Enflasyon, soğuk savaş, sıcak savaş, çip krizi, tedarik zinciri krizi, kripto para krizi, Hindistan krizi, faiz krizi, futbol krizi 2021 yılının kısa bir özeti. Neyse ki Trump gitti, 2020 bitti de, sorunlar da sona erdi.
Merkez bankalarının bağımsızlığı için finansal, yönetim, araç, politika bağımsızlığı koşulları aranır. Şimdi bir merkez bankası düşünelim. Bilançosunun %95’i Hazinesinin (garantili) borçlanma kâğıtlarından oluşuyor. Araç bağımsızlığı? Yönetim kurulundaki 6 kişiden dördü eski Hazine bürokratından oluşuyor. Yönetim bağımsızlığı? Öz kaynağının 200 katı aktif büyüklüğü bulunuyor. Döviz rezervleri bir aylık dış ticaret açığını karşılamıyor. Finansal bağımsızlık? Eski başkanı ise şimdilerde Hazine Bakanı, faiz arttırma zamanı geldi diyor (sonra 24 saat geçmeden çark ediyor). Bu merkez bankasının politika bağımsızlığından bahsetmek mümkün olabilir mi? Peki kimdir bu merkez bankası? Rezerv para olarak dünyaya oluk oluk likidite akıtırken, Smithsonian sonrası dünyaya (Gini katsayısı üzerinden) gelir dağılımı eşitsizliğini dünya dilemeden üç dileğin biri olarak hediye etti. 1971 dalgalı kur rejimi sonrası 2021’de dalgalı faiz rejimini dünyaya ikincisi olarak hediye ederken, son olarak kalıcı enflasyonu ve arz şoklarını sonuncusu olarak hediye etti. Artık maliye güdümlü para politikaları belirleyen senyör sayesinde rolünü gerçek sahibine devretti, Hazinesi bizzat vatandaşlarının hesaplarına trilyonlarca para geçerek matbaa gibi kaydi para basıyor.
Bu kadar para haliyle yeni balonlar oluşturuyor, Elon Musk’ı bahane edip patlıyor. Kimi zaman Wall Street Bets ile GameStop, kimi zaman Bitcoin, kimi zaman Dogecoin. Hazine kağıtlarından kaçış küresel (iskonto) faiz artışını, baz parayı ciddiye alan diğer paraların değer kaybını, daha fazla dalgalanma ile (üstelik COVID salgınına çare olması beklenirken) daha fazla krizi beraberinde getiriyor.
Enflasyon hediyesi ile kalsa iyi. Ukrayna ile Soğuk Savaş sözünün ilk denemesini yaparken, Ortadoğu’da bir anda selefinin sağladığı barışı sıcak savaş takip ediyor. Süveyş kanalında sıkışan gemi bahanesi olurken, çip krizi ile tedarik zincirleri bu kadar para bolluğuna rağmen arz krizleri yaratmaya başlıyor. Üzgünüz, devam edecek gibi. Parası olmayan ülkeler patent yüzünden aşıya ulaşamazken, koca futbol kulüpleri bu kadar para bolluğunda yeni lig kurup ayakta kalmaya çalışıyor.
Geçenlerde Biden Hükümetinin ilk 100 günlük performans raporu medyada yer aldı. Genelde olumlu görülüyor. Daha seçilmeden, bizim tarafta birçok ekonomi yorumcusu dâhil, dünyada birçok kişi kurtarıcı rolünde olumlamaya başlamıştı. Bugünse buradan dünyanın 2021 yılı 100 günlük performansı ise böyle görünüyor. Neyse ki dünya selefinden kurtuldu diyenler hala burada mı? Darısı 2021’in başına.
