren manzaralara bakmaktan dahi -buna cinsellik de dâhil- kaçınmalıdır. Tabi kişi sağlığına dikkat etmeli, kendini hiçbir tehlikeye atmamalıdır.
Korkuluk konusuna geri dönecek olursak, kişinin damına korkuluk inşa etme ve böylece birinin oradan düşerek yaralanmasını ya da ölmesini engelleme zorunluluğu, az önce de belirttiğim gibi Tora’da yazılıdır. Bu korkuluktan maake şekline söz edilir. Korkuluk hem sağlam, hem de en az on karış yüksekliğinde olmalıdır. Bir alışveriş merkezinde birkaç çocuğun yürüyen merdivenlerden düşüp öldüğünü hatırlayanınız vardır herhalde.
Buna karşılık eğer dama kimse çıkmıyor, bu mekân insanlar tarafından kullanılmıyorsa, korkuluk yapma zorunluluğu ortadan kalkmaktadır.
Bir maake yaparken okunacak bir beraha vardır: “Baruh Ata A..nay, Elokenu meleh aolam aşer kideşanu bemitsmotav vetsivanu laasot maake (Kutsalsın Sen A..nay, Tanrımız, Evrenin Kralı, bizi emirleriyle mübarek kılan ve bir korkuluk inşa etmemizi emreden)”. Eğer kişi korkuluğu bir başkası için yapıyorsa, beraha’yı şu sözlerle bitirmelidir: “al asiyat maake (bize bir korkuluk inşa etme hakkında emir veren)”.
Bu Tora zorunluluğuna, kişinin arazisinde bulunan bir çukurun (çukurun içinde su varsa bile) etrafına sağlam bir korkuluk inşa etme mecburiyeti de dâhildir. Akla ne geliyor sevgili okurlar? Yüzme havuzu tabi… Ve yüzme havuzlarına düşerek boğulan çocuklar. Çukur ya da havuzun üstünü örtmek de mümkündür. (Tora, zamandan ne kadar bağımsız, değil mi?) Bir havuzun üstü örtülür ya da çevresine korkuluk yapılırken beraha okumaya gerek yoktur.
Alınacak başka önlemler? Talmud, bir babanın çocuklarına yüzme öğretmeye mecbur olduğunu yazar (Kiduşin 29a). Kişi, belini geçen çalkantılı sularla yüzmeye çalışmamalıdır (Talmud, Yoma 87b). Tıpkı Karadeniz ya da İsrail denizlerinde yaptığımız gibi. Bir aracı tehlikeli bir hızda kullanmak yasaktır, (Shevet Halevi’nin bir soruya yanıtı, 6:112). Kişi bir nehirden su içecekse önce bir miktar su çekmeli ve içinde sülük olup olmadığını kontrol etmelidir (Talmud, Avoda Zara 12b). Kişi dengesiz bir köprüden ya da sallanan bir merdivenin altından geçmemelidir (Talmud, Roş Aşana 16b). Kişi tehlikeli bir köpeğe sahip olmamalıdır. Köpek eğer havlıyor ve insanları korkutuyorsa tehlikeli sayılır (Talmud, Bava Kama 83a). Fanatik ve agresif hayvan severlere duyurulur. Eğer kişi tehlikeli bir köpeğe sahip olmak zorunda ise, hayvan, insanlara zarar veremeyeceği biçimde zincirli olmalıdır. Kişi avucunun içinde ekmek, et ya da başka nesneler kesmemelidir çünkü kazayla kendini yaralayabilir (Talmud, Berahot 8a). Bir çocuğa cezalandırılacağını söylemek onu tedirgin edebilir ve kendine zarar vermesine yol açabilir. Eğer çocuğu cezalandırmak gerekiyorsa, bu hemen yapılmalıdır (Masehet Semahot 2:4-6).
Sigara içmek günümüzde sağlığa zararlı görüldüğünden, çağdaş alaha otoritelerinden çoğu artık sigara içmenin yasak olduğu görüşündedir. Kesinlikle yasak olmasa bile (kişi özellikle iflah olmaz bir tiryaki ise) sigara içmenin uygun olmadığını düşünenler de vardır. Ancak sigara içen kişinin, diğerlerine zarar vermemek için odayı terk etmesi, herkesin hemfikir olduğu bir husustur.
Aşem bize temkinli ve düşünceli olmayı emrediyor sevgili okurlar. Empati sözcüğü dilimize yeni girdi sayılır ama kapsadığı kavram Tora’da hep vardı. Facebook filozofları hep bencil olmayı, en başta kendimizi düşünmeyi öğütlese de, işin aslı öyle değil. Asıl gerçek, büyük bilge Hillel’in öğretisi: “Kendine yapılmasını istemediğini başkalarına yapma. Bütün Tora bu. Gerisi yorum.” Ve görüyoruz ki yorumlar, bugün toplumu yaşanır hale getiren ilkeleri oluşturuyor.
Kendinize ve ruhunuza iyi bakın lütfen.
