Kafkasların kanayan yarası Karabağ!

Murad Salmanov

Karabağ savaşında tarihten bu güne

Karabağ sorunun kökenine baktığımızda Sovyetlerin Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetini işgal etmesinden sonra 1923 yılında Azerbaycan’a bağlı olan Dağlık Karabağ Bölgesine özerklik verdiğini görürüz. Aslında burada bir parantez açmak isterim: Sovyet Sosyalist Birliği işgal ettiği bölgelerde hep gelecekte kolay yönetmesi için sorunlar yaratıyordu. Bunu Gürcistan, Moldova ve Ukrayna’da görebiliriz. 1991 yılında Sovyetler dağıldıktan sonra Dağlık Karabağ Bölgesinde yaşayan Ermeniler Dağlık Karabağ’da tek taraflı referandum yaparak bölgenin Ermenistan’la birleşmesi için silahlı çatışma başlattılar. Ermenistan devleti Rus askerlerinin de yardımıyla Dağlık Karabağ ve Dağlık Karabağ’a ait olmayan yedi bölgeyi işgal etti, orada yaşayan Azerbaycan Türkleri evlerinden sürdüler. 1992 yılında Hocalı şehrinde insanlık tarihine kara bir leke olarak düşen Hocalı katliamı yapıldı. Bu katliamda 63 çocuk, 106 kadın ve 70 yaşlı vahşice katledildi. 1994 yılında Azerbaycan ve Ermenistan arasında günümüze kadar davam eden bir ateşkes anlaşması yapıldı. Ancak 27 Eylül’de aniden patlak veren çatışmalarla savaş yeniden başlamış durumda. Şimdiye kadar Azerbaycan Karabağ’ın yüzde yirmi kısmını kurtardı. Ermenistan’ın sivillerin yaşadığı Gence, Bedre, Terter gibi şehirleri bombalaması sonucunda yüzden fazla sivil insan ölmüş durumda. Şimdiye kadar uluslararası kuruluşlar ve devletler savaşı durduramadı. Azerbaycan Devleti Ermenistan’ın işgal ettiği topraklardan çıkması durumunda savaşın biteceğini söylüyor. Birleşmiş Milletlerin Karabağ’ın Azerbaycan toprağı olduğunu ve Ermenistan’ın derhal oradan çıkması gerektiğini bildiren dört kararı mevcut. Bugün Azerbaycan’da 30 binden fazla Ermeni yaşarken bir tane bile Azeri Ermenistan’da yaşamıyor. Ermenistan Karabağ’da Azerbaycan’a ait tarihi ve milli değerlerin hepsini yok etti ama Bakü’nün en merkezi yerinde hâlâ Ermeni kilisesi duruyor. Azerbaycan defalarca Ermeni halkıyla sorunları olmadığını Karabağ’da Ermenilerin Azerilerle birlikte barış içinde yaşayabileceklerini belirtti. Savaş yıkımdır, ölümdür ama Ermenistan Devleti savaş istiyor.

Ekonomisi çok kötü olan ve devlet bütçesi Azerbaycan’ın savunma bütçesi kadar olan Paşinyan hükümeti savaşta ısrar ediyor. Ermenistan’ın Irak, Suriye ve Lübnan’dan terörist grupları Karabağ Bölgesine getirmesi bu savaşın daha çıkılmaz hal almasına sebep oluyor. Azerbaycan istihbarat raporlarında binden fazla PKK’lı teröristin Karabağ bölgesine getirildiği hakkında bilgiler var. Bu sorun eninde sonunda çözülecek. Eğer Ermenistan barış yolunu seçerse Ermeni halkı için de faydalı olacaktır. Türkiye ve Azerbaycan sınırı açılacak bütün projeler Ermenistan sınırından geçecek ve Ermeni halkı da refaha kavuşacaktır. Eğer BM kararını hiçe sayar ve savaşta ısrar ederse bu durum yoksul Ermeni halkını daha da yoksullaştıracak. Azerbaycan halkının ve devletinin Ermeni halkıyla bir sorunu yok. Yeter ki, işgal edilen topraklardan çıksınlar.

