Dört özel Şabat - Dört özel Peraşa- 4: ŞABAT AHODEŞ

Şabat Ahodeş’te, haftanın peraşasına ek olarak “Bu ay sizin için ayların başı olacak” pasuğuyla başlayan ve Yahudilere bir halk olarak verilen ilk mitsvayı anlatan bölüm okunur. (Şemot 12:2)

Nazlı DOENYAS Kavram
3 Nisan 2019 Çarşamba

Dört Özel Şabat’ın dördüncüsü Roş Hodeş, Nisan’dan önceki Şabat veya bu yıl olduğu gibi Roş Hodeş Şabat’a geldiğinde Roş Hodeş Nisan; bu yıl 6 Nisan Cumartesi, Şabat Ahodeş’tir.

Şabat Ahodeş’te, Maftir olarak Ahodeş Peraşası okunur(Şemot12:1-20).

Ahodeş Peraşası, Tanrı’nın, Mısır’dan çıkıştan iki hafta önce Moşe ve Aaron’a söylediklerinden bahseder. Yahudi halkına verilen ilk mitsva olan Roş Hodeş-Yeni Ay konsepti ile oluşturulacak Yahudi takviminde Nisan ayının ‘ayların başı’ olarak kabul edilmesi, Nisan ayının 10’unda her ev halkının korbanlık, bir yaşında bir davar edinilmesi ve bu korbanlığın 14 Nisan’a kadar gözetimde tutulması, 14 Nisan akşamı korban olarak kesilip kanının kapı pervazlarına ve kirişlerine sürülmesi anlatılır. Buna ek olarak daha sonra kesilen korbanlığın matsa ve acı otlar ile Pesah korbanı olarak yenilmesi, kapı pervazlarına korban kanı sürülmüş olan evlerin, behorların ölümü belası sırasında atlanacağı, bu günün nesiller boyunca hatırlanacağı açıklanır. Bunun yanında yedi gün boyunca mayalı gıdalar tüketmekten kaçınılması ve bunun bir gün öncesinde evlerin mayadan tamamen temizlenmesi, yedi gün boyunca evlerde kesinlikle maya bulunmaması gerektiği bildirilir.

Yahudilere bir halk olarak verilen ilk mitsva - Yeni Ayın İlanı

Tora’da insanoğluna verilen ilk mitsvanın: “Verimli olun ve çoğalın.” (Bereşit 1:28) olduğunu görürüz.

Bundan sonra Yahudi olmayanların da ‘Gelecek Dünya- Olam Aba’da pay sahibi olabilmeleri için yerine getirmeleri gereken Noah’ın Soyu İçin Yedi Kanun- Şeva Mitsvot Şel Bene Noah belirtilir. (Mişne Tora-Melahim UMilhamot 9:1) Bu sekiz mitsva tüm insanlık için geçerliydi. Daha sonra Tanrı, atamız Avraam’a sünnet mitsvasını (Bereşit 17:10-14), onun torunu Yaakov’a da hayvanların siyatik sinirini yememe mistvasını verdi. (Bereşit 32:33).

1 Nisan tarihinde ise, Tanrı daha yeni yeni bir halk haline gelmiş İsrailoğulları’na, bir ‘halk’ olarak ilk mitsvalarını verir; ayın hareketlerine göre düzenlenen bir takvim meydana getirmek. Tanrı’nın Yahudilere bir ulus olarak verdiği ilk mitsva olan zamanın kontrol edilmesinin, Yahudilerin halen Mısır’da esir oldukları bir dönemde verilmiş olması çok önemlidir. Çünkü bir kölenin takvime ihtiyacı olmaz, onun uyuması, uyanması, yemek yemesi, çalışması, tüm yaşamı efendisinin takvimine göre ayarlanır. Sadece özgür bir kişi kendi zamanlamasını belirleyebilir ve yalnızca özgür bir ülke kendi takvimini belirleyebilir.

Yeni Ayın İlanı - Neden önemli?

Yorumcular, Yahudilere bir halk olarak verdiği ilk mitsva: ‘Yeni Ay’i İlan Etme’ mitsvası ile Tanrı’nın Yahudilere zaman üzerinde bir hâkimiyet verdiğine dikkat çeker. O andan itibaren, festivaller, bayramların tarihsel döngüsü, takvim, ancak iki görgü tanığının, Bet Din’in karşısında ayın, gece gökyüzünden kaybolduğu zamandan sonra, ‘ilk olarak’ yeniden ortaya çıktığı, küçücük gümüş halini gördüklerine dair ifade vermeleriyle, Bet Din’in resmi olarak ‘Yeni Ay’ı ilan etmesinden sonra var olabilecekti.

