BULISA I SU GATIKO

Judeo-Espanyol
5 Mayıs 2021 Çarşamba

Aldo Sevi

Asta el empesijo del siglo 20, la palavra bulisa, uzada komo un nombre de mujer i komo un títolo, era tan frekuente ande los djudiós sefaradís otomanos, fina ke entró a la lingua turka, en la forma boliçe para referar a las mujeres djudías. Mizmo ay una kantika turka ke tiene la linya:

Balat kapısından girdim içeri / Boliçeler oturmuş iki geçeli

(A Balat entrí por la puerta / Las bulisas asentadas la una enfrente de la otra(

Bulisa / Bulisú (komo Sinyora / Sinyorú i Chilibí / Chilibón) es un títolo onorífiko ke se izo un nombre propio. De lo ke pude asertarme de mis informantes, los uzos onorífikos de bulisa son los mizmos komo de bula: títolo para una mujer adulta, una matrona, la patrona de kaza (komo sinyora) o para la ermana grande o la mujer del ermano grande. Alora, bulisa deve ser una variante de bula, ke le adjuntaron el sufikso isa, ke lo topamos en munchos nombres femininos komo rubisa, direktrisa, institutrisa ets., i ke su orijín es probavlamente el sufikso feminino fransez trice.

De ande tenemos la palavra bula? Bula se topa en el disksionario turko-latin de Franciscus a Mesgnien Meninski de 1680. Ayá está eskrito ke bula en el dialekto de Konstantinopla es la mujer del tío. Puedemos adjuntar ke la palavra bula viene de la mizma raís ke la palavra abla, ke en el turko standart sinyifika ermana grande.

En djudeo-espanyol tenemos unas kuantas ekspresiones kon la palavra bula: bula Klara es el ke dize la verdad en la kara; bula Pensi es el ke pensa de todo; bula Sete es el ke aze i dezaze; bula Oro es el ke no save guadrar sekretos. Las primeras dos son bazadas sovre djugo de palavras, i las dos d’alkavo – sovre las rimas sigientes: Kita mete, bula Sete; Bula Oro, ke se le dize todo.

Achakes de la frankeasíon de los djudiós sefaradís otomanos los nombres Bulisa i Sinyora, tan prevaliantes en el pasado, kaji se desparesieron. Bulisa se izo Liza i Sinyora se izo Ojení (al nombre de la imperatrisa franseza Eugénie)… A lo manko una Bulisa fue imortalizada en el  Nuevo silabaryo djudeo-espanyol, ke aparesió en Estambol en 1908. El teksto orijinal en letras rashí lo puedesh ver en la foto. Akí vos traygo la transliterasión en letras latinas:

Mira al gatiko, komo el es djugetón. Bulisa lo amava i djugava kada día kon el. Los dos se amavan, eran amigos. Bulisa se izo mala. Un día eya le travo la kola, i el gatiko le reskunyó la mano. Agora no se aman, no son amigos, i no djugan mas komo antes. El gatiko en lo ke la ve aze pf. La ninya kedo sin kompanyero.


Siz de yorumunuzu yapın

Tüm Yorumları Görün