Roş Aşana ile başlayan On Teşuva Gününün doruk noktası: Yom Kipur

Yom Kipur, Roş Aşana ile başlayan On Teşuva Gününün doruk noktasıdır. Tanrı’yı evrenin Yaratıcısı ve Efendisi olarak yeniden ilan ettiğimiz ve dünya üzerindeki sorumluluklarımızı yerine getirme durumumuza göre yargılandığımız Roş Aşana, dünyadaki rolümüze daha genel ve geniş bir bakış açısı sunar. Yom Kipur ise tamamen ve yoğun bir şekilde kendi içimize dönmeye adanmış bir gündür. Bugün her birimiz ciddi bir şekilde iç hesaplaşmamızı yapar ve Tanrı’nın bize bahşettiği içsel gücü nasıl hayatımıza geçirebileceğimiz üzerine düşünürüz. Yom Kipur bu yıl 8 Ekim Salı akşamüstü başlıyor.

Nazlı DOENYAS Kavram
2 Ekim 2019 Çarşamba

Roş Aşana’da dünyanın büyük resmini görüyoruz. Tanrı’nın tüm evreni yarattığını ve yönlendirdiğini ilan ediyoruz. Ruhumuza işleyen şofar sesleriyle Tanrı’yı dünyanın kralı olarak taçlandırıyoruz. Avot’un -atalarımızın- liyakatlarını ve Sina Dağında Tora’yı almak için çölde Tanrı’yı takip eden daha yeni doğmuş Yahudi milletinin Tanrı’ya adanmışlıklarını kendi içimizde hissediyoruz. Yeni bir yaşam, sağlık ve refah yılı kitabına yazılmamız için dua ederken, büyük Yahudi halkı zincirinin bir parçası olarak mirasımıza bağlı kalma niyetimizi tekrar teyit ediyoruz. Hatalarımızdan sorumlu olduğumuzu ve Aseret Yeme Teşuva - On Teşuva Günü sürecine başladığımızı biliyoruz.

Yom Kipur’da ise büyük resmin arka plana kayıp, bireyin ön plana çıktığını görüyoruz. Bütün bir günü, Tanrı’nın her birimizi, sadece bizim yerine getirebileceğimiz eşsiz bir görev ve bunu gerçekleştirebilmemiz için gereken kaynaklarla yarattığı gerçeğine odaklanıyoruz.

Yom Kipur, tüm zamanlar için bir iç değerlendirme günü, hayatımızda nerede durduğumuz, hangi yöne gitmek istediğimiz üzerine etraflıca düşündüğümüz, hayatlarımızı Tanrı’nın bizim için tasarladığı yola dönmemiz için yeniden düzenleyebileceğimiz bir gün olarak belirlendi.

YOM KİPUR’A HAZIRLANIRKEN

Tsedaka: Tora öğretilerinin arkasındaki bilgeliği keşfettikçe, Tanrı’nın bize dağıtmamız için emanet olarak verdiği nimetleri, adil bir şekilde ihtiyaçlılara ulaştırmanın, bizim görevimiz olduğunu da idrak ederiz. Görevimiz olan tsedaka vermeyi, kalpten ve mutlulukla yaparak, bu mitsva’yı daha yüksek seviyede yerine getirmiş oluruz. Tsedaka bunlara ek olarak hakkımızda verilebilecek sert hükümleri iptal etme, hatta ölümden kurtarma gücüne de sahiptir: “Tsedaka tatsil min amavet.”

Nasıl Yapılır? Tsedaka’yı telefonla çeşitli kurumlara ulaştırdığımızda, onlar tarafından ihtiyaçlılara yönlendirilir.

Teşuva: Pişmanlık diye tercüme edilen teşuva, aslında kendi özüne, Tanrı’ya Dönüş anlamını taşır.

