Tora'nın verilme zamanı: ŞAVUOT

Tora’mızın verilme zamanı, Zeman Matan Toratenu olarak da adlandırılan Şavuot’ta Tanrı’ın Varlığı’nın Sina Dağında gelmiş geçmiş tüm Yahudilerin arasında açığa çıkıp On Emri ve sonrasında Tora’yı Yahudi halkına vermesini kutlarız.

Yahudi bilgeleri, kurtuluş ve bir halk olma sürecinin, sadece Yahudilerin acılar ve zorluklar içinde esir olarak yaşadıkları Mısır’dan çıkmalarıyla tamamlanmadığına dikkat çeker. Pesah ve Mısır’dan çıkış, aslında 49 günün sonunda Şavuot’ta Yahudilerin Tora’yı almasına ve özgür bireyler olarak, kendi seçimleriyle birleşmiş bir halk - Tanrı’nın Halkı - olmalarına giden yolu başlatır.

Kölelerin kime hizmet edeceklerini seçme özgürlüğü yoktur. İsrailoğulları, Mısır ve Paro esaretinden, dereh hateva; doğa kanunlarının ötesinde açık mucizelerle, Tanrı’nın Eli ile kurtulur. Böylelikle fiziksel özgürlüklerine kavuşan Yahudiler, çölde geçirdikleri 49 günün her birinde kendilerini manevi yönden arındırıp, geliştirir, benzersiz bir değişim göstererek bu dönemin sonunda Mısır’da özümsedikleri putperestlik ve ahlaksızlık esaretinden de kurtulur. Böylece, Şavuot’ta özgür bireyler olarak, kendi istekleri ile “Tanrı’nın konuştuğu her şeyi yapacağız ve dinleyeceğiz” deyip Tanrı’ya hizmet etmeyi seçip, Tanrı’nın halkı olarak Tora’yı uygulamak üzere aldıklarında, artık tam bir manevi özgürlüğe kavuşmuş olur.

Hangi güne geldiği Tora’da net olarak belirtilmeyen tek bayramımız olan Şavuot, Rabilerimizin hesaplamalarıyla (diasporada) 6-7 Sivan - bu yıl 17 ve 18 Mayıs - günleri kutlanır.

Yorumcular, Tora’nın veriliş tarihinin özellikle belirtilmediğine dikkat çeker. Tora’nın alınışı sadece bir günlük bir olay değildir. Tora’nın her yeni yorumunu öğrendiğimizde, binlerce yıldır tek harfi değiştirilmeden tamamen aynı şekilde muhafaza edilen Tora’da anlatılanları farklı bir bakış açısıyla tekrar tekrar okuduğumuzda ve her seferinde bize yeni gelen bir şeyler keşfettiğimizde Tora’yı her seferinde yeniden almış oluruz.

Aynısı elbette ki Şaloş Regalim’de okunan kitaplar için de geçerlidir. Bu kitaplara dikkatlice baktığımızda her birinin aşkı, sevgiyi yansıttığını, Yahudiliğin de aşk, sevgi üzerine kurulu olduğunu görürüz.

Aşkı anlatan üç kitap: Şir Aşirim – Kohelet – Rut

R.Jonathan Sacks zt”l, Bet Amikdaş’ın ziyaret edildiği üç ziyaret bayramı Şaloş Regalim’de (Pesah-Şavuot-Sukot) geleneksel olarak okuduğumuz kitapları - megillaları - çarpıcı bir şekilde aşk teması altında birleştiriyor ve gözümüzün önünde olan ve yıllarca tekrar tekrar okuduğumuz metinlere yine farklı bir bakış açısı getiriyor.

“Pesah'ta Ezgiler Ezgisi - Şir Aşirim, Şavuot'ta Rut'un kitabı - Megilat Rut ve Sukot'ta Vaiz - Kohelet'i okuyoruz. Ve bu üç kitapla - üç megilot - ilgili hayranlık uyandırıcı şey, hepsinin aşk ile ilgili olması. Her bir kitap farklı aşk mevsimlerini konu alır. Ezgiler Ezgisi - Şir Aşirim aşkın baharı, gençken hissedilen tutku dolu aşk ile ilgilidir. Şir Aşirim kitabının tamamı birbirine tutkuyla bağlı iki sevgili arasında bir düetten oluşur. Kitabın tamamında evlilikten, çocukların yuva kurmasından, geleceğe yönelik sorumluluklardan bahsedilmez; sadece ikilinin birbirlerine karşı tutkuları dile getirilir.(Şir Aşirim, İsrailoğulları ve Tanrı arasındaki derin sevgi bağlarını simgeler.)