 Bayramlarda Yom Tov Kiduş dualarının alt satırında da bayram günlerinin İsrailoğulları tarafından tespit edildiği ifade edilir: “Baruh Ata Ad. mekadeş Yisrael Veazemanim- Kutsalsın Sen Ad. İsrailoğullarını ve bayram zamanlarını kutsal kılan.”

Günümüzde Roş Hodeş ilanı

 Sefarad geleneklerine göre, Roş Hodeş- ayın başından önceki Şabat- Şabat Mevarehim-sabah duası sırasında sinagoglarda ‘Yeni Ay İlanı Duası-Birkat Ahodeş’ yapılır. Bu duada, herkese yeni ay için sağlık, mutluluk, bereket, şifa, iyi haberler, korunma duaları edilir.

Yine İstanbul Sefarad geleneklerine göre, Yahudi takviminde ayın 7’si ile 15’i arası, sinagogda veya evde, ayın görülebileceği bir yerde-Birkat Alevana- Yeni Ay Duası yapılır. Bu duada, güneşi, ayı, yıldızları, gökcisimlerini, gökleri, suları, her şeyi yaratan ve yarattıklarına işlevlerini veren Yüce Tanrı kutsanır.

 

ŞABAT AHODEŞ - BUGÜN ANLATTIKLARI

Zaman ve özgürlük

Bir kölenin, zamana hükmetme özgürlüğü yoktur, ancak özgür biri, bunu başarabilir. Bir takvimin düzenlenmesi, toplu veya kişisel her türlü özgürlüğün temel noktasıdır. Günlük hayatımıza baktığımızda, biz de kendi haftalık takvimimizi yaparken, kendi zamanımız üzerindeki hâkimiyetimizi belirtmiş oluruz: iş, dinlenme, kendimize olma zamanımızı, tatilimizi, aile ve arkadaş zamanımızı, iş ve sosyal hayat dengemizi o anki önceliklerimize göre sıralarız. Bu da zamanın değerini takdir etmemize, zamana saygı göstermemize, zamanı anlamlı ve içerikli bir şekilde kullanmamıza, bu şekilde zamanda bir iz bırakmamıza olanak sağlar. Bu yüzden Yahudi takviminin aylarının başlangıcının, serbest bırakılma ve kurtuluş ayı olan Nisan olması çok anlamlıdır. Hayatımızda zamanımıza hakim olmamızı engelleyen, kendi kendimize koyduğumuz esaretlerimizin farkında olmamız ve zamanımızı dengeli ve optimal şekilde değerlendirmemiz için bugün hemen şimdi harekete geçmemiz gerektiği mesajını verir.

Roş Hodeş - Yenilenme

İbranice Hodeş-ay kelimesinin kökü, hadash-yeni ‘den gelir. “Roş Hodeş -Yeni Ay”ın İlanı, zaman üzerinde hâkimiyet sağlamanın yanı sıra, Yahudilerin değişim, yenilenme, yeniden doğuş, gelişim ve yükseliş potansiyelini simgeler. Çünkü Ay, Yahudi Halkı’nı sembolize eder. Ay, yükselip sonra küçülerek yok olduğu gibi, bir anda karanlıklardan çıkar, doğar ve tekrar yükselişe geçer. Ay, ümidi; bir geçmiş olduğu gibi, bir de gelecek olduğuna dair inancı temsil eder. Bu hareketlilik, Yahudilerin üstüne gelebilecek herhangi bir negatif hükmün geçici olacağını, Yahudilerin tarih sahnesinden zaman zaman yok olur gibi görülmelerine rağmen, bunun geçici olacağını, bir süre sonra Yeni Ay gibi tekrar ortaya çıkacaklarını ifade eder.

Kişisel yenilenme

Yeni ay, kişisel olarak yenilenmeyi de simgeler. Eski hatalarımızı kabullenip, gereken kişilere içten özürlerimizi diledikten ve bunları tekrarlamamaya niyet ettikten sonra, kendimize yeni bir sayfa açmamızın zamanı. Kendimizle birlikte günlük hayattaki ilişkilerimizi de yenileyebileceğimiz, güçlendirebileceğimiz bir fırsat zamanı. Birbirimizi affetmek, birbirimizin içindeki iyiliği görmeye odaklanmak, birbirimizi takdir etmenin, yeni bir başlangıç yapmanın zamanı. Bu nedenle, bazı toplumlarda geleneksel olarak Birkat Alevana duasından sonra eski arkadaşlar olsa bile en az üç arkadaşı: ‘Shalom alehem’ ile selamlama adeti vardır, geçmişte olanları geride bırakıp ,sanki hayatlarına yeni girmişler ve ilişkileri daha yeni başlıyormuş gibi.

