Müslüman Kurtarıcılar: Muhamed Helmy ve Frieda Szturmann

Muhamed Helmy 1901’de Hartum’da Mısırlı bir anne babanın oğlu olarak doğdu. 1922’de tıp okumak için Almanya’ya gitti ve Berlin’e yerleşti. Çalışmalarını tamamladıktan sonra, üroloji bölümünün başına geçtiği Berlin’deki Robert Koch Hastanesinde (daha sonra Moabit Hastanesi) çalışmaya başladı. Helmy, 1933’te Yahudi doktorların hastaneden kovulmasına tanık oldu. Robert Koch Enstitüsü tarafından 2009’da yapılan bir araştırma, enstitünün Nazi tıp politikasına yoğun bir şekilde dâhil olduğunu gösterdi. Helmy’nin kendisi kovulmadı, ama Nazi ırk teorisine göre, 19. yüzyıl ırksal biliminden kabul edilen ve Kuzey Afrika’nın yerlilerini tanımlayan bir terim olan Hamit veya Hamitik (Nuh’un oğlu Ham soyundan gelen) olarak tanımlandı. Eski Mısırlılar da dâhil olmak üzere Afrika, Güney Arabistan, aryan ırkından olmaması yüzünden Dr. Muhammed Helmy’ye karşı da ayrımcılık yapıldı; 1938’de hastaneden kovuldu ve Alman nişanlısı Annie Ernst ile evlenemedi. Ayrıca 1939 ve 1940’ta, iki kez diğer Mısır vatandaşlarıyla birlikte tutuklandı, ancak sağlık sorunları nedeniyle bir yıl sonra serbest bırakıldı.

Kendisi tehlikede olmasına rağmen…

Rejim tarafından hedef alınmasına ve büyük tehlikeye rağmen, Helmy Nazi politikalarına karşı çıkarak yaşamını riske attı ve Yahudi arkadaşlarına yardım etti. Yahudilerin Berlin’den sürgünleri başladığında, bir aile dostu olan Anna Boros (savaştan sonra Gutman) saklanacak bir yere ihtiyaç duyuyordu. Helmy, onu kendisine ait olan küçük dairesine getirdi, savaşın sonuna kadar güvenli bir sığınak sağladı. Polis soruşturması altındaki tehlikeli zamanlarda, Helmy onun başka yerlerde gizlenmesini sağlıyordu. Anna Gutman savaştan sonra,  “Ailemizin iyi bir dostu olan Dr. Helmy, beni 10 Mart’tan savaşın sonuna kadar Berlin-Buch’daki küçük evinde sakladı. 1942’den itibaren artık dış dünyayla hiçbir bağlantım yoktu. Gestapo Dr. Helmy’nin aile hekimimiz olduğunu biliyordu ve Berlin-Buch’da bir dairesinin olduğunu da biliyorlardı. Onların bütün sorgulamalarından kaçmayı başardı. Bu gibi durumlarda beni birkaç gün kalacağım arkadaşlara götürdü. Beni Dresden’deki kuzini olarak tanıtırdı. Tehlike geçince tekrar dairesine dönerdim… Dr. Helmy kalbinin cömertliğinin yanı sıra, benim için her şeyi yaptı. Ben sonsuza değin ona minnettar kalacağım” diyordu.

Zekâ ve beceri…

Helmy ayrıca Anna Gutman’ın annesi Julie, üvey babası Gerog Wehr ve büyükannesi Cecilie Rudnik’e de yardım etti. Onlara yer sağladı ve tıbbi ihtiyaçlarını temin etti. Cecilie Rudnik’in, Frieda Szturmann’ın evinde saklanmasını sağladı. Bir yıldan fazla bir süre zarfında yaşlı kadını barındırdı, korudu ve yiyecek kuponlarını onunla paylaştı.

Üvey baba Wehr 1944’te yakalandığı zaman büyük bir tehlike yaşandı ve sorgulamalar sırasında Helmy’nin onlara yardım ettiği ve Anna’yı sakladığı ortaya çıktı. Helmy hemen Anna’yı Frieda Szturmann’ın evine getirdi. Gestapo’ya Anna’nın Dessau’da halasıyla birlikte kaldığını söyleyerek, Anna’nın sözde kendisine Dassau’dan yolladığı bir mektubu göstererek cezadan kurtulmayı başardı. Bunu becerikliliği ve zekâsı sayesinde başarmıştı.