Nasıl Yapılır? Dünya kurulmadan önce yaratılan teşuva, adım adım ilerleyerek ve bizim geçmişimizi, bugünümüzü ve geleceğimizi derinden etkiler. İlk adımda durup hayatımızı, hareketlerimizi, ilişkilerimizi dikkatle gözden geçirir, samimiyetle iç hesaplaşmamızı yaparız. Bunlar arasında hatalı olanların farkına varır, hata yaptığımızı kabul ederiz. İkinci adımda yaptığımız hatalı davranışlardan, sözlerden pişmanlık duyarız, çünkü bunların, Tanrı’nın bizi yaratırken burnumuza üflediği nefesle içimizde var olan Tanrısallığa ters düştüğünü için için hissederiz. Daha sonraki adımda ise pişmanlık duyduğumuz, kendimize yakıştırmadığımız bu hareketleri gelecekte tekrar etmemeye niyet ederiz. Buraya kadar olan adımlar, karakterimizi geliştirmeye, bizi kendimizin daha ileri bir versiyonu haline gelmemize yardımcı olur. İlişkilerimizi geliştirmemiz ve daha ileriye götürmemiz ise teşuva’nın Viduy-itiraf kısmı ile gerçekleşebilir. Teşuva’nın bu en zor ama en etkili bölümü, hem Tanrı ile hem insanlar ile olan ilişkilerimizde yaşam değiştirici önem taşır. Bu adımı gerçekleştirmek için, Tanrı’ya karşı yaptığımız hatalar için Tanrı’dan, insanlara karşı yaptığımız hatalar, kırdığımız kalpler için de o kişilerden samimiyetle af dileriz. Bunu da, hatamızın sorumluluğunu kendi üzerimize alma cesaretini göstererek, yanına hafifletici sebepler eklemeden ve kendimizden başka kimseyi suçlamadan, içtenlikle, kullandığımız kelimelerin hakkını vererek, inanarak yaparız. Bu şekilde, bugünümüze daha bazla anlam katabilir, geçmişimizi değiştirebilir, geleceğimiz için yeni bir sayfa ile temiz bir başlangıç yapabiliriz.

Hatalı bir davranışta bulunmadan, günah işlemeden de teşuva yapabiliriz:

Mitsvalarımızı arttırarak, bu dünyadaki görevimiz üzerine düşünüp bu yolda harekete geçerek, Tanrı’nın elçileri olmaya layık bir şekilde yaşayarak, Tora öğretilerini sadece okuyup anlatmakla kalmayıp bunları hayatımıza da uygulayarak, yaşantımızla örnek olarak ve dünyayı Tanrı’nın Varlığı’nı barındırmaya layık bir hale getirmek için kendi üzerimize düşeni yaparak Tanrı’ya daha çok yaklaşarak teşuva yapabiliriz.

Kapara: Yom Kipur’dan önceki günlerde yapılan kapara adetinde, geleneksel olarak canlı bir tavuk ya da bir miktar para, insanın başının üstünde döndürülüp,  kapara duası edilerek kefaret olarak ilan edilir.

Nasıl Yapılır? Kapara, Matan Baseter gibi ilgili kurumlardan telefonla da yapılır, ismi verilen kişiler için Kapara duası okutulur:

Aramızda olmayan yakınları ziyaret etme: Yom Kipur’dan önce mezarlığa gidip artık aramızda olmayan yakınlarımızı ziyaret etme adeti vardır.

Kal Nidre: Erev Yom Kipur - bu yıl 8 Ekim Salı - Arvit duası sırasında, Ehal’deki tüm Sefer Toralar çıkarılır. Sefer Tora tutan iki kişi ve hazan, vaatleri iptal etme yetkisine sahip olan Bet Din’i temsil eder. Kal Nidre bu akşam ‘üç kez’ tekrar edilir. Önce yavaş bir sesle okunan Kal Nidre, her seferinde ses biraz daha yükseltilerek, yürekten gelerek samimiyetle okunur. Şeeheyanu berahası söylenir.

