İsrail’in vatandaşlığa kabul etmediği gangster

Görev süresince düzenlediği seçkin etkinliklerle, özellikle İstanbul’un kültürel yaşamına renk katan De Toledo, bir zamanlar Türkiye’de kültür- sanat çevresinin çok iyi tanıdığı bir simaydı. Kendisi ile kitabını ve gangster sevgilisi Meyer Lansky’yi konuştuk…

‘They Called Him a Gangster’ kitabının konusu özetle şöyle: ABD’li Yahudi mafya liderine âşık olan genç bir garson kız, İsrail'e dönüş hakkından yararlanmak isteyen mafya lideri… Onu engellemeye çalışan bir başbakan, Golda Meir… Vatandaşlık kazanmak için Yüksek Mahkeme'de açılan bir dava ve FBI ajanlarının uçağa bindirdikleri mafya liderini ABD'ye kaçırmaları…

Garson kız aslında kitabın yazarı Zali de Toledo. Bu kitabı tüm özelini ortaya koymaktan çekinmeksizin yazdı. Âşık olduğu ise, bir dönemin mafya liderleri ‘Bugsy’ lakaplı Benjamin Siegel ile İtalyan ‘Lucky’ lakaplı Charles Luciano’nun ortağı Meyer Lansky… 1930 - 1940’lı yıllarda ABD’de yasak içki ticareti yapan, Las Vegas ve Küba’da gazino/kumarhane kurup işleten yasadışı grubun üyeleri…

77 yaşındaki Zali De Toledo ile Ramat Hasharon'daki evinde bir araya geldik;  geçmişteki gizli aşk hayatını ve özellikle madalyonun diğer yüzünü, az bilinen yönleri ile Meyer Lansky’yi konuştuk. 

Sevgili Zali bir süre önce yayınladığın kitapta hayatının özelini, Meyer Lansky ile geçmişteki aşk ilişkini ortaya çıkardın. Böyle bir kitap yazmanın amacı neydi?  

Benim bu adama borcum var. Herkes onu yasadışı işlerinden dolayı suçlarken, aslında o her açıdan mükemmel biriydi. Onu tanımam hayatımda bir dönüm noktası oldu. Olumlu yönlerini, İsrail için yaptıklarını su yüzüne çıkarmam gerekiyordu.

İsrail’de genç bir kadınken Yahudi gangster Meyer Lansky ile yolun nasıl kesişti?

1970'lerde Tel Aviv'deki Dan Hotel’de garson ve oda hizmetlisi olarak çalışıyordum. Otelde bir Amerikalı vardı. Bu Amerikalıya şaka yollu, “Biliyor musun otelde bir gangster var diyorlar. Bu konuda bir şey biliyor musun?” diye sordum. O Amerikalının Meyer Lansky'nin arkadaşı olduğunu bilmiyordum. Bizi tanıştırdılar ve ona âşık oldum. O korkulan Yahudi mafya liderinin sevgilisi oldum. O artık en iyi dostum olmuştu.

Aranızdaki yaş farkı bir engel değil miydi?

Çok aktif, zeki biriydi. Ben 26, o 66 yaşındaydı. Başlangıçta onu bir erkek olarak sevdim fakat zamanla en iyi dostum da oldu.

Sence Lansky niçin bu işlere bulaştı? Neden yasal olmayan işleri tercih etti?

