Günümüzde doğumlar sadece hekim işbirliği ile değil bir ekiple yapılmaya başlandı. Doğum ekibinde hekimin yanı sıra mutlaka bir ebe ve doula da bulunuyor. Yaklaşık 10 yıldır doulalık yapan Esra Erkut Demiröz ile doğuma hazırlık sürecini ve doulanın doğumdaki rolünü konuştuk.
Doula genel hatlarıyla nedir? Tam olarak ne yapıyorsunuz?
Doulalık eski olduğu kadar yeni bir hizmet anlayışıdır. Sözcük olarak ‘doula’ Yunancadan gelir. Anlamı ‘hizmet eden kadın’ olarak geçmekte. Günümüzde ise hamile kadına ve ailesine doğum öncesinde, doğum süresinde ve lohusalık sürecinde fiziksel, duygusal ve bilgilendirici destek veren eğitimli kişi anlamında kullanılır.
Tam olarak ben ne yapıyorum? Aslında aile ile ilişkim gebelik sırasında başlıyor. Bazen ilk trimester, bazen ikinci trimester bazen de doğuma yakın. Ama ne kadar erken o kadar iyi. Aileye detaylı bir doğuma hazırlık eğitimi veriyorum, doktoru ile tanışıyorum. Doğumu beklemeye başlıyoruz. Doğum başladığında, başından sonuna kadar yanındayım ve doğumdan sonraki ilk altın saatler… Bu sürece birlikte adım atıyoruz; ben sadece bir rehber olarak yol gösteriyorum.
Doğuma hazırlık eğitimlerinin temeli dünyada 1930’lu yıllarda oluştu. Dünyanın birçok ülkesinden uzun yıllardır doğal doğumu destekleyen eğitim yöntemleri yer almakta. Bu yöntemlerin her birinin vermek istediği bilgi, doğumun kadın bedeni için doğal bir süreç olduğudur. Amaç korkuların giderilmesi, bedenin rahat doğum yapabilmesi adına özgür bırakılmasıdır. Dünyanın gelişmiş ülkelerinin sezaryen oranlarıyla ülkemizdeki doğumların sezaryen oranlarını karşılaştırmamız belki de eğitimlerin faydasını anlamak için iyi bir neden olabilir.
“Bir ‘anne’ olarak doğmakta olan kadına rehber olurum”
Doula desteği sadece normal doğum için mi alınmalı? Bu konuda bir yönlendirmeniz oluyor mı?
Burada asıl önemli olan konu aslında, bir bebeğin doğarken, doğum ortamı, annenin ruh sağlığı, doğum süreci, ileride nasıl bir insan olduğu ile çok bağlantılı. Doğum uzun ve derin bir süreç. Hayatın temeli diyebiliriz. Ben öncelikle, doğumda kadını desteklerim. Onun alanını korur, onu kapsarım. Doğumun zor anlarıyla baş edebilmesi konusunda ona rehber olurum. Bir ‘anne’ olarak doğmakta olan kadına rehber olurum.
Burada doğum şekilleri ile ilgili küçük bir pencere açacak olursak, bence tek bir doğum şekli vardır. Vajinal doğum, ama tıbbi olarak gerektikçe bebek sezaryen doğum ile dünyaya gelebilir. Sadece anne ve bebeği kurtarmak için sezaryen vardır. Natürel olanı vajinal doğumdur.
Bu işi ne zamandır yapıyorsunuz, nasıl böyle bir iş yapmaya karar verdiniz? Kendi hamilelik sürecinizde doula desteği aldınız mı?