Ardından Anoten duası ile Türk Hükümeti’nin, Türk Cumhurbaşkanı’nın kutsanması, korunması, kötülüklerden sakınması, onlara yardım etmesi, onları yüceltmesi ve onları çok yüksek mevkilere getirmesi, onları tüm beladan ve acıdan sakınması için Yüce Tanrı’ya dua edilir. (Kipur s.70 - Gözlem Yayınları - www.gozlemkitap.com )

Şema: Her sabah ve akşam Şema duasında içimizden söylediğimiz, “Baruh şem kevod malhuto leolam vaed” kısmını ilk kez Erev Yom Kipur Arvit duasında yüksek sesle söyleriz. Bütün Yom Kipur duaları boyunca da bu kısmı yüksek sesle söyleriz.

Bir yoruma göre bunun sebebi, Yom Kipur’daki fiziksel kısıtlamalar sayesinde, bizlerin de bu kısmı dile getirebilecek birer melek konumunda olmamızdır.

Viduy-Al Het: Yom Kipur - bu yıl 9 Ekim Çarşamba - gün boyu süren ibadet sırasında çoğul olarak yapılan itiraflar Viduy ve Al Het defalarca tekrar edilerek, günahlar için af dilenir. Viduy okunurken, ayakta baş eğik olarak durulur. Her günah itiraf edilirken sağ elle göğsün üstüne hafifçe vurulur. Bu itiraflar hep çoğul olarak yapılır, “Yalan söyledik, ihanet ettik”, vb. Buradaki amaç, her Yahudi’nin birbirinden ve birbirinin işlediği günahtan sorumlu olduğunu vurgulamaktır.

Tanrı’nın On Üç Merhamet Özelliği: Talmud’a göre, Israeloğulları Altın Buzağı günahını işledikten sonra Moşe Rabenu bunun telafisi mümkün olamayacak kadar büyük ve ciddi bir günah olmasından dolayı umutsuzluğa kapılacak gibi olur. Tanrı, Moşe Rabenu’ya, “Yahudiler günah işledikleri zaman, Benim Huzurumda bu duaları dile getirsinler, Ben onları affedeceğim” der. (Talmud Roş Aşana 17b)

Midraşa göre, “Benim Huzurumda” aslında “Benim özelliklerime göre davranmak” demektir. Tanrı’nın, Bağışlayıcı, Merhametli, Lütufkâr, Cömert olduğu gibi, kişi de yaşamı boyunca bu şekilde davranmak için çabaladığında, Tanrı’nın On Üç Özelliği’ni içselleştirip, O’na benzemeye gayret ettiğinde, Tanrı’dan onun günahlarını affetmesini dileme cesareti bulabilir. Talmud’da, kişi, etrafındakilere nasıl davranıyorsa, Tanrının da ona aynı şekilde davranacağı yazılıdır.

“Ad., Ad., El rahum vehanun, ereh apayim verav hesed veemet, notser hesed laalafim, nose avon vafeşa, vehataa venake.”

1. Ad: Tanrı’nın adı, burada merhamet ifade ediyor. Tanrı, insanoğlunun günah işlemeye eğilimi olduğunu bilir, ona rağmen daha günah işlemeden bile ona merhamet gösterir.

2. Ad: Tanrı, insanoğlu günah ile yoldan çıktıktan sonra da merhamet gösterir.

3. El: Burada Tanrı’nın adı, Gücü’nü simgeler. Tanrı’nın merhameti bazen kendi İsmi’nin Yüceliği’ni bile aşar.

4. Rahum: Bağışlayıcı Tanrı, suçlunun cezasını hafifletir.

5. Vehanun: Hak etmeyene karşı bile nazik, lütufkâr ve bağışlayıcı.

6. Ereh Apayim: Öfkesini geciktiren, bu şekilde günah işleyen kişiye, çok geç olmadan hareketini tekrar gözden geçirme fırsatı verir.

