Pesah'a hazırlanıyoruz

İsrailoğulları’nın Pesah zamanı Mısır esaretinden kurtulup özgürlüklerine kavuşmaları, bir halk haline gelmeleri ve bunun için Tanrı’ya duyulan şükran her gün, her duada dile getirilir. Özgürlük zamanımızı kutladığımız bu önemli bayramımıza hak ettiği şekilde hazırlanabilmek için gerekenleri planlamaya haftalar öncesinden başlarız. Evimizi köşe bucak Pesah’a hazırlarken aynı zamanda bahara girdiğimizi hisseder, geride bıraktığımız kış mevsimi ile hayatımızda başka neleri geride bırakmak istediğimiz üzerine düşünür, atalarımızın Mısır esaretinden kurtuldukları bu zamanda kendimizin bizi kısıtlayan hangi esaretlerimizden kurtulmak istediğimiz üzerine yoğunlaşırız.

Evi Pesah’a uygun hale getirmek

Evlerimizi Pesah’a uygun hale getirmek için üç ana kol üzerine çalışırız:

1)    Hametsler’in evden çıkarılması ve satılması

Pesah yaklaşırken evdeki hamets’leri tüketmeye çalışırız. Pesah’a kadar tüketilemeyecek hamets’i ziyan etmemek için, bu tarz erzak maddeleri, Pesah boyunca saklanmak üzere bir kutuya konularak evden ayrı bir yerde veya böyle bir imkânımız yoksa evin bir odasında kapalı ve bantlayıp Pesah boyunca kullanmayacağımız bir dolapta muhafaza edilir. Bu maddelerin iyeliği, Hahambaşılık aracılığıyla Yahudi olmayanların mülkiyetine geçirilir, onlara ‘satılır’. Bu konuda bilgi almak için cemaat rabilerine ve /veya Hahambaşılığa başvurmak yeterlidir. Bültenlerde veya sinagog duyurularında gönderilen Mehirat Hamets - hamets’lerin satılması formu doldurulup Hahambaşılık e-posta adresine yollanır. Bu duyurulara ulaşma imkânı olmayanlar, Hahambaşılığı arayıp Mehirat Hamets ile ilgili bilgi alabilir; onlardan gelen belgenin gerekli yerlerini doldurularak geri yollayabilirler. Sadece bir kâğıt fakslayarak veya e-posta göndererek yapılan bu basit ama anlamlı geleneğin devamı rabiler tarafından yerine getirilir. İletişim: [email protected]

2)    Mutfak araç ve eşyalarının Pesah için hazırlanması

Sadece Pesah’ta kullanılan ayrı mutfak takımları yoksa mutfak eşyaları, mevcut kap kacak, çeşitli yöntemlerle Pesah için hazırlanır.

a) Sıfırlama işlemi, ızgara, şiş, vb. için Libun - ateşte kor hale gelene kadar tutarak yapılır.

*Metal ve tahta kaplar ‘sıfırlanabilir’.

*Çatal, kaşık, tencere vb. Agala (büyük bir demir parçasını ateşte kor hale getirip, daha sonra tencerede kaynayan suya atarak ve istenen kapları bu suyun içine atarak) sıfırlanır.

*Mermer mutfak tezgâhı ve bulaşıkların yıkandığı lavabo Iruy - dökme yöntemiyle üzerine kaynar su dökülerek Pesah’a hazırlanır. Mermere zarar verme endişesi varsa, mermer mutfak tezgâhı hamets için kullanılmamış alüminyum folyo veya naylonla kaplanıp kenarları bantlanabilir. Şabat’ta yemeklerin ısıtılması için kullanılan elektrikli platalar da, üzerlerine hamets için kullanılmamış alüminyum folyo örtülerek Pesah süresince kullanılabilir.

b) Sıfırlanamayanlar: Plastik, seramik, melamin, yağsız olarak kullanılan teflon, toprak kaplar hiçbir şekilde ‘sıfırlanamaz’, bayram için yenilerinin alınması gerekir.

c) Cam, içine konan yemeklerin özelliklerini barındırmadığı için, iyice yıkandıktan sonra kullanılabilir. DİKKAT! Bu; cam eşyanın üzerinde hiçbir çizik olmadığından emin olduğumuz durumlar için geçerlidir.

d) Buzdolabı, iyice temizlendikten sonra kullanılabilir.

e) Bulaşık makinesi, içi iyice temizlendikten sonra boş olarak deterjan ile kaynar su programında çalıştırıldıktan sonra kullanılabilir.

f) Fırın, derinlemesine ve titizlikle temizlendikten sonra 24 saat hiç kullanılmadan bekletilir, daha sonra boş olarak yüksek ateşte yakılarak bir saat bekletilir, ondan sonra kullanılabilir.

g) Mikrodalga fırın da iyice temizlendikten sonra, deterjan ile birlikte su dolu bir bardak konulup çalıştırıldıktan sonra Pesah’ta kullanılabilir.

DİKKAT! Pesah için uygun duruma getirilen mutfak kap kaçaklar, Pesah’a kadar hamets ile temas etmeyecek bir yerde saklanır. Buzdolabı, makineler, fırın vb. Kaşer Lepesah; Pesah’ta kullanmaya uygun hale getirildikten sonra artık hamets için kullanılmaz.