Savaşın tarafları

 Karabağ savaşı dünya siyasi ve savaş tarihinde kendine özgü iz bırakacak. Çünkü Azerbaycan’la aynı mezhepten olan İran Ermenistan’ı desteklerken İsrail Azerbaycan’ı destekliyor. Bu savaşın tarafları aslında çok garip. Azerbaycan tarafında Türkiye, İsrail ve Pakistan yer alırken Ermenistan’ın yanında Rusya, İran ve Fransa yer alıyor. İran, savaş başlar başlamaz Rusya’dan gelen askeri yardımları sınırdan Ermenistan’a ulaştırdı ve bu hâlâ devam ediyor. Aslında ne Rusya ne İran savaşın bitmesini, bölgeye barışın gelmesini istemiyor. Rusya Karabağ sorunu ile hem Ermenistan’a hem Azerbaycan’a etki ediyor ve her iki tarafa da silah satıyor. Ermenistan ekonomik ve siyasi olarak Rusya’ya bağımlı… Eğer bu savaş biterse Azerbaycan ve Türkiye Ermenistan’la olan sınırlarını yeniden açacak ve bütün uluslararası projeler Ermenistan’dan geçecek. Böylece Ermenistan Rusya bağımlılığından kurtulacak. İran tarafı ise güçlü ve topraklarına yeniden sahip olan bir Azerbaycan istemiyor. Güçlü bir Azerbaycan, İran’da yaşayan 40 milyon Azerbaycan Türk’ünün Azerbaycan’la birleşmesi veya başka bir devlet kurması demektir. Bundan başka Azerbaycan’ın İsrail’le olan yakın ilişkisi İran’ın Ermenistan’a yardım etmesine sebep oluyor. Bu savaş Ortadoğu’da birbirinin rakibi olan ve ilişkileri çok kötü olan İsrail ve Türkiye’yi bir araya getirdi.

Azerbaycan, İsrail ilişkileri ve Azerbaycan Yahudilerinin Karabağ savaşına bakışı  

İsrail, Azerbaycan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk üç ülkeden biridir. Azerbaycan’da 12 bine yakın Yahudi yaşıyor ve İsrail’de 70 binden fazla Azerbaycan’dan göç etmiş Yahudi bulunuyor. Azerbaycan, Yahudilerin hiç bir zaman antisemitizm ve ırkçılığa maruz kalmadıkları, dünyadaki ender ülkelerden biri. Her zaman Azerbaycan’ın sevinci Yahudilerin sevinci kederi onların kederi oldu. Azerbaycan’da yaşayan Yahudiler her zaman Azerilerle birlikte aynı kaderi paylaştılar. 1915-1918 yıllarında Azerilerle birlikte üç bin Yahudi Guba’da Ermeni çetelerince katledildi. Azerbaycan’ın ilk milli kahramanlarından biri Karabağ savaşında şehit düşen Azerbaycan Yahudi’si Albert Agarunov’dur. Onun adına bir anıt ve sokak bulunuyor. Yahudiler o gün nasıl vatanın savunmasına koştularsa bugün de cephede Azerilerle birlikte savaşıyor. Yahudilerin İsrail’den sonra kendilerini güvenli hissettikleri ikinci yer Azerbaycan’dır. O yüzden de bu toprağa sımsıkı bağlıdırlar. Bu bağlılık İsrail Azerbaycan ilişkilerini bu kadar derin ve büyük yapıyor. Bugün Azerbaycan İsrail’in enerji güvenliğinde büyük rol üstlenirken İsrail de Azerbaycan’ın askeri yapılanmasında kilit öneme sahiptir. İsrail’in Kafkas stratejisinin ana eksenini Azerbaycan oluşturmakta. O yüzden de İsrail’in Ermenistan’da büyükelçiliği bulunmuyor. Azerbaycan Karabağ’da kazandıkça Ermenistan devleti İsrail ve Türkiye’yi suçluyor. Azerbaycan’ın bütün gelişmiş silahları İsrail ve Türkiye ürünleridir. Bu yüzden Ermenistan İsrail’de olan büyükelçisini geri çekmiş durumda. İsrail’in Azerbaycan’ı her zaman desteklemesi Azerbaycan’da İsrail’e karşı büyük bir sevgi ve sempati yaratmış durumda. Sokaklar ve arabalarda İsrail bayrakları dalgalanıyor.