Bu yıl Roş Hodeş Elul, 8 Ağustos Pazar ve 9 Ağustos Pazartesi günleri.
Yahudilikte her ne kadar her an farkındalık ve her gün yeni bir başlangıç, kendine dönüş, kendini sorgulamak, kendini ve ilişkilerini ileriye götürmek için bir fırsat günü olsa da takvimde farklı dönemlerde, özellikle bazı kavramların üstünde daha fazla yoğunlaşılır. Rabilerimize göre takvimin son ayı Elul ayı da, Ulu Günler - Roş Aşana ve Yom Kipur için bir hazırlanma dönemi olarak kabul edilir. Bu hazırlık sırasında kişi yıl boyunca yaptığı içsel hesaplaşmalarını daha fazla farkındalıkla, daha bilinçli olarak yapmaya çalışır.
R.Jonathan Sacks (zt”l) Elul ayının dokusuna uyan ve her gün için bize üzerine düşünecek farklı bakış açıları getiren yazı dizisinde* Elul’u Tanrı’dan bize yollanan bir WhatsApp mesajı olarak yorumluyor; yazıların alttaki bölümlerinde Elul ayının ana temasını oluşturan teşuva ve heşbon nefeş-içsel muhasebemizi nasıl yapabileceğimiz konusunda pratik fikirlerini paylaşıyor.
“ELUL: Tanrı’dan bir Whatsapp mesajı”
“Elul nedir? Bunu şöyle de ifade edebileceğimizi düşünüyorum. Sanki Tanrı bize bir WhatsApp mesajı gönderiyor ve şöyle diyor: ‘Nasılsın, iyi misin? Bir süredir senden haber alamadım. Özledim seni.’
İşte bu düşünce, Yahudilikteki teşuva kavramının güzelliğini ve teşuvanın konvansiyonel olarak günah, suçluluk, pişmanlıkla ilişkilendirdiğimiz dini kavramlardan farkının özünü oluşturur.
Biz, doğuştan gelen günaha inanmıyoruz. Tam tersine, biz doğal içgüdümüzün başka insanlarla, evrenle ve Tanrı ile uyum içinde yaşamak olduğuna inanıyoruz. Ama bazen yolumuzu kaybedebiliyoruz, sürüklenebiliyoruz, yapmamamız gerektiğini bildiğimiz şeyleri yapabiliyoruz. Elul ayı ve şofarın sesi, bize ‘Geri dön!’ diyen bir çağrıdır. Teşuva’nın kelime anlamı da geri gelmek, eve geri dönmek demektir.
Mistik bilgelerin Elul hakkında dile getirdikleri en güzel fikirlerden biri, İbranice Elul kelimesini, Şir Aşirim-Ezgiler Ezgisi’ndeki bir cümlenin ilk harfleriyle ilişkilendirmeleridir.
‘Ani ledodi vedodi li/ Ben Sevgilim içinim ve Sevgilim benim içindir.” Bu, teşuvayı bir sevgi, bir araya gelme, bizimle Tanrı’nın İlahi Varlığı-Şehina arasında ikinci bir balayı olarak tanımlar.
Sizi bilmem ama ben biliyorum ki hayatımda düzeltmem gereken şeyler var. Aslında hepimizin hayatında düzeltmesi gereken şeyler olduğunu düşünüyorum.
Yahudilik dahiyane olarak bize üzerine düşünmemiz için yılın bu ayını verir: Nereye gidiyoruz, nerede hedefi şaşırdık, nerede yapmamız gereken şeylerde başarısız olduk, nerede diğer insanları üzdük? Ve sonra da bu farkındalıkla onları Tanrı’nın istediği şekle getirmeye çalışırız.
Bunu da yaklaşan Yamim Noraim, Roş Aşana ve Yom Kipur’un yoğun kutsallığının bizi yükseklere çıkaracağının ve gelecek yılda biraz daha iyi olmamız, Tanrı’ya daha yakın ve dolayısıyla dünyanın bizim olmamızı istediği kişiye ulaşmaya daha yakın olmamız için bize ilham vereceğinin bilinciyle yaparız.
Yani, Elul ayını bir odaklanma, değişim, kişisel gelişim, spiritüel olarak yeniden adanma, bir eve, yuvaya dönüş zamanı olarak düşünün.”
“Aynada kendime bakarken…”
R.Jonathan Sacks (zt”l), kendisine Elul ayının ana temalarından biri olan heşbon nefeş-içsel muhasebeyi hayatımıza nasıl uyarlayabileceğimizi sorduklarında şöyle fikir veriyor:
“Bana şu soru soruldu: Aynada kendime bakıp orada gördüklerimi nasıl değiştirebilirim? Kendi içime dönüp heşbon nefeş sürecini nasıl başlatırım? Hayatımdaki üç ana ilişkiyi geliştirmeye nasıl başlayabilirim-Tanrıyla, diğer insanlarla ve kendimle?
