Evrenin doğum günü olan Roş Aşana, Tanrı’nın Adem ve Havva´yı yarattığı gündür ve Yahudi takvim yılının başı olarak kutlanır. Roş Aşana 5781, 18 Eylül Cuma (29 Elul) gün batımıyla başlar ve 20 Eylül (2 Tişri) Pazar akşam karanlığına kadar devam eder.
18 Eylül (29 Elul) Cuma
*Sabah duasından önce Selihot duası yapılır. Selihot’ta Şofar çalınan cemaatlerde bile, Roş Aşana arifesindeki Selihot’ta Şofar çalınmaz.
*Sabah duasından sonra, sene içinde Tanrı’ya karşı söz verilip de yerine getirilmemiş vaatlerin geçersiz kılındığı ‘Atarat Nedarim -Yeminlerin İptali’ töreni sinagogda gerçekleştirilir.
*Erev Roş Aşana’da kişi, fırsat bulduğu her vakitte Teillim okur, böylece yeni yılı, arınmış bir şekilde karşılar. Roş Aşana’nın 48 saati süresince imkân olan her zamanda Teillim okumaya devam edilir.
*Güneş batmadan önce, Şabat ve Roş Aşana Bayramı şerefine mumlar yakılır: “Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu leadlik Ner Şel Şabat ve Yom Tov / Bizleri Mitsvaları ile Kutsayan ve bizlere Şabat ve Yom Tov Mumlarını Yakma Mitsvasını Veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”
*Akşam duası sonrasında, herkes birbirine “Leshana Tova Tikatev Vetehatem /İyi Bir Sene İçin Yazılasın ve Mühürlenesin”, “Tizku Leşanim Rabot /A-llah Çok Senelere Nasip Etsin” dileklerinde bulunur.
*Her Şabat olduğu gibi Şalom Alehem ve Eşet Hayil söylenir.
*Bayrama özel Kiduş söylendikten sonra bayrama özel yuvarlak olarak yapılan halla ekmeği, her zamankinden farklı olarak şekere veya bala batırılarak Hamotsi yapılır. Kiduş’ta Şeeheyanu berahası söylenir.
*Gelecek yıl için umut ve dileklerimizi simgeleyen sembolik yiyecekler, bir düzen çerçevesinde, ilgili duaları eşliğinde yenilir.
*Simgesel yiyecekler ve dualarından sonra bayram onuruna özenle hazırlanmış bayram yemekleri yenilir.
*Aseret Yeme Teşuva: Yahudi takviminin Roş Aşana ile başlayıp Yom Kipur’la sona eren bu ilk on günü, kişinin kendi içine daha fazla döndüğü, Tanrı’ya mitsvalarla daha fazla bağlanmaya çalıştığı, daha fazla tsedaka verdiği özel günlerdir. Bu günler, Aseret Yeme Teşuva-On Teşuva Günü olarak adlandırılır.
19 Eylül (1 Tişri) Cumartesi-Roş Aşana’nın ilk günü-Yom Tov
Sosyal mesafe, maske ve hijyen tedbirlerine uyarak, yeniden düzenlenmiş sinagoglarda Roş Aşana duaları için ne kendimizin ne de başkalarının sağlığını hiç bir şekilde tehlikeye atmayacak şekilde bir araya gelinir.
*Şabat olduğu için taşıma melahasından kaçınmak için Şofar çalınmaz.
* Roş Aşana’nın birinci günü öğleden sonra yapılan Taşlih duası, geleneklerimize göre sinagogların içinde bulunan çeşme, kuyu veya sarnıç başlarında yapılır. Taşlih sırasında ceplerimizi silkeler, Tanrı’nın sonsuz iyiliğiyle bize karşı bağışlayıcı davranması, günahlarımızı silmesi, hatalarımızı bir daha hiçbir zaman hatırlanmayacakları, dikkate alınmayacakları, akla gelmeyecekleri denizin derinliklerine atması için dua ederiz. (TAŞLİH- Günahları Atma Duası’nın tam metni ve anlamı –Gözlem Roş Aşana kitabı sayfa: 427)
*Bu gece masada yeni, turfanda bir meyve bulundurulur.
*Bayrama özel Kiduş okunurken, o ‘yeni meyve’ düşünülerek, Şeeheyanu berahası söylenir. Yeni meyve yoksa yeni bir kıyafet üzerine de söylenebilir. Onlar da yoksa yine söylenebilir.
*Ekmek yine şekere veya bala batırılır.
*Bu gece de, gelecek yıl için umut ve dileklerimizi simgeleyen sembolik yiyecekler, bir gece önceki gibi, düzen çerçevesinde, ilgili dua eşliğinde yenilir.
*Simgesel yiyecekler ve dualarından sonra yine bayram onuruna özenle hazırlanmış bayram yemekleri yenilir.
20 Eylül (2 Tişri) Pazar- Roş Aşana’nın ikinci günü-Yom Tov
Pandemi kurallarına uygun olarak yeniden düzenlenmiş sinagoglarda Roş Aşana dualarını dile getirmek ve Şofar sesini dinlemek için ne kendimizin ne de başkalarının sağlığını hiç bir şekilde tehlikeye atmayacak şekilde bir araya gelinir.
*Bayrama yaraşır şekilde düzenlenen öğle yemeğinde yuvarlak halla ekmeği yine şekere veya bala batırılır.
21 Eylül (3 Tişri) Pazartesi-Tsom Gedayla-GEDALYA ORUCU
Bar/Bat Mitsva yaşını geçmiş her Yahudi erkek ve kadın, bu orucu tutmakla yükümlüdür.
İsrail topraklarının valisi Gedalya Ben Ahikam’ın öldürülmesi sonucu, Yahudilerin toplu olarak bölgeden kaçması ve üzücü bir şekilde İsrail topraklarında hiçbir Yahudi kalmamasının anısına tutulan bu oruç, bu yıl 21 Eylül Pazartesi sabahı gün ağarmadan başlar. Pazartesi akşamı yıldızlar çıkana kadar devam eder. 20 Eylül akşamı yatana kadar yemek içmek serbesttir.
Oruç tutan kişiler, Pazartesi Amida duasına Anenu kısmını ekler. “Cevap ver bize Baba’mız, bu oruç gününde bize cevap ver…” (Sidur Kol Yaakov s.266)
Sinagogda oruç tutan on erkek varsa Sefer Tora çıkarılır. Sefer Tora’ya sadece oruç tutan erkekler kaldırılır.
26 Eylül (8 Tişri) Cumartesi-ŞABAT ŞUVA
Roş Aşana ile Kipur arasındaki Şabat’ta okunan aftara Vayeleh, “Şuva Yisrael Ad Aşem Elo-eha / Tanrı’n Aşem’e Dön Ey Yisrael!” cümlesiyle başlar. Bu aftara, İsrailoğulları’nı Teşuva’ya-Tanrı’ya, kendi özüne dönmeye davet ettiği için, bu özel Şabat da, Şabat Şuva veya Şabat Teşuva olarak adlandırılır. Başka bir yorum da, bu özel Şabat’ın, RoşAşana ile başlayan ‘On Teşuva Günü’nün içinde olmasıdır.
Önemli Not: Yazıda özet olarak verilmiş bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla El Gid Para El Pratikante (Gözlem), Roş Aşana (Gözlem), Rosh Hashanah-It’s Significance,Laws and Prayers, Every Person’s Guide to High Holy Days, Kutsal Kitap, Yahudilikte İbadet kitaplarından ve www.chabad.org, www.jewfaq.org, www. judaism.about.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