Birçok sebebi var. Çok küçük yaşta tek başına Rusya’dan ABD’ye göç etti Meir. Ona Meir derdim. Çok fakirdi. Büyüdüğünde mühendis olmak istiyordu. 1900’lü yılların başlangıcı… Meir fazla uzun boylu değildi, hatta benden kısaydı. İrlandalı iri yarı göçmen çocuklar, daha çelimsizlere güç gösterisi yapar, zorla pantolonlarını indirtirmiş. Yahudi olanlar hemen belli olur, dayak yermiş. Meir kendi gibi Yahudi olan Bugsy Siegel ile bir grup kurdu, zamanla kalabalıklaştılar. Kendilerini savunmak için, dayak yememek için başladı ve ilk sokak çeteleri böyle oluştu. Lucky Lucianoisminde bir arkadaşları da vardı. Lansky daha sonraları vurucu bir tim de oluşturdu. Şirket olarak kurulan bu tim ortak şirketti ve aralarındaki sorunları çözen bir kurumdu. İşte o dönemde ABD’de saçma sapan içki yasağı kondu. Meir’in kaybedecek bir şeyi yoktu, bu nedenle kaçak içki işine başladı. Hayata yeni başlayan, hiçbir şeye sahip olmayan İtalyan ve Yahudi gençlerdi.

Nelly Barokas ve Zali de Toledo

Ya Las Vegas ve Küba’daki kumarhaneler?

Bu iş çok sonra başladı. Yasak içki satışından çok para yapmışlardı. Günün birinde Bugsy Siegel Nevada’ya gidiyor, o dönemde her taraf çöl. “Burada gazinolar kuralım, bizi engelleyen yok” diyor. Ve böylece Las Vegas otellerini ve kumarhanelerini kuruyorlar. Ünlü Flamingo Oteli Meir’indi. Meir’in savunduğu düşünce ‘kumarı zenginler oynasın’dı. Kumarı halka açmanın aileleri yıkacağını ileri sürerdi. Onlar yaptığında bu işler yasadışı sayılırken, günümüzde yasal kabul ediliyor.

Meyer Lansky’nin bu organizasyondaki görevi neydi?

Meyer’in amacı para yapmaktı. İşin finans beyniydi. Mafya grubundaki İtalyanlar birbirleri ile güç mücadelesi eder, birbirlerini öldürürdü. İtalyanlar çocuklarını da bu işlere sokarlarken, Meir çocuklarını en iyi kurumlarda okuttu, işlerinden uzak tuttu.

1970’de Meir Lansky İsrail’e geldi; Geri Dönüş Yasası uyarınca İsrail vatandaşı olmak için başvuruda bulundu. Sonra neler oldu?

Başbakan Golda Meir, İsrail'e bir mafya lideri geldiğini duydu ve bundan tedirgin oldu. “Burada mafya istemiyorum” dedi. Dönemin İçişleri Bakanı Yosef Burg, Lansky’nin vatandaşlık talebini reddetti. İsrail’de bulunduğu iki sene zarfında ülke neredeyse iki ayrı görüşe bölünmüştü. Bir tarafta Lansky’nin Yahudi olmasından doğan geri dönüş yasası ve özellikle İsrail’e yardım eden biri olduğu için bu hakkı almasından yana olanlar, diğer tarafta da kendisinden kuşkulananlar, eski bir mafya lideri ve gangster olmasından korkanlar. Lansky bu duruma üzülse de Yüksek Mahkeme’ye başvurdu. Lansky’nin suçlu geçmişi İsrail’in toplumsal barışını tehlikeye sokabileceği gerekçesiyle mahkeme olumsuz karar verdi. İki yıl süren bu mücadele sonrasında Meir ülkeyi terk etmek zorundaydı artık…

İsrail ABD ile ilişkilerini iyi tutmaya özen gösteriyordu. Belki de bu nedenle ilk kez bir Yahudi’ye vatandaşlık vermeyi reddediyordu. Lansky’nin FBI tarafından yakalanmasında İsrail’in parmağı var mıydı?