Diğer uçta, Kohelet yılın sonbaharı ve hayatın sonbaharı hakkındadır. Kohelet'in yazarı artık yaşlı bir adamdır. Kohelet’te, edebiyatta rastlayabileceğimiz yaşlılığın en dokunaklı tanımlarından biri yer alır. Vaiz dönüp geriye bakar ve gerçekten neyin zamanını vermeye değer olduğunu sorgular. Ve sonunda fark eder ki, bu inşa ettiği evler ya da biriktirdiği mülkler değildir. "Ree hayim im işa aşer ahavta" diyor, "Hayatı, sevdiğin karınla güzel güzel yaşayarak geçir." Bu belki yaşlanmış ama dinginleşmiş bir aşktır, aşkın sonbaharıdır.

Şir Aşirim ve Kohelet arasında, yazın eşiğinde, Rut'un hikâyesi yer alır. Bu kitapta gördüğümüz aşk ise Hesed, sevecenlik, iyilik olarak sevgi, hareketlere yansıyan, eyleme dönüşen bir aşk, bir sevgidir. Ve bilgelerimize göre işte bu hesed, Rut’un kitabının başından sonuna kadar içine işler ve bizler de kitabı okurken adım adım bir trajedinin nasıl mutluluğa dönüştüğüne şahit oluruz. Rut, içindeki hesed duygusuyla harekete geçer ve hem sevdiklerini hem de varlıklarını kaybeden kayınvalidesi Naomi tek başına halkına geri döneceği zaman, onun yalnız başına gitmesine gönlü razı olmaz. Rut bu yolda kendisini bekleyen zor yaşam şartlarına rağmen Naomi’yi terk etmez ve onunla birlikte, onun yolunda gider. Ve sonra Boaz, Rut’un kayınvalidesine gösterdiği hesed - sevecenlikten - etkilenir ve bu da onun Rut’a karşı büyük bir hesed - sevecenlikle - davranması için harekete geçirir. Tarlasında fakirlere ayrılan bölümdeki ekinleri toplayan Rut’u korur, Naomi ile ilgilenir, Rut ile evlenerek Naomi’nin mal varlığını kurtarır. Rut’un kitabı matem, yalnızlık ve depresyonla başlamasına rağmen sevinç ve mutlulukla sonlanır. Kitap biterken artık Naomi'ye mutluluk veren bir torunu, Rut ile Boaz’ın çocuğu vardır. Bu, herhangi bir çocuk değildir. Kitabın son satırında, bu çocuğun İsrail'in en büyük kralı ve Mezmurlar kitabının çoğunun yazarı olan David AMeleh’in büyükbabası olduğunu öğreniriz.

Naomi’nin hayatını acıdan mutluluğa dönüştüren şey, İbranice hesed kelimesi ile açıklanabilir. Rut ve Boaz adlı iki kişinin sevgi dolu yaklaşımı Naomi'yi depresyondan kurtarır ve ona sevincini geri getirir. Bu, hesed’in gücü, sevginin eyleme dönüşmüş şeklidir.

Bu aşkın, sevginin sadakat, bağlılık boyutudur. Bu, aşkın, sevginin hesed-sevecenlik, iyilik boyutudur. Hesed, Rut’un kitabının özüdür. Sina Dağında Şavuot'ta İsrailoğulları ile Tanrı arasında meydana gelen özel ilişkiyi özetleyen şey de sevginin bu hesed, bağlılık boyutudur. Tora’nın verildiği Şavuot’ta Rut’un kitabının okunmasının en önemli sebebi de budur.

Tanrı'nın İsrailoğulları ile bir antlaşma yaptığı o olağanüstü anda olanlar, Hoşea Peygamber tarafından bir erusin, "ve'erastih li" olarak tanımlanır “ Ve sonsuza dek sürecek bir anlaşma yapacağım, bu anlaşma doğruluk, adalet, sevgi ve bağışlayıcılık değerleri üzerine kurulacak. Ve seninle yapacağım bu anlaşma güvene dayanacak ve sen Tanrı’yı tanıyacaksın” (Hoşea 2:19-20). Erkeklerin sabahları tefilini parmaklarına dolarken tekrar ettikleri bu sözler, evlilikte var olan inanç ve sadakat olarak kendini gösteren aşkı, sevgiyi simgeler. Bunlar da tam olarak Şavuot’un özünü oluşturur.