Bence önce Tanrı ile ilişkinizden başlamalısınız. Bu, dürüst ve samimi olmalı, süreci başlatan da bu adım olmalı. Ve süreç, Tanrı’nın yardımını isteyerek başlar: Tanrım, lütfen Sana yardım edebilmem için bana yardım et. “Ad.sefatay tiftah, ufi yagid Teillateha /Tanrı’m dudaklarımı aç ve ağzım Senin övgünü dile getirsin.” Tanrım, olmam gereken kişi olabilmemde ve yapmam gereken şeyleri yapabilmemde bana yardım et.
Bence değişim süreci kendinizi Tanrı’ya teslim etmenizle gerçekten çok güçlü bir hale gelir, çünkü sizi kendi sınırlarınızın ötesine taşır ve size daha büyük olma imkanı sağlar. Ancak hemen bir cevap gelmesini beklemeyin. Sabırlı olmalısınız. Tanrı’nın yardımını talep ettikten sonra belki cevap gecenin bir yarısında, belki bir sabah vakti gelecektir, belki onu duymayacak, sadece içinizde hissedeceksiniz. Ama atılacak ilk adım, Tanrı ile başlamak ve şöyle söylemektir: Lütfen Tanrım, bana Sana yardım etmem için yardım et, Senin temsilcin olabilmem, Senin dünyadaki elçin olabilmem için bana yardım et.
Tanrı ile ilişkimizle başladıktan sonra ikinci adımda diğer insanlarla ilişkilerinize geçersiniz. İşte kendinize tam bir dürüstlükle tekrar tekrar sormanız gereken kilit soru: Tanrı benim şu anda, bu durumda ne yapmamı ister? Bu, duruma ve olayın içindeki kişilere bağlıdır. Yalnız birini görürseniz, ona eşlik edersiniz. Eğer morali düşük birini görürseniz, onu yükseltmeye çalışırsınız. Eğer şu ya da bu şekilde depresyondalarsa, onları bu depresyondan yukarı çekmeye çalışırsınız. Eğer sizden dolayı üzgünlerse, onlardan samimiyetle özür dilersiniz. Eğer bir şeyle mücadele ediyorlarsa, onları cesaretlendirmenize ihtiyaçları olabilir. Durumlar farklı olsa da, bunu kişiselleştirmeden her zaman sorulacak soru şudur: Tanrı şu an, bu durumda ne yapmamı ister? Ve bunun sonucunda olaylar karşısında objektif olmaya, diğer kişilerle ilişkilerinizdeki değişimi gerçekleştirmeye ve onların hayatlarında gerçekten bir fark yaratmaya başlarsınız.
Son olarak, kendimle ilişkimi nasıl değiştirebilirim? Kendi adıma, bulduğum en yararlı yol uzun bir yürüyüşe çıkmak ve bu yürüyüş sırasında kendimi sorgulamak: Yanlış yaptığım bir şey var mı? Uzun bir yürüyüş muhtemelen bunu yapmanın en iyi yolu çünkü bir şekilde fikirler beyninizden uçup gidecek. Ancak yine de orada bir şeyler kalacak ve sonrasında muhtemelen yapmanız gereken büyük değişikliği bulacaksınız. Benim için uzun bir yürüyüş, başkaları için iyi bir uyku veya farklı bir şey aynı vazifeyi görebilir, önemli olan size yarayan bir şey olması.
Yani, bir numara, Tanrı ile başlayın. Lütfen Tanrım, sana yardım etmeme yardım et. İki numara, objektifliğinizi kullanarak, Tanrım, bu durumda ne yapmamı istersin diye sorarak harekete geçin. Bu, diğer insanlarla olan ilişkilerinizi değiştirmenize yardımcı olacaktır. Ve sonunda, kendinizi değişime hazırlayın. Tekrarlamak gerekirse, uzun bir yürüyüşe çıkıp, kendinize “Neyi yanlış yapıyorum?” diye sorun. Çünkü her birimizin yanlış yaptığı bir şeyler vardır, onu düzeltmeye çalıştığınızda, bu, hayatınızda bir dizi güzel değişikliklerin başlamasına fırsat verecektir.”
* http://rabbisacks.org/wp-content/uploads/2019/10/Celebrating-Life-Transcripts-from-Rabbi-Sacks-WhatsApp-Group.pdf
***
Kısa kısa Elul ayı
Elul ismi: Elul isminin farklı anlamları hakkında Tora bilgelerimizin sayısız yorumları bulunur. Baal HaTurim’in yorumuna göre Elul, Yahudilerin, günahlarının bedeli olan sürgünden sonra Eretz Yisrael topraklarına geri dönüşlerini anlatan Devarim Kitabında (30:6) bir pasuğun ilk harflerinden oluşur. “Et levaveha ve’et levav /Senin kalbin ve çocuklarının, soyunun kalbi.” Bu pasuk, Elul ayının bir teşuva ya da geri dönüş ayı olduğunu, bir pişmanlık, bağışlanma ve uzlaşma dönemi olduğunu, gerçek benliğimizi ve ruhumuzun özündeki Tanrısallığın kıvılcımını tekrar keşfetmek için saflığımıza ve duruluğumuza dönüş yaptığımız bir dönem olduğunu anlatır.
