Mas no moshkos

Metin DELEVİ Judeo-Espanyol
13 Ekim 2021 Çarşamba

Este enverano, no abasta la kayntura i las karas tapadas kon maskas tuvimos musafires ke no mos desharon huzur ni demanyanas ni noches. Esto avlando de un sorte de moshkos ke kuando mos moryeron estavan aunflando ande moryeron.  Estos moshkos fueron yamadas “Leones de Asia”.

Ay pokos insektos tan desagreables komo el moshko. Kuando la djente se demanda sovre la razon de egzistensya de los insektos ke mos deranjan, los moshkos son los primeros ke vyenen al tino. Ma un punto enteresante, “Rabbi Yehuda disho: De todo lo ke el Santo Bendicho kriyo en este mundo, no sola una koza es sin razon, sin buto. El kriyo el moshko para servir komo remedyo para la modrerura  de una kulevra"- (Talmud Shabat 77b)!

Oy kije eskrivir sovre un djudyo ke en la Palestina kombatyo los moshkos i reusho.

En el empesijo del siglo XX, kuando las olas de Aliyah empesaron a enstalarsa en la Tyerra de Israel, en la Palestina, los moshkos i la malarya fueron partikularmente problematikos. La proporsyon de enfeksyon (kaji 90% de los lavorantes en los kampos) fue una razon sinyifikante de kestiyonar si las moradas agrikolas podrian reushir. Para agravar la situasyon problematika, las tyerras las mas prometadores eran ande los moshkos biviyan en abondansiya.

El ombre al kual se le atribuye la seguridad de las tyerras de agrikultura fue el Dr. Israel Kligler (1888-1944). Nasido en Galicia i engrandesido en Nueva York, Kligler teniya un doktorado de la Universidad de Columbia en Bakteriolojia, Patolojia i Biokimya,  kuando kumpliyo el sonyo de toda su vida i izo Aliyah en 1921.

Poko despues de yegar a la Palestina, Kligler dirijo la Unita de Envestigasyon de la Malarya del Joint Distribution. Estudyo la tyerra, los bataklikes, los moshkos i los remedyos ke ya se estavan pratikando, a saver la kura de kinin i la kultivasyon de arvoles eukaliptus. Ma dingunos de estos remedyos no reusheron a rezolver esta problem importante.  Kligler ayudo a estableser el Instituto de Investigasyon de la Malarya i empeso a estudiar las larvas de los moshkos. Trusho pishkados gamusyanos (ke se konose komo pishkado de moshko, mosquitofish) ke komen las larvas en la agua, arrufyo de insektisido los lugares ande se topan las larvas i dezvelopo muevas teknikas de arozar i de drenaj, komo trokar la direksyon de la  agua en los kanales de drenaj.

Despues ke Kligler remedyo kon reushita el problem de los moshkos i de la malarya en la Palestina, kontinuó su karyera de envestigasyon lavorando tanto en el Hospital Hadassah komo en la Universidad Ebrea.

Siz de yorumunuzu yapın

Tüm Yorumları Görün