Tekrar ve yenilik

 İbranicede yılı ifade eden shanah, Şema’daki gibi tekrarı ifade eden shinun teriminden gelir: “veshinantam” - ezbere öğret. Yani shana- yıl tamamen tekrardan oluşuyor: yıllar boyu hep aynı aylar, aynı mevsimler, aynı festivaller… Fakat o yıl içindeki, hodashim - aylarımız, bize chidush-yenilenme fırsatı veriyor.

Aynı kalan temelin içindeki yenilenme, bizim için Yahudilik anlamında güçlü bir mesajdır, çünkü yaşam rehberimiz olan ve bize Tanrı tarafından Sina Dağında verilen ve her gün almaya devam ettiğimiz Tora’nın ebedi mesajları vardır. İlk olarak verildiği 2448 yılından beri Tora’daki her cümle, her kelime, her bir harf, nesilden nesle tamamen aynı şekilde tekrar edilerek bugünlere gelmiştir. Yahudi geleneğimizi genç nesillere anlatma şeklinde chidush, yenilenme, yeni metotlar olmalı. Zengin Yahudi mirasımızdan bahsederken, bunu içinde yaşadığımız döneme uygun şekilde yapmaya çalışmalıyız.

Örneğin, elli yıl önceki en başarılı Yahudi öğretmenini alıp bugün bir çocuk sınıfının önüne koyarsak ve o daha önce kullandığı ve başarılı olduğu metodun tamamen aynısını kullanırsa, günümüzde başarısızlığa mahkûm olması kaçınılmazdır. Çünkü öğretme tekniklerini, karşımızdaki kişilere hitap edecek şekilde revize etmemiz gerekiyor. Nasıl ki Pesah masasındaki dört farklı çocuğun her birine aynı Pesah’ı onun anlayacağı şekilde anlatıyorsak, geleneklerimizi ve mirasımızı anlatırken de karşımızdaki kişinin anlayacağı, ona hitap eden ve etkileyen bir sistem bulmamız gerekiyor.

Pesah’a hazırlık

Hem Şabat Ahodeş, hem de Roş Hodeş Nisan bizi artık iyice yaklaşan Pesah bayramına hazırlıyor. Ahodeş Peraşası bize evlerimizde, işyerlerimizde, arabalarımızda yapacağımız kapsamlı temizliği, Seder hazırlıkları ve planlamanın zamanının geldiğini hatırlatıyor. Bunların yanında bize Pesah için en az bunlar kadar önemli bir başka hazırlığı düşünmemiz gerektiğini de hatırlatıyor: Seder için zihinsel ve ruhsal hazırlık ve Pesah Agadası’nın okunması. Seder masası bir yemekten çok daha fazlasını ifade eder. Agada’nın soru- cevap formatı, soru sormayı tetikleyen Seder adımları; Yahudi tarihi, Yahudi deneyimleri ve Yahudi kimliği hakkında anlamlı tartışmalara ortam sağlamak içindir. Seder’de, sorular ve tartışmalar sadece hahamlar ve Tora bilginleri arasında geçmez, masada bulunan herkesin, yapılan konu tartışmalarında, soru-cevaplarda aktif bir payı olması gerekir. Başarılı bir Seder lideri, bu gece, Mısır’dan Çıkış ve Pesah’ın anlamını, Seder masasının etrafında toplanan çeşitli, her biri farklı izleyicilere, her birinin anlayacağı şekilde öğretmeye hazır olması gerektiğini bilir, ve bunun için hazırlanmaya, araştırmaya, anlamlı bir Pesah Bayramı planlamaya bugünden başlar. 

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla; GÖZLEM Yayıncılığın- El Gid Para El Pratikante,Şemot, Vayikra, Yahudilik Ansiklopedisi ,Sidur kol Yaakov kitaplarından, Tevrat, Emanations, Life’s Blessings, The Book Of Our Heritage kitaplarından  ve  www.ou.org; www.chabad.org; www.torah.org;  www.jewishfederations.org; myjewishlearning.com; www.jewfaq.org; sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır.  Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz. 

 

MEHİRAT HAMETS  DUYURUSU

Geleneksel olarak hametslerin satış işlemi her sene olduğu gibi cemaatimizde Bet-Din adına Rav Yeuda Adoni tarafından gerçekleştirilmekte. Bu işlemi yapmak isteyen yahidlerimiz ilgili formu doldurarak, 18 Nisan 2019 Perşembe gününe kadar (0212) 244 19 80 -  245 75 70 numaralarına fakslanması, [email protected] adresine e-posta ile gönderilmesi veya en yakın sinagog görevlilerine teslim edilmesi gerekmektedir.

 

 

Siz de yorumunuzu yapın

Tüm Yorumları Görün