Yahudilik bir aşk, sevgi dinidir, üç farklı sevgiyi içinde barındırır: Tanrı’yı tüm kalbimizle, ruhumuzla ve gücümüzle ​​sevmek (Devarim 6: 5), komşumuzu kendimiz gibi sevmek (Vayikra 19:18) ve bizden farklı olan yabancıyı sevmek, çünkü bir yabancı gibi hissetmenin ne demek olduğunu biliriz (Devarim 10:19).

Yahudilik, başından sonuna kadar bir aşk, bir sevgi hikâyesidir: Tanrı'nın küçük, güçsüz ve çok acı çeken bir halka olan sevgisi ve bir halkın - bazen fırtınalı olsa da - Tanrı’ya olan sevgisi. Rut'un hikâyesinin özü, aşkın, sevginin sadakat, bağlılık ve sorumluluk boyutu, dünyaya yeni bir hayat getiren evlilik boyutudur. Sina'daki ilk Şavuot'ta kutsanan sevgi boyutu da tam olarak budur. Tora’nın verilişi, Tanrı ile İsrailoğulları arasında doğruluk, adalet, sevgi ve bağışlayıcılık değerleri üzerinde kurulan ebedi evliliklerini simgeler.

Hesed - sevecenlik, iyiliğin eyleme dönüşmesi, kaderi trajediden kurtarır ve buradaki en olağanüstü olan nokta da veren ya da alan olmamızın hiç bir önemli olmamasıdır. Başkalarını yükselterek aslında biz kendimiz yükseliriz.

Kısa kısa Şavuot

İsmi: Şavuot, haftalar anlamına gelir. Pesah’ın ikinci gecesinden Şavuot Bayramına kadar olan yedi haftayı simgeler. Bazı yorumcular Şavuot - haftalar ile Şevuot - yeminler benzetmesinden yola çıkarak Şavuot’un Tanrı’nın Sina Dağında gelmiş ve gelecek tüm Yahudiler ile yaptığı sözleşmeyi ifade ettiğini belirtir. Bu sözleşmeye göre İsrailoğulları Tora’yı takip edecek ve başka tanrılara ibadet etmeyecekler, Tanrı da İsrailoğulları’nı başka bir milletle değiş tokuş etmeyecektir.

Çıkış yeri: Pesah’ta arpadan oluşan Omer sunusundan sonra yedi hafta sayılması gerektiği ve sayım tamamlandıktan sonra ellinci günde yeni bir Minha korbanı getirilmesi gerektiği ve tam olarak bugünde bir kutlama yapılacağı Tora’da belirtilir.

“….omeri getirdiğiniz günden itibaren kendiniz için yedi hafta sayın-(bu yedi hafta) tam olmalıdır. Yedinci haftanın (bitiminin)ertesi gününe-ellinci güne-kadar sayacaksınız.” (Vayikra 23:15-16)

“Kendine yedi, hafta sayacaksın. Orağın olgun başaklarda (kesim) başlamasından (itibaren) yedi hafta saymaya başla.” (Devarim16:9)

“Yedinci haftanın bitiminin ertesi gününe-ellinci güne-kadar sayacaksınız. Bu ellinci günde Tanrı adına yeni bir Minha korbanı getirmelisiniz.” (Vayikra 23:16)

“Tam olarak bu günde kutlama yapacaksınız”. (Vayikra 23:21)

Nerede belirtilir? Neden bugün? Bet Amikdaş zamanında Pesah’in ikinci gecesinin başlangıcında yeni ürün arpaların en iyilerinden bir omer (bir demet ölçüsü) miktarı kesilip sunu olarak getirilir, ancak sunu getirildikten sonra ürünler biçilip yenilmeye başlanırdı. Bu sunudan sonra 49 gece sayılır ve 50. günde de buğdayın ilk hasadından elde edilen undan yapılan Şte Alehem - iki somun ekmek - Bet Amikdaş’ta Tanrı’ya sunulurdu. Yine sayımın sonunda İsrailoğulları, Tanrı’ya şükranlarını ifade etmek için ilk ürünlerinden oluşan iyi ve olgun turfanda mahsullerini Bet Amikdaş’a getirirlerdi. Şavuot Bayramının diğer isimlerinden biri olan Hag ABikurim - Turfandalar bayramı da bununla bağlantılıdır.

