Köprüden önce son çıkış

Artık ABD Kongresinde yapay zekâda Çin’i yakalamaktan tutun da Çin Modeli Kalkınma ve teknoloji hamlesine kadar her türlü başlık konuşuluyor. WSJ’da açıkça dile getiriliyor bu tarz konular. Pentagon hedefine koydu, Biden açıkça dile getirdi. Neyse Trump gitti de ticaret savaşları bitti. Sahi Trump’ı merak edenler varsa, Florida’da zaman zaman yollar sevgi seli ile dolup taşıyor. 2022’ye kadar Biden – Harris durumu düzeltti düzeltti, Senato yine elden giderse 2024 ‘Return of the Jedi. Bu arada Çin’de Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı ve Ulusal Halk Meclisi toplantılarında (İki Toplantı diye anılır) Çin’in 2021 – 2025 hedefleri belirlendi. Maske yok, sosyal mesafe yok, diğer yandan Teksas’ta maske kullanımı kaldırıldı, ortalık karıştı. Bir yerlerde bir gariplik yok mu sahiden? Washington Konsensüsü ve Pekin Konsensüsü arasındaki eksiklik aslında Hollywood. Amerikan Rüyası İtalyan Aygırı Rocky Balboa komünist İvan Drago’yu yere sermişti ve sonrasında duvarlar yıkıldı. Ancak, Hollywood bir türlü Bruce Lee’yi devirecek kahramanı yaratamadı. Yerine Trump’ı devirdi.

İSTANBUL EKOLÜ KONFERANSI AÇIK DAVETİ

Şimdi gelelim dünyanın sorunlarına. 1944 Bretton Woods gibi dünya ekonomisine bir yapısal dönüşüm konferansı, kongresi gerektiği artık ayan beyan ortada. Ticarileşmiş World Economic Forum ancak yeni tüketim trendlerini pompalar, çözüm orası değil. Şalom’da İstanbul Ekolü Manifestomuzla bu dönüşümün ana başlıklarını yazmıştık. Kripto paraları yasaklamak çözüm değil. GameStop vakalarını engellemek mümkün değil. Parasal genişlemeleri artık daraltmak mümkün değil. Faizleri arttırıp dünyayı krize sokmak ise çok kolay. Gelişmiş ekonomilerin borçlulukları artık reel ekonomiden iyice kopmuş durumda. Altın desen hala rezerv para görülen doların ons ilişkisini çoktan yitirmiş durumda. Serbest dalgalı kur gibi LIBOR da ortadan kalkınca serbest dalgalı faiz rejimine geçişin ilk soğuklarını ABD tahvil faizleri sunmaya başladı. Özetle, tavukları pişirmişem durumu var piyasalarda. Bir an önce İstanbul Ekolü çatısı altında buluşup, sorunları sulh yolu ile çözüme kavuşturmak lazım.

Çözüm ne? Dünya GSYİH’nın üç katını aşan küresel borçlulukta bir net off yani borç resetleme durumu bir çözüm belki de. Ülkeler birbirlerine olan dış ticaret açıkları oranında karşılıklı borçlarını silecekler. Bir diğer çözüm önerisi borçlardan karşılıklı sıfır atmak. Bu hazineler / maliyeler üzerindeki bütçe açığı yüklerini azaltacak, hem önümüzdeki yıllarda serbest dalgalı faiz rejiminin / faiz savaşlarının (Bkz. ABD 10 yıllık tahvil faizleri) önüne geçecek, hem de halka kamu yardımları ile refahın ulaştırılmasına imkân verecektir. Bir diğer konu ise rezerv para kavramını tartışmaya açmak olmalı. Bu ülkelerin ne yaparsa yapsın ulusal paralarının rezerv para karşısında değer kaybını engellemiyor. Belki de ulusal paralarına dayalı dış ticaret işlemleri zaman içerisinde kaldıraçlı F/X işlemlerin hacmini ve bileşik faize dayalı kontratların miktarını azaltması mümkün olabilir. Veya kripto paraların hazineler tarafından altyapı projelerinin finansmanı için ya da hazine yardımları için ihraç edilmesi ile merkez bankalarının politika faizlerinin hasar etkileri minimize edilebilir. Olur mu öyle şeyler demeyin. Parite 1,22’den 1,18’e iki haftada giderken normal de, Bitcoin 55.000 dolara iki haftada gidince mi anormal. Bak Bitcoin bile dolarla fiyatlanıyor diyenler olabilir. İsteyen kWh olarak da karşılığını verebilir. Bunların hiçbiri olmayabilir. Ancak artık net olan bir şey var. Şu anki ekonomik yapılarla da hiçbiri çözüm olmayacak.

We Could Be The Same

Manga’nın meşhur Eurovision parçası. Yarışma günü heyecandan sesi titremese belki de ikinci şampiyonluk gelecekti. Şimdi dünya bu haldeyken biz ne yapmalıyız? Daha önce yine bu sayfada yazmıştık. İzmir İktisat Kongreleri gibi bir ulusal konsensüs ekonomi kongresine ihtiyaç var ve adres finans merkezi İstanbul altında onun iktisadi yönetim okulu, yani İstanbul Ekolü. Bir de yukarıdaki çözüm örnekleri ile bir sonuca ulaşılana kadar acilen ve hızla parasal genişlemeye gidilmesi. Dünyada artık ekonomik büyüklükler parasal büyüklükler ile sağlanıyor. Yani, dünyanın büyük ekonomileri, büyük merkez bankaları ne yapıyorsa aynısını yapmak. Hoca kafayı yedi diyenler olabilir. Enflasyon zaten tepemizde boza pişiriyor diyenler var eminim. Enflasyonu para politikası ile veya salt politika faizi ile çözeceğine inanan varsa hep destek tam destek. Enflasyon bir bütündür. Vadeli çek uygulamasını kaldırmadan, taksitli kredi satışlarını kontrol altına almadan, gıda ve tarım politikalarınızı günün gerçeklerine uyumlandırmadan, mazot teşvikini sadece çiftçiye değil Türkiye’nin gerçeği otoyollardaki kamyonlara salt bu amaçla vermeden bu işi yoluna koymak kolay değil. Ben ekonomi reformu paketinde bu sayfada daha önce çok ve sıkça yazdığımız kazanımları görmeyi isterim. Bir tek doğrudan yatırım veya portföy yatırımı çekecek kalemler veya vergi teşvikleri çözüm olsaydı bu işi Özal zamanında bitirirdik. Bir örnek mi, Ahilik Fonunu OKS gibi emeklilik fonları üzerinden sermaye piyasasına kazandırmak gibi. Reform paketi yetersiz mi, hayır ama daha kapsamlı ve entegre yapıları da seri halinde hayata geçirebilmemiz lazım. Bir de hukuk reformunda ikinci pakette mutlaka toplu konut ve site yönetimleri ile mevcut yasalar arasındaki boşlukları gidermek iyi olacak. Kimi zaman kamusal alan kimi zaman özel alan görülen bu yapılar sıkıntı doğuruyor. Keza sanal dolandırıcılıkların cezalandırılması ve takibi de önemli bir başlık. Cumhurbaşkanlığı Forsu ile Twitter’da reklam vererek banka kredi kartı aidatlarını geri ödeyeceğini söyleyen dolandırıcılar varken, sadece kripto paraları hedef tahtasına hemen koymak doğru değil. Dolandırıcılık (sanal) dünyada bir tek kripto paralar ile olmuyor. Hazır dijital varlıklar demişken, YEP’de yer alan bir ekonomi reform başlığı olduğunu buradan tekrar hatırlamış olalım.