Bence evet… Bana çok sayıda yazdığı mektuplardan birinde Meir şöyle diyordu: “Eğer bana sen Amerika-İsrail ilişkileri için bir tehdit unsurusun deselerdi, ertesi gün Amerikan Elçiliğine kendimi teslim ederdim. Böylece hem sinirlenmez, maddi manevi zarara uğramazdım.” Meir’in ülkeyi terk etmemesi yönünde çaba harcayan kimdi biliyor musunuz? Ariel Şaron… Şaron ona “Hiçbir yere gitme, benim de bu ülkede söyleyeceklerim var” dediyse de Meir, toplumda ikilik çıkmasını istemedi ve gitmeye karar verdi. FBI onu Miami’ye götürdü. FBI’ın kendisine açtığı beş mahkemenin hepsini kazandı. Hepsi de yalancı şahitler tutularak örülmüş asılsız suçlamalardı. Ve beraat etti…

Gerçekten de Meyer Lansky olayı iki yıldan uzun bir süre İsrail kamuoyunu, siyaset ve adalet mekanizmasının üst düzey kişilerini meşgul etti. Çünkü her ne kadar gangster olarak bilinse de Lansky ülkenin üst düzey kişileri ile dosttu. Zira İngiliz Mandası döneminde, II. Dünya Savaşı yıllarında, Bağımsızlık Savaşında, ABD’nin İsrail’e silah ambargosu koyduğu dönemlerde ve hatta İsrail Devleti’nin ilanından sonra ülkeye silah sağlanmasında, Arap ülkelerine gönderilmeye hazır silahların imha edilmesinde, maddi yardım kampanyalarına destek vermekte başı çeken kişiydi. Kısacası hayatının geri kalanını anavatanında yaşamaya ve orada ölmeye can atan bir vatanseverdi. ABD II. Dünya Savaşına katılmaya karar verdiğinde, ABD mafyasını İtalya mafyası ile birlikte Nazi işbirlikçisi Faşist Mussolini’ye karşı harekete geçiren yine Lansky’ydi. İşte bütün bu girişimler ayrıntılarıyla ‘They Called Him a Gangster’ kitabında...

O, Amerika’ya döndükten sonra ilişkiniz nasıl devam etti? Lansky’nin sana yolladığı çok sayıda mektup var. Mektuplarda nelerden bahsederdi? 

Elimde 300 civarında mektup var. Bu mektuplardaki tarihe ışık tutacak önemli bölümlere kitabımda yer verdim. İsrail’de Yoram Sheftel adında bir avukat var. Pek sevilmez, Demjanjuk’un da avukatlığını yapmıştı. Bir gün Meyer’e bir mektup yazdı. “Sana yapılan haksızlığı kınıyorum. Ben sana vize çıkaracağım” dedi ve bir aylık vize çıkarmayı başardı. Ama ben ona “gelme” dedim. Sebebini de kitabımda yazdım.

Meyer Lansky çok sayıda filme konu oldu. Hatta birinde Lansky’yi Dustin Hoffmann canlandırdı. Sence bu filmlerde çizilen Lansky imajı doğru muydu?

Bütün filmler hemen hemen aynı temayı taşır, çünkü FBI kaynaklıdır. Gerçeği hiç yansıtmazlar.

Meyer Lansky, Zali de Toledo’nun hayatında nasıl bir iz bıraktı?

Bugüne kadar devam etti etkisi. Çoğu zaman o nasıl düşünürdü bu konuda diye sorgularım. Bana yazdığı mektupların sonunu daima ‘always remember’ sözleri ile bitirirdi. Bu sözleri kitabımın kapağına da koydum. Ben de onu her an hatırlıyorum.

Neredeyse 50 yıla yakın zaman geçmiş Meyer Lansky’nin İsrail gündeminde yer almasından bu yana… Karşıtları olduğu gibi sevenleri de çokmuş anlaşılan… Bir rap sanatçısı 2011’de onun hakkında bir balad bestelemiş; ‘Ballad Of Mayer Lansky’ (Ha Balada al Meir Lansky)… Daha doğrusu bir methiye… Ve en güzeli de bu methiyede ara ara Lansky’nin kalın ve gür sesinin duyuluyor olması.

Zali De Toledo’nun ‘They Called him a Gangster’ kitabı Amerika’da olumlu yorumlar almaya devam ediyor. İlgilenenler kitabı Amazon’dan satın alabilir.  İngilizce yayınlanan kitabın diğer lisanlara tercüme edilmesi gerekir kanısındayım.