2012 yılından beri doulalık yapıyorum. İşin özü, kendi doğum hikâyem beni ebeveynlerin yanında olmaya yönlendirdi. Kendi doğumumda doula hizmeti alamadım çünkü Türkiye’de doulalık olduğunu henüz bilmiyordum. Öyle bir bilince de sahip olmadığım için araştırmamıştım. O zamanlar doğuma hazırlanmanın sadece bebek odası düzenlemek, alışveriş yapmak olduğunu düşünüyordum. Aslına bakarsanız, Fransa’da yaşayan kuzenim sayesinde bu meslek grubundan bilgim vardı. Ama doğum yaparken bizim ülkemizde de doula var mı diye bakmamıştım. O sıralar Türkiye’ye gelen, sonra benim başka türlü doğumuma sebep olan Julia Steils Paçacıoğlu aslında doula olarak doğumlarda kadınlara destek oluyordu. Ben bunu iki sene sonra öğrenecektim. 2012 yılında Julia’nın açtığı Türkiye’nin ilk doula eğitimine girdim. Ve doula oldum.
“Doğumda bir kadının, bir bebeğin en temel ihtiyacı güven”
Doğuma hazırlık tam olarak nedir? Bebek odası, kıyafet gibi öngörülenler dışında neye ihtiyaç duyuluyor doğuma hazırlıkta?
Dünyada doğuma hazırlık olgusu 19. yüzyılda başlamış. Gelişmiş tüm dünya ülkelerinde doğuma hazırlık, doğum ile ilgili standartlar belli. Kurallar, prosedürler çok net. Temeli sağlıklı doğum ama sadece fiziksel sağlık değil, ruh sağlığı da en az fiziksel sağlık kadar önemli.
Doğumda bir kadının, bir bebeğin en temel ihtiyacı güven. Korku varsa bedende stres, kaygı olur. Bunlar da ağrıya sebep olur. Yani aslında çalışılması gereken konu ağrı algısının nereden geldiğidir.
Eğitimlerinizin içeriği ile ilgili biraz bilgi verir misiniz?
Eğitimlerimde anne baba adaylarına korkuyu ortadan kaldıracak yöntemler öğretiyorum. Doğuma hazırlık eğitiminin temel amacı doğumu anlamak, hem annenin hem bebeğin ihtiyaçlarını anlamak. Beden çok bilge, kadınlar yüzyıllardır doğum yapıyor. Doğum eylemi sırasında doğuran kadının kendini iyi hissedeceği bir ortam yaratmak önemlidir. Kadın egemenlik duygusunu arttırmalı ve doğum ağrıları ile kolaylıkla baş edebilmelidir. Kendini güçlü hissetmelidir. Rahat, bilinçli bir doğum geçirmenin bazı yolları vardır. Doğuma hazırlık eğitimi de bu yollardan ilk adım gibi düşünebiliriz. Elbette güvendiği bir ekip ile bu yolculuğa çıkmak da çok önemli. Eğitimlerim sırasında doğumu anladıklarında nasıl bir doğum tercih ettiklerinin farkına varıyorlar ve bu doğrultuda adım atıyorlar.
Günümüzde doğumlar bir ‘doğum ekibi’ tarafından gerçekleşiyor. Nedir doğum ekibi dediğimiz şey, doğum ekibinin olmazsa olmazları nedir?
Doğum ekibi yeni bir kavram. Artık doğumlar genellikle hekim, ebe, douladan oluşan bir ekiple oluyor. Doğum ekibinin misyonu aslında öncelikle aileyi doğum sürecine hazırlamak. Kültürel olarak yerleşen ‘doğum zordur’ algısının değişmesini sağlamak. Bilinçli bir doğuma hazırlık eğitiminin devamında, bebeği sevgi ve şefkat ile kucaklamak. Doğuma hazırlık eğitimleri doğumda ve doğum sonrasında ihtiyaç duyacağınız temel becerilerin yanı sıra ne sizi neler beklediğini öğrenme fırsatı verir, böylece güvenle doğum yapabilir ve ebeveyn olabilirsiniz.
“Kadınlar doğumda ağrıdan değil de, ağrı ile baş edememekten korkar”
Doğumdan önce en çok nelerden korkuyor anne adayları ve aileler?
