Siyah kuğu piyasalarda

Nassim Taleb, Lübnanlı kendini Osmanlı olarak tanımlayan bir eski borsacı, yazar olarak internette tanımlanıyor. Olasılıksız görünenin etkisi olarak özetlenebilecek teori artık günümüz piyasalarında teori olmaktan çıktı.

9 Ocak 2020 günü Trump tarihin en yüksek borsa endekslerine dair tivit attıktan sonra korona virüs diğer adı ile COVID-19 hayatımıza girdi. Yarasa çorbasından Çin’in Silikon Vadisi Wuhan kentine komplo düzenlendiği teorisine kadar her iddia konuşuldu. Hızla yayılıyordu. Gerçi hâlâ bildiğimiz düz gribe karşı ölüm oranı çok düşük kalsa da yayılma hızı ve sonrasında transformasyon yani mutasyon geçirme riski (sanırım) herkesi korkutuyordu. Elon Musk ve Trump düz gribe dikkat çekerken piyasalarda beklenmeyen oldu ve siyah kuğu göründü. Yazının başlığına bakınca siyah kuğu olarak (henüz bu yazı yazılırken Dünya Sağlık Örgütü – WHO pandemi olmaya yakın ama değil, belki olabilir de şeklinde top çevirmeye devam etse de) korona virüsü bekleseniz de esas siyah kuğu FED’in bizzat kendisiydi.

Sen de mi FED?

FED’in FOMC toplantısından önce beklenmeyen (katıldığım TV programlarında “korona virüs aşısını başta FED olmak üzere merkez bankaları buldu” dememden yaklaşık 10 saat kadar sonra) faiz indirim kararı ile piyasaları sırtından hançerliyordu. (Ki Daniel Lacalle Mises Institute’de yayınlanan makalesinde bunu yazıyordu). Bir anda panik dalgası tahvillere vurdu. ABD tahvillerinde ilk defa % 1 altı görülüyordu. 30 yıllıklar bile neredeyse eksiye düşecek. Güvenli liman tahvile koşu başlarken bir yandan da dolar endeksi tarihi zirvesinden geri dönüyordu. Japon yeni bile 110 seviyelerinden 102’ye, Euro/dolar paritesi 1.07’lerden 1.14’lere çıkıyordu. Peki FED’e kim eşlik etti? Dünya büyümesindeki yavaşlama beklentisi ile düşen petrol varil fiyatları. Fiyat düştükçe OPEC arz anlaşması gelmeyince, Rusya ve Suudi Arabistan (Kral prens de hafif sallanmıyor değil) arz pedalına basınca, varil 30 dolara kadar indi ve borsalar panik dalgasına eşliğe başladı. Dow, FTSE, Nasdaq, SP&500 adeta Lehman Brothers 2008 dönemi gibi düşüyor. Paniğe neden olanı ise bazı haber yorumlar histeri olarak tanımlıyor. İstanbul Ekolü tanımı ise, ABD’de hızla büyüyen tüketici (ve öğrenci) kredilerine karşılık, FED geçen sene hızla bilanço daraltıp faiz artışına geçince (ki eylülde fark etti piyasaya müdahale etti) likidite sıkışıklığı bankaları vurdu, borsa endeksleri de potansiyel zirvesine gelince bir bahane lazımdı, korona virüs imdada yetişti.

Kuğu Gölü Balesi

ABD Başkanı kim olacak en büyük siyah kuğu sorusu olabilir. Başkan Trump’ın üç karantinalı şüpheli kişi ile temas ettiği ve test olup olmadığının bilmediğini söyleyen Mike Pence, henüz hükümet kurulmayan İsrail’in yurtdışından gelenleri karantinaya alma kararı, İtalya’nın ülke olarak karantinaya girmesi, kâğıt paranın virüs bulaştırma riskinin konuşulması, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının nükleer tespit cihazları ile virüsü tespit etmeye yardımcı olabileceğini söylemesi piyasalarda tedirginliğin aşı gelmeden kolay geçmeyeceğinin göstergesi. Ama adını doğru koymak lazım. Panik olmayın. 2008 krizine benzer bir sürece doğru gidiyoruz. Kemerleri sıkı bağlayın. Esas siyah kuğuyu ise SETI’den Seth Shostak yazdı. Nisan sonu gibi 3 mil uzunluğunda bir göktaşı dünyaya teğet geçecek, çarpma riski de var. Bunların hepsi Tower Watson Ekstrem Risk Raporundaki başlıklar. Artık siyah kuğulara ve volatiliteye alışmak lazım. Yeni dünya düzeni bu. Talebin yaratılamıyor olmasına ise 1929 sonrası marketing kelimesini dünyaya hediye eden Henry Ford gibi bir çözüm lazım. Türkiye’de ise küresel siyah kuğuların cari açığa ve enflasyona olumlu katkısı ile TCMB’den beklediğim 50 baz puanı 75-100 bandına yenileyebilirim. (Yatırım tavsiyesi, danışmanlığı değildir).

Son söz: Leave fiat money before it leaves you.