Dr. Helmy ve Frieda Szturmann’ın yardımları ve cesaretleri sayesinde dört aile üyesi Holokost’tan kurtuldu. Savaştan sonra ABD’ye göç ettiler ancak kurtarıcılarını asla unutmadılar. 1950 ve 60’ların başında ‘Yahudilerin Kurtarıcıları’ olarak onurlandırılmaları için Berlin Senatosuna mektuplar yazdılar.

Muhammed Helmy savaştan sonra Berlin’de kaldı ve sonunda Alman nişanlısı Annie ile evlenebildi. 1988’de yaşama veda etti. Frieda Szturmann ise 1962’de vefat etti.

Soykırım Müzesi Yad Vaşem’in Uluslararası Dürüstler Bölümünün, Alman arşivlerinden gelen tüm belgeleri toplamasının ardından, 18 Mart 2013’te Dürüstlerin Belirlenmesi Komisyonu, Frieda Szturmann’ı ve Dr. Muhammed Helmy’yi ‘Uluslararası Dürüst’ unvanı ile onurlandırmaya karar verdi. Helmy bu unvanı alan ilk Müslüman Arap olacaktı. Yad Vaşem, Mısır elçiliği ile bağlantı kurarak Mısır’daki Helmy Ailesine ulaşılmasını istedi. Yeğenlerini bulmalarını istiyorlardı. Bu arada onur madalyası ve onur belgesi hazırlanmış, bekletiliyordu. Ancak Mısır’da ve Almanya’da her iki dürüst kişinin de hiçbir akrabası bulunamamıştı. Helmy de yaptığı evlilikten çocuk sahibi olmamıştı.

Diğer birçok vaka gibi, bu hikâye de resmi olarak tanınamıyordu. Medyada Helmy’nin onuruna dair haberlerin ardından, Anna Boros Gutman’ın İsrailli bir akrabası bunları okuyunca, Yad Vaşem’le temasa geçti ve kurumun Anna’nın kızı Carla ile ilişki kurmasını sağladı. Carla gönderdiği mektupta bunu daha önce neden yapmadığına çok pişman olduğunu ve utandığını anlatırken, “Eğer onlar olmasalardı ben ve erkek kardeşlerim Charlie ve Fred asla olmayacaktık ve bizden doğan yedi çocuğumuz da olmayacaktı. Carla, 1969’da annesi Anna’nın Berlin’e giderek Dr. Helmy’yi ziyaret ettiğini belirtirken, Anna’nın ölümünden sonra ortaya çıkan bazı belgeleri ve resimleri Yad Vaşem’e gönderdi. Muhammed Helmy, Anna’yı evinde gizlerken, onun Müslümanlığa geçmiş olduğunu belirleyen kanıtlar hazırladı. Mısırlı bir arkadaşıyla Anna’nın, evde gizlice kıyılan nikâhlarının, Arapça yazılmış bir evlilik belgesi de vardı. Ayrıca Helmy’nin Arapça ve Almanca hazırlanan bu belgelerin, o devirdeki Kudüs Müftüsü Başkanlığına gönderdiği ve Anna’nın İslam’a geçiş belgesini onayladığını belirten bir sertifika da, Carla’nın Yad Vaşem’e gönderdiği evrakın arasındaydı.

Yad Vaşem’in Muhamed ve Frieda’yı ‘Uluslararası Dürüst’ olarak ilan etmesinin ardından, Almanya’da gazetelerde yayınlanan haberi okuyan Frieda Szturmann’ın torunu Yad Vaşem’le temasa geçti. Büyükannesinin bu cesur davranışı hakkında o zamana kadar konuşmak istemediğini, çünkü Frieda’nın oğlunun savaş sırasında asker olarak orduda görev yaptığını ve babaannesinin bunu oğlundan gizli olarak yaptığını anlattı. Aile bu yüzden suskunluğunu korumuştu. Nedir ki torunu sonunda açık olmayı yeğlemişti. Babaannesinin zulüm altındaki Yahudi aileye yardım etmesinin insanlık görevi olarak düşündüğüne inanıyordu.

18 Mart 2013’te Dr. Muhamed Helmy ve Frieda Szturmann, ‘Uluslararası Dürüst’ unvanı ile onurlandırıldılar ve ‘Dürüstler Yolu’nda onların adına ağaç fidanları dikildi.