Doğum sırasında annenin ruhsal halini anlamak önemlidir. Aslında kadınlar doğumda ağrıdan değil de, ağrı ile baş edememekten korkar. Ağrının onların davranışının nasıl etkileyeceğini, ne hissedeceklerini merak ederler. Ağrı ile baş etme yöntemi kadından kadına değişmekle beraber ortak temel özellikleri vardır. Bir anne ile çalışırken tüm bu konuların üzerinden geçiyoruz. Bilinmezlik korkusu. Beden daha önce doğum yapmadı ve başınıza neler gelecek bilmiyorsunuz. İşte anneler en çok bu bilinmezlikten korkuyor. Ama normal hayatımız da böyle değil mi, ne fark var! Yarın ne olacağını biliyor muyuz? İşte doğum da bu kadar normal bir süreç. Bu konuda bilinç sağlandıkça daha rahat, daha sakin bir doğum mümkün.
Doulanın postpartum depresyonuna olumlu bir katkısı var mı?
Doulanın doğuma direk olumlu bir etkisi olduğundan dolayı elbette doğum sonrasına da yansıyor. Doğumundan mutlu, tatmin, coşkulu çıkan bir annenin doğal olarak lohusa dönemi de böyle geçebiliyor. Bu bir süreç aslında, bir gün hafifleyecek, bitecek, geçecek. Ama önemli olan içinden geçerken durumlar ile baş edebilme becerilerini hatırlayabilmek. Ben bu konuda bu süreci biraz da anne ve bebek bağlanması açısından ele almayı seviyorum. Hem anne hem bebek ruh sağlığı çok önemli. Anne bebeğin ruh sağlığını dengeye koymaya çalışırken kendisini de dengede tutabilmeyi sağlayabilmeli. Sadece bebek yoktur, sadece anne de yoktur. Aile olarak bu sürecin içinden çıkabilmem mümkündür.
Doğumdan sonra lohusa ziyareti sonrasında ihtiyaç varsa aile ile görüşmeye devam ediyorum. Bazı danışmanlıklar arkadaşlığa dönüşüyor, bazıları ile ise süreç bitiminde sarılıp ayrılıyoruz.
Bütçesi elvermeyen aileler doğuma hazırlık sürecinde neler yapabilir?
Ülkemizde doğuma hazırlık yeni bir kavram, son 10-15 yıl öncesine kadar konuşulmuyordu. Lakin dünyada, gelişmiş ülkelerde 19. yüzyıldan beri konuşuluyor. Dolayısı ile yazılmış, dilimize çevrilmiş basılı ve ya online faydalı kaynaklar var, bunları okuyabilirler.
Gelecekte neler yapmayı düşünüyorsunuz mesleğinizle ilgili?
Dünyada barış, doğumdan önce başlıyor. Döllenme süreci, annenin hamileliği, doğum ve doğum sonrası süreç. Doğum psikolojisi dediğimiz alan buna inanıyor. Ben de bilinçli bir varlık olan bebeğin rahim dünyasından bu dünyaya gelmesinin bir sebebi olduğuna ve her bebeğin bir misyonu olduğuna inanıyorum. Ve bebeklerimiz daha sağlıklı, daha barışçıl bir doğumu hak ediyorlar. Bunun için ebeveynleri aydınlatmaya devam edeceğim.
Esra Erkut Demiröz kim?
1975 İstanbul doğumlu ve 2010 yılı doğumlu kız çocuk annesi. Türkiye’nin ilk doula eğitimi veren kurum İçsel Doğum’dan aldığı doulalık eğitimi ile birlikte 2012 yılından beri anne ve baba adaylarının doğum öncesinde, doğum süresinde ve lohusalık sürecinde fiziksel, duygusal ve bilgilendirici destek verip, onlara rehberlik etmekte.
2013 yılında İstanbul Doğum Akademisi’nden aldığı ‘Doğuma Hazırlık Eğitmen Eğitimi’ ile birlikte doğum gibi bu özel yolcukta ebeveynlerin yanında olup, onların doğumlarına bilinçli hazırlanmalarını sağlamakta.
Kadınlar için kadınlar tarafından içerik üreten HT Hayat platformunda köşe yazarlığı yapmakta. Aynı zamanda dört psikolog arkadaşı ile birlikte 2020 yılında Radyo Gedik’te yayınlanan ‘Benzersiz Yolculuk’ isimli radyo programının sunucusu ve yapımcısı.