Elul ayı neden önemli? Elul ayının ilk günü-Roş Hodeş Elul’de Moşe Rabenu İsrailoğulları’nı affetmesi için Tanrı’ya yakarmak üzere üçüncü kez Sina Dağı’na çıkar. Bu arada İsrailoğulları da kendilerini manevi açıdan geliştirmeye çalışarak, kalplerinin derinliklerinden gelerek dua ederek, şofar çalarak teşuva yapar ve Tanrı’ya dönerler. Roş Hodeş Elul’den 40 gün sonra Yom Kipur’da Moşe Rabenu elinde ikinci On Emir levhalarıyla Sina Dağından indiğinde İsrailoğulları altın buzağı günahından dolayı affedildiklerini anlar. Elul ayından başlayan ve Yom Kipur’a kadar süren 40 gün, tüm zamanlar için ilahi rahmet ve affetme ayı olarak kabul edilir.
Elul’de ne yapılır? Elul ayının ana temaları arasında Kralımız Tanrı’nın bu ayda halkının içinde, halkının arasında olması, Teşuva-Tefila-Tsedaka, Özür dilemek ve Affetmek, Mezuza ve Tefilinlerin kontrol edilmesi, Teillim okunması, Dualara 27.mezmurun eklenmesi, sabaha karşı yapılan Selihot duaları ve bu duaların temelini oluşturan Tanrı’nın Onüç Merhamet Özelliği’ni sayabiliriz.
Elul ayı aynı zamanda kendine dönüş temasını içerir. Samimi bir içe dönüş ve sorgulama dönemi olan Elul ile aslında hayatımızın her gününde yaptığımız kendimizi sorgulama alıştırmalarını, daha yoğun olarak ve daha farkındalıkla yapmaya çalışırız. Tanrıyla, etrafımızla, kendimizle ilişkilerimizi gözden geçirir, hangi noktaları daha geliştirebileceğimiz ve gelecek sene kendimizi bu ilişkilerimizde nerede görmek istediğimiz üzerine düşünür, bunları gerçekleştirmek için adım atmaya niyet ederiz.
Teşuva-Tefila-Tsedaka: Elul ayı ve Yamim Noraim’de sık sık karşımıza çıkan bu kavramlar hakkında farklı yorumları okuyarak farkındalığımızı geliştirebilir, kelimelerin birden fazla anlamı olduğu için her bir anlamın bize açacağı yeni bakış açılarıyla kendimizi geliştirebiliriz.
Teşuva, aslımıza, özümüze dönüşü simgeler. Teşuva için kişi önce hata yaptığını fark eder, bundan samimiyetle pişmanlık duyar, bu davranışı terk eder; hata yaptığını itiraf eder ve gelecekte bu hatalı davranışı tekrar etmemeye niyet eder.
Tefila ise ‘bağlanma, bütünleşme, birleşme’ anlamını taşır. Kişi, tefila ile Tanrı’ya bağlanmaya, Tanrı ile bütünleşmeye, Tanrı ile Bir olmaya çalışır. Dua, Tanrı’ya bağlanmanın, bütünleşmenin, birleşmenin, tefilanın yollarından sadece biridir. (Raşi, Bereşit 30:8;Or ATora, Vayhi 380a)
Tsedek, ‘doğruluk ve adalet’ demektir. Hayatımızın her alanında, kendimize, kardeşlerimize, bizden farklı olanlara, farklı düşünenlere, doğaya, Tanrı’nın yarattıklarına doğrulukla, dürüstlükle davranmalıyız. Tsedaka vermek ise, kişinin sorumluluğu ve görevidir. Çünkü dünyadaki her şey Tanrı’ya aittir. Bunlar, ihtiyacı olanlara adilce dağıtabilmemiz için emaneten bize verilmiştir.
Elul Ayı ve Önemi, Felsefesi, Elul Ayında Kişisel Gelişim Egzersizleri, Kaderimizi Belirleyen Ay:
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla, Bereşit; 60 Days-A Spiritual Guide to High Holidays; This Is Real And You Are Completely Unprepared, Torah Study-A Parsha Anthology kitaplarından ve chabad.org, ejewishphilantrophy.com, tjpnews.com sitelerinden ve http://rabbisacks.org/wp-content/uploads/2019/10/Celebrating-Life-Transcripts-from-Rabbi-Sacks-WhatsApp-Group.pdflinkinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Bayramlar ve Özel Günler hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
Yazı, konu hakkında bulunabilecek sayısız değerli yorumdan sadece sınırlı bir bölümü içermektedir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
