Tarihte üçüncü kez bir kadına verilen Fizik Nobel’i, IŞİD’in cinsel zulmüne uğrayan genç bir kadına verilen Barış Ödülü ve cinsel taciz skandalları nedeniyle verilemeyen Nobel Edebiyat Ödülü... İşte, 2018’in Nobel Ödüllerinin kazanları ve akıllarda kalacak özellikleri...
Kazananlarda öne çıkan isimler
Nobellerde Fizik Ödülünü icat ettiği cımbız ile kazanan Arthur Ashkin 96 yaşında bu ödülü alma-sıyla tarihte Nobel’i kazanan en yaşlı kişi oldu. Brooklyn doğumlu Ashkin, Ukraynalı Yahudi bir aileden geliyor. ABD ordusuna radar sistemleri için kısa dalgalı ışık gönderme tüpleri inşa eden Ashkin, Cornell Üniversitesinde nükleer fizik üzerine doktorasını tamamlamasının ardından Bell Labs’de lazer araştırmalarına yoğunlaştı ve mikroskobik ölçekte yaşayan organizmaları yakalayabilen optik cımbızı icat etti. Ashkin, bilim kurgu filmlerindeki gibi ışığın radyasyon basıncıyla fiziksel objelerin yerini değiştirmeyi, onları iterek ışının merkezine toplamayı ve orada tutmayı başardı. 1987’de cımbızla ilk kez yaşayan bir bakteriyi ona zarar vermeden yakaladı. Bu sistem şimdi yaşamın nasıl işlediğini çözmek için kullanılıyor.
Donna Strickland, öğretmeni Gerard Mourou ile 1985’te yazdıkları ortak tez ile yüksek yoğunluklu, çok kısa aralıklı optik titreşimlerin çok küçük nesnelerin ve çok hızlı süreçlerin araştırılabilmesini sağladı. Bu icatları özellikle gözlerde lazer ameliyatlarında kullanılıyor. Donna Strickland, Nobel Fizik Ödülünü kazanan üçüncü kadın oldu. Nobel Kimya Ödülünü kazananlardan Frances Hamilton ise dalında ödül kazanan beşinci kadın oldu.
Baba tarafından Alman Yahudi kökenli William Nordhaus, iklim değişikliğini büyüme analizlerinin içine entegre ettiği için ekonomi dalında Nobel kazandı. Yale Üniversitesi profesörü olan 77 yaşındaki Nordhaus sera gazlarının yol açtığı çevresel zararı karşılamak üzere küresel çapta kurumlara vergi getirilmesini önermişti. Ödül ‘Küresel Isınmada 1,5 derece Raporu’nun açıklanmasından hemen sonra geldi. Raporda iklimsel etkiler açısından 1,5 derecelik bir ısınmanın, 2 dereceye göre daha güvenli olacağı vurgulanıyor.
Ezidi insan hakları savunucusu Birleşmiş Milletler (BM) İyi Niyet Elçisi Nadia Murad, IŞİD tarafından kaçırılan ve esir kaldığı süre boyunca cinsel ve fiziksel şiddete maruz kalmış binlerce Ezidi kadından biriydi.
Edebiyat Ödülü neden iptal edilmişti?
Geçen kasım ayında Nobel Ödüllerini dağıtan İsveç Akademisinin fonlarıyla kültürel bir proje yürüten Fransız fotoğrafçı Jean-Claude Arnault, 18 kadın tarafından cinsel taciz ile suçlandı. Arnault’un altı ödülün kazananını resmi açıklamadan önce sızdırdığı da ileri sürüldü. Arnault’un eşi şair Katarina Frostenson da Akademi üyesiydi. Kurum Frostenson’un ödül komitesinden çıkarılması önerisini reddedince tartışma büyüdü. İsveç Akademisinin 18 üyesinden altısı istifa etti, Frostenson ile birlikte yedi üye atıl duruma geçti. Komitede 11 üye kaldı. Akademi yönetmeliğine göre yeni bir üye atayabilmesi için komitenin en az 12 üyeyle toplanması gerekiyor. Çıkmaza girilince gelecek sene edebiyat dalında iki ödül verilmesinde karar kılındı.
Leon Lederman hayatını kaybetti
Leon Lederman, Higgs Bozonu olarak bilinen ve maddeye kütlesini kazandıran atom altı parçacığa ‘Tanrı Parçacığı’ adını kazandırmasıyla tanınıyor. 3 Ekim’de 96 yaşında hayatını kaybeden Lederman, muzdarip olduğu Alhzemier hastalığı yüzünden tedavisini ve kalmak zorunda kaldığı bakım evinin masraflarını karşılamak üzere 1988’de kazandığı Nobel ödülünü 2015’te açık arttırma ile 765.000 dolara satmıştı. Rus kökenli Yahudi göçmen bir aileden gelen Lederman, II. Dünya Savaşında üç sene ABD ordusunda Nazilere karşı savaşmıştı.