Not: Seder ve Pesah Hazırlıklarıyla ilgili tüm detaylar, Gözlem Kitap’ın ‘Pesah Agadası’nda mevcut. (https://gozlemkitap.com/urun-24097-pesah_agadasi_ve_pesah_el_kitabi.html)

Ayrıca Pesah Felsefesi, Agada’nın Düşündürdükleri, Pesah Seder Hazırlıkları, Türkçe Pesah Agadası, Pesah Videoları, Pesah Yemek veTatlı Tarifleri:

http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=44&Itemid=111

3)    Pesah süresince yenilecek Kaşer Lepesah ürünler

 Marketlerden alınabilecek taze sebze, meyve, yumurta haricinde tüm diğer yiyecekler, mutlaka Pesah için özel üretilmiş olmalıdır.

Hahambaşılık denetiminde, Pesah süresince yenmesi uygun olan yiyecek maddelerinin üzerinde ‘Kaşer Lepesah’ ibaresi bulunur ve Hahambaşılığın onayı olan yerlerde satılır. Kaşer (Dini kurallara göre yemeye uygun) ve Kaşer LePesah (Dini kurallara göre Pesah süresince yemeye uygun) farklı kavramlardır. Pesah boyunca sadece Kaşer LePesah ürünler tüketilebilir. Kaşer LePesah ürünlerin nereden temin edileceği, hahamlardan ve/veya  www.denetgida.com.tr ‘den öğrenilebilir. Bayram süresince gereken matsa, matsa unu, peynir, şarap vb. gibi yiyeceklerin alındıktan sonra, hamets ile temas etmeyecekleri bir yerde saklanılması gerekir.

Kimha Depisha - Maot Hitim: Pesah için un, buğday parası

Yahudi cemaatlerinde yaygın olarak Nisan’ın ilk günlerinden itibaren, toplum bireylerinin her birinin bütçesine göre Kimha Depisha- Pesah için un veya Maot Hitim- buğday parası adıyla bilinen fonları toplama geleneği vardır. Bu fonlar ihtiyaç sahiplerine Pesah Bayramı süresince matsa sağlamak için kullanılır. Ayrıca ihtiyaç sahiplerine bayram için şarap, et, balık gibi erzak veya bunları kendilerinin alabilmeleri için bütçe tedarik edilir.

Herkes, kendi imkanına göre Kimha Depisha bağışları için YAD-Matan Baseter’e başvurabilir.

Pesah boyunca yenilmesi yasak olan Hamets nedir?

Pesah süresince yemediğimiz, ondan fayda sağlamadığımız hatta iyeliğimizde bile bulundurmadığımız hamets, beş tahıldan herhangi birinin su ile temas edip on sekiz dakika dokunulmadan durmuş ve kabarmış şeklidir. Kabaran her şey hamets değildir. Hahambaşılık denetiminde satılan Kaşer LePesah sütler, kabarabilir, Pesah’a uygun malzemelerle yapılan Pesah keki kabarabilir, vb.

Beş tahıl - buğday, arpa, yulaf, çavdar ve darı - veya bu tahıllardan üretilen un ve benzeri maddeler su ile temas edip on sekiz dakika yoğrulmadan, ellenmeden hareketsiz kalıp fırına da verilmediklerinde, hamets olur. Ayrıca bu tahıllardan üretilen bira, viski ve benzeri içkiler de hamets sınıfına girer ve Pesah süresince tüketilemez.

Bakliyat, pirinç gibi ürünler kitniyot kategorisine girer ve bunların tüketilip tüketilmemesi yöresel adetlere göre farklılık gösterdiği için aile gelenekleri için aile büyüklerine ve Rabilere danışılması gerekir.

Hamets neden yasak? 

Pesah’ta, hamets yemenin yanında, evimizde bulundurmak, bunlardan fayda sağlamak, hatta iyeliğimizde bulundurmak bile yasaktır. Pesah zamanı yemeğin içine yanlışlıkla düşen minik bir hamets kırıntısı bile koca bir tencere yemeğin tümünü yenilemez hale getirir. Pesah’ta hamets yenmemesinin sebebi, bunun Tora’da açıkça belirtilmiş olmasıdır: “Yedi gün boyunca matsa yiyin. Ancak ilk gün öncesinde mayayı evlerinizden tamamen kaldırmış olmalısınız. Yedi gün boyunca evlerinizde kesinlikle maya bulunmamalıdır. Mayalı olan hiçbir şey yemeyin.” (Şemot 12: 15-20)

“Yedi gün boyunca iyeliğinde, tüm mekânlarında maya görülmemelidir” (Devarim 16:4).

Mistik olarak bakıldığında, beş tahıldan yapılıp 18 dakikadan fazla hareketsiz bırakılan, şişen ve kabaran hamur - hamets;  kibri, ölçüsüz hırsı, aşırı tutkuyu, bencilliği, kıskançlığı, putperestliği, içimizde var olan kötü dürtüyü - yetser ara’yı sembolize eder ve bu özellikler Tanrı’dan uzaklaşmamıza sebep olur.