Bet Amikdaş yıkıldıktan sonra bayramın zirai özelliği arka plana geçer, Şavuot artık Tanrı’nın İsrailoğulları’na On Emri ve sonrasında Tora’yı verdiği gün olarak kutlanmaya başlanır.

Rabilerimize göre Tora’nın verilme zamanı olarak kabul edilen 6 Sivan’dan önce İsrailoğulları’nın Sina Çölüne geldikleri ve Tora’yı alma hazırlıkları Tora’da belirtilir. (Şemot 19:1-25)

“Bene -Yisrael’in Mısır’dan çıktığı yılın üçüncü ayında-bu günde Sina çölüne geldiler.” (Şemot 19:1) Tora, Nisan ayını ayların başı olarak belirtir. Birinci ay Nisan olduğuna göre, üçüncü ay da Sivan ayıdır.

Sonrasında Tora’da tarihte ilk ve tek olarak Tanrı’nın gelmiş geçmiş tüm zamanlardaki Yahudilere görünmesi ve Tora’yı vermesi anlatılır. (Şemot 20:1-20)

Ne yapılır? Şavuot’ta evler ve sinagoglar çiçekler, ağaç dalları ve taze yeşilliklerle süslenir, Rut’un Kitabı okunur ve sütlü yiyecekler yenir. Şavuot’un birinci gecesi-bu yıl 16 Mayıs Pazar akşamı-tüm gece uyanık kalıp Tora öğrenme geleneği vardır.

Bayram mumları: Şavuot onuruna bayram mumları 16 Mayıs Pazar akşamüstü güneş batmadan beraha ile yakılır: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Yom Tov / Bizleri Mitsvaları ile Kutsayan ve Bizlere Yom Tov Mumlarını Yakma Mitsvasını Veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”

Bayram Kiduşu ve Şeeheyanu: 16 Mayıs Pazar akşam duasından sonra, Bayram Kiduşu (Şaloş Regalim Kitabı s.39 - http://www.gozlemkitap.com/urun-25466-salos_regalim.html) ve Şeeheyanu duası ile başlayan güzel bir bayram yemeği yenir.

“Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Şeeheyanu Vekiyemanu Veigianu Lazeman Aze / Kutsalsın Sen, Tanrı’mız, Evren’in Kralı, çünkü bizi yaşattın, ayakta tuttun ve bu zamana eriştirdin.”

Şavuot -Bugün için mesajı: Dünya ancak hesed- sevecenlikle, sevginin ve iyiliğin eyleme dönüşmesiyle ayakta durmaya devam edebilir. Hesed, dünyanın her dönemde başına gelebilecek beklenmedik trajedileri bile dönüştürme gücüne sahiptir. İnsanların geçirdikleri zor zamanlarda etraflarından gördükleri hesed - ki bu bir telefon, tatlı bir söz, biraz zaman ayırma şeklinde bile olabilir - o zor zamanlara bir nebze de olsa merhem olacak, yaşanan acıları o anda değiştiremese de en azından karşısındakine değerli olduğunu, düşünüldüğünü hissettirerek manevi destek sağlayacak, bu günleri atlatmasında yardımcı bir el olacaktır.

*Şavuot’un ABC’si, Felsefesi,Şavuot’un derin anlamı, Şavuot videoları, Rut kitabının düşündürdükleri, Şavuot tatlı tarifleri için: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&id=57&layout=blog&Itemid=114

Önemli Not: Yazıdaki bilgiler, okuyucuya fikir vermek amacıyla Yahudilik Ansiklopedisi (Gözlem), Şemot (Gözlem), Tevrat-Tora-Neviim-Ketuvim, The Koren Shavuot Mahzor, Ceremony & Celebration, Tell it From The Torah, The Jewish Book of Why, Seasons of Our Joy, Sacred Seasons kitaplarından ve rabbisacks.org, sevivon.com[N1] , https://velveteenrabbi.blogs.com sitelerinden derlenmiştir ve konu hakkındaki sayısız yorumlardan sadece bazılarını içermektedir. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olduğu için, özel günler, uygulamalar ve farklı yorumlar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

**Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.