Deja vu

5 Ağustos 2015 tarihinde Şalom’da yazmışız: “Deja vu or nightmare on Wall Street”. 2013 yılında varlık azaltışlarına (85 milyardan önce 75 milyar dolara) başlamış. Trump seçildikten hemen sonra 2016 sonunda ilk faiz artışını yapmıştı. Hey gidi günler. Yaklaşık yedi yıl herkes bugün varlık alımı azalacak, bu sene iki mi üç mü faiz arttıracak diye günlerce tartışıp durmuştu. Hadi hayırlı olsun, aynı loop’a girdik. FED ne zaman varlık azaltır? 2020’de sürpriz gelir mi, bu sene faiz artmaz ama acaba 2023’ten önce faiz artışı gelir mi sezonunu açtık. Artık her gün bir kanalda, bir diğer köşede konu ve FED uzmanları yine yatırımcıları aydınlatacak. Saint Louis FED Başkanı James Bullard kripto paraların çoğu değersiz demiş, ABD tarım dışı istihdam 2 pips artmış, şahin mi güvercin mi, Powell Bankacılık Komitesinde konuşacak şapkadan tavşan çıkar mı, Alice Harikalar Diyarında tavşanı takip etti mi etmedi mi, ıssız acun kaldı mı, herkes bir masal veya destan yazacak önümüzdeki üç yıl. Bir de sözde Youtuber konu uzmanları var tabii. (Google çekleri için tık almak adına) Dolarrrr kaç lira olacak, altının beşi bir yerde mi kalacak, tekniğini banttan ince görenler, ben demedim mi tivitleyenler, merkez kaç puan arttırır loto kuponcuları, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası unvanını henüz doğru telaffuz edemeyen FED ve merkez uzmanı trader yorumcular. Demedi demeyin sonra.

James Bullard

Ben Ettim Sen Etme

Erol Büyükburç’un 1970 tarihli “Öp Beni” albümünün şarkısıdır “Ben ettim sen etme.” Şimdi deja vu ile aynı sahneleri yaşayacaksak tekrar, dolar zaten anavatanında ama gelişen piyasalarda tahvillerden çıkış hızla devam ediyor ve hala ülkesine kaçıyorsa, bu şarkı buraya cuk diye oturur: “Sakın gitme gitme, çok yalnızım zaten, bir de sen terk etme.” Ancak bu sefer bir fark var Erol Abi. ABD Hazinesi takır takır para basıyor. İstersen oluk oluk likidite pompalıyor da diyebilirsin. Senyör topa girdi. Janet Yellen adeta menacer (menajer) futbolcu gibi giydi formayı indi sahaya (piyasaya). Menacer (yönetici) Türkçe okunuşu ama Fransızca aynı kelimeyi mönase diye okursan, sözde Hazine Bakanı özde FED’in de başkanı piyasaları enflasyonla tehdit ediyor. Keynesyen teşvik paketlerine kaynak lazım, kurumlar vergisinde bir alt taban olsun diye gelişmiş ekonomileri iteliyor. Yani FED varlık azaltsa ne olur, Hazine şıkır şıkır hesaplara dolar geçerken. Eskiden merkez basardı parayı ama Paranın Yansızlığı Teorisi ile bu sıfır faizli Likidite Tuzağı döneminde para bir türlü hanehalkına inmemişti. Bu sefer senyör finansal aracılık sistemini ve merkezi by-pass edip hanehalkına indirdi. Ancak onlar da para tüketime dönsün derken baktı, Wall Street bankacıları parayı halka değil kurumlar vergisi avantajı ile borsaya koymuş, hanehalkı da yüksek getiri için bunları kripto paralara koymasın diye sürekli aba altından kripto piyasasına sopa gösteriyor. Fakat tüketim dese enflasyon daha çok şişecek ve kalacak. Bugünlerde yeni teşvik paketi ile kurumlar vergisinde bir vites küçültsek mi diyor.

Janet Yellen

Mahvetme Hislerin İncesini

Erol Büyükburç ile bis yapalım. Türkiye’de dünyada olmayan vadeli çek uygulaması yıllardır vade farkı ve enflasyon üzerinde en az gıda fiyatları kadar etkili bir yapıdır. Yine dünyadan farklı olarak hamiline (taşıyana) keşide edilen bu çekler ciro (ve hatta allonge ile yani Fransızca “uza” kardeşim uygulaması) ile dağıtık bir yapıda bankada hesaben henüz (çoğu zaman) karşılığı yokken bildiğin para yaratır. En baba kaydi para yaratma sistemidir. Ticari bankacılık sistemi ile yarışır. İyi de dağıtık yapıda kimin ihraç ettiği bilinmeyen, cirolama ile hangi cüzdana girdiği takip edilemeyen, bankada karşılığı olmayan bu yapının kripto para ihracından ve piyasasından ne farkı var? Türkiye bu anlamda, kusura bakma Satoshi Nakamoto ama, vadeli çek ihracıyla kripto paraları ve merkeziyetsiz finansı ilk icat eden ülkedir.

Ha bir de unutmadan, bu konuyla alakasız ama bu yazıyla alakalı olarak bir bilgisel verelim. Nasreddin Hoca parayı veren düdüğü çalar fıkrası. NY FED bilançosu, konsolide FED bilançosunun yarısından fazlasına sahip. Hangi FED başkanının ne dediğine değil, bu detaylara bakmak lazım. Guvernörler Kurulundaki dolu altı koltuktan beşi Cumhuriyetçi bu arada, Yellen ise Demokrat, işte bütün mesele bu.  Bullard’ın FED’i ise konsolide bilançoda sondan ikinci paya sahip, FOMC komitesinde Bullard alternatif üye. Çok da şey etmeyin yani her dediğine, piyasada herkesin her üfürdüğüne.