7. Verav Hesed: Kişisel meziyetlere sahip olmayanlara karşı bile iyilikte cömert.

8. Veemet: Ve gerçek: Tanrı hiçbir zaman sözünden dönmez.

9. Notser hesed Laalafim: İyiliklerini binlerce kuşak için devam ettirir. Dürüst kişilerin iyi davranışlarının ödülünü, çocuklarına, torunlarına aktarır.

10. Nose Avon: Günahları affeder. Tanrı, bile bile günah işleyenleri bile, samimiyetle pişman oldukları takdirde affeder.

11. Vafeşa: Bilinçli olarak işlenen günahları affeder. Tanrı’yı kasıtlı olarak kızdıran kişilere bile teşuva etme şansı verir.

12. Vehataa: Dikkatsizlik veya ilgisizlik yüzünden yapılan günahları bağışlar.

13. Venake: Temize çıkarır. Tanrı, pişman olup teşuva edenleri temize çıkarır.  Tanrı, Moşe Rabenu’nun önünden geçti ve ilan etti: “Aşem, Aşem, Tanrı, Merhametli, Lütufkâr, Öfkesini Geciktiren, İyilikte Cömert, Gerçek, İyilikleri bin nesil için hatırda tutar, bile bile, kasıtlı işlenen günahları ve dikkatsizlikle işlenen günahları affeder, temizler.”

Yona’nın Kitabı: Yom Kipur - bu yıl 9 Ekim Çarşamba öğleden sonra Minha duasında, Tanrı’dan kaçılamayacağı ve teşuva yapıldığı takdirde bütün bir günahkâr şehrin bile Tanrı’nın Affı’na kavuşabileceği mesajını veren Yona’nın kitabı okunur.

Yona’nın Kitabı ve Bize Anlattıkları: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&task=view&id=1127&Itemid=31#Content

Neila: Sadece Yom Kipur’a has olan Neila-Kapanış duası, Yom Kipur - bu yıl 9 Ekim Çarşamba- Minha’dan sonra gün batmasına yakın söylenir. Kapanış, hem Kutsal Tapınağın kapanışını, hem de Yom Kipur’un sonuna yaklaşıldığı için dua kapılarının kapanmasını simgeler. Roş Aşana’da ilahi mahkeme tarafından verilen kararlar artık mühürlenmektedir, bunu idrak eden kişi daha büyük bir bağlılık, konsantrasyon ve yoğunlukla dua eder. Neila süresince Ehal’in kapıları açıktır. Af dilenen pişmanlık duaları Selihot ve ‘Babamız, Kralımız’ anlamına gelen Avinu Malkenu duaları bu bölümde de okunur.

Biliyor muyuz?

Hayatımızın istediğimiz günlerinde, istediğimiz anlarında teşuva yapabilmemiz mümkün olsa da, Yom Kipur’un teşuva’yı çok daha kolaylaştıran özel bir gücü var. Her ne kadar teşuva yapıp Tanrı’ya dönüş yapacak, ilişkilerimizi daha yakın hale getirecek olan bizler olsak da, Yom Kipur’un benzersiz yapısıyla, bu günde Tanrı’nın teşuva sürecimizdeki desteği, her zamankinden daha da yoğun şekilde olabilir.

Zamanın başlangıcından itibaren, Tanrı Yom Kipur’u bir teşuva günü olarak belirledi ve bu günü günahlarımıza kefaret sağlayan özel bir manevi güçle donattı. Bu özel günün özü ve yapısı, günahlarımız için kefaret sağlayabilir.

Yom Kipur, Tanrı’nın bize en yakın olduğu bir zamandır. Bizler de, bugünün özünden, bu yakınlıktan yararlanmak ve O’na daha yakın olmak, O’na dönmek isteriz.

Yom Kipur, ciddi bir gün olmasına rağmen, aynı zamanda mutlu bir gün, çünkü Tanrı bize zamanı geriye alıp yeniden başlama fırsatı veriyor.

 

 

 

 

Siz de yorumunuzu yapın

Tüm Yorumları Görün