Akdeniz tipi beslenme, Akdeniz´e komşu ülkelerde uygulanan pişirme ve kullanılan malzeme alışkanlıklarına dayanan, dünyada ´Med Diet´ olarak da bilinen bir sağlıklı beslenme şeklidir.
Işın Yalçın
Beslenmenin sağlık üzerine etkileri üzerine yıllardır çalışmalar yapılmakta ve besin çeşitliliğinin ne kadar önemli olduğu vurgulanmaktadır. Öncelikle sağlığın ve iyilik halinin devamlılığı için, sağlıklı beslenme nedir ve nasıl olmalıdır sorusuna yanıt bulalım. Sağlıklı beslenme, vücut fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesi için protein, karbonhidrat, yağ, vitamin, mineral ve diyet liflerinin besinlerle birlikte yeterli miktarda vücuda alınmasıdır. Akdeniz tipi beslenme ise Akdeniz’e komşu ülkelerde uygulanan pişirme ve kullanılan malzeme alışkanlıklarına dayanan, dünyada ‘Med Diet’ olarak da bilinen bir sağlıklı beslenme şeklidir.
İnsan sağlığı, kalıtım, beslenme, çevresel değişkenler ve iklim gibi birçok etken tarafından etkilenir. Yapılan çalışmalar, yetersiz beslenen toplumlarda çocuk ölüm hızının, yeterli seviyede ve iyi beslenen toplumlardan on kat daha hızlı olduğunu gösteriyor. Yetersiz beslenen toplumların büyüme eğrileri yavaş ve zekâ gelişimleri de buna paralel olarak yavaş seyrediyor. Yani diyetin yapısı ile vücut yapısı doğru orantılıdır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2006 yılında yayınladığı raporunda, ‘gelişmekte olan ülkelerde her üç bireyden birinin vitamin, mineral yetersizliğinden etkilendiğini, doğum bozuklukları, enfeksiyon, fiziksel ve entelektüel gelişim geriliğine yatkınlığın arttırdığını gösterdiğini’ açıkladı.
Aşırı beslenme
Aşırı beslenme ise fiziksel aktivite azlığı ile beraber şişmanlığa ve bir sonucu olarak obeziteye neden olmakta. Şişmanlık, hipertansiyon, arteriosklerotik rahatsızlıklar ve ek olarak diyabetin oluşumunda önemli bir risk faktörü olarak karşımızı çıkmakta. Dünyada obezitenin en çok risk faktörü olarak karşımıza çıktığı hastalık, kardiyovasküler hastalıklardır. Dünyada en çok ölüm kardiyovasküler hastalıklardan meydana gelmektedir. Obezite özellikle tip 2 diyabet ve kanser hastalıkları için de risk faktörüdür. Bütün bu veriler korkutucu olsa da ‘Obezite’ önlenebilir bir hastalıktır.
Besin çeşitliliği
Akdeniz tipi beslenmenin sağlık üzerine etkileri incelendiğinde en temel özelliğinin besin çeşitliliği olduğu görülür. Akdeniz diyetinin tip 2 diyabet ve obeziteye karşı koruma etkisi ve bu hastalıkların önlenmesinde önemli olduğu çalışmalarda kanıtlandı. Akdeniz diyetini belirtmek gerekirse; bol miktarda sebze ve meyve, tahıl, sert kabuklar, kuru baklagiller, yüksek miktarda posa, haftada 2-4 defa tavuk ve balık (omega 3 kaynağı), düşük düzeyde kırmızı et (ayda 1-2 defa), öğünlerde ise ılımlı bir seviyede kırmızı şarap (kadınlar için bir kadeh, erkekler için iki kadeh/gün), doymuş yağlardan fakir, doymamış bitkisel kaynaklı yağlardan zeytinyağından zengin bir beslenme şekli olarak karşımıza çıkar.
Sağlıklı bir beslenme besin çeşitliliğine dayanır, tek tip beslenme tarzına dayalı beslenmek oldukça sağlıksızdır. Amerikan Diyabet Birliği (ADA) yayınladığı raporda, Akdeniz diyetinin besin çeşitliliğine dayanması nedeniyle sağlıklı yaşam kuralları ile uyumlu ve sürdürülebilir bir beslenme biçimi olması, bunun yanında UNESCO’nun kültürel miras listesi içerisinde yer alması nedeniyle oldukça önemlidir. Bütün bu nedenler göz önüne alındığında Akdeniz tipi beslenmenin, daha iyi, sağlıklı ve uzun bir yaşamın anahtarı olduğu görülebilir.
Akdeniz tipi beslenmenin önemi araştırılırken Girit Adası ve Akdeniz ülkelerinden alınan değerler, ABD ve Hollanda’da kalp hastalıkları ile beslenme tarzları kıyaslandı. Besin çeşitliliği olan, hayvansal ürünleri az tüketen, sebze-meyve ve tahılları çok tüketip bitkisel kaynaklı zeytinyağı tüketen Girit bölgesinde yaşayanlarda bu oranın düşük olduğu saptandı.
Akdeniz diyeti genel özellikleri
Sağlıklı yemek ve fiziksel aktivite piramidi hazırlanırken, ‘Akdeniz Tipi Beslenme’ baz alınmıştır. Besin piramidi besin çeşitliliğine dayanan, gün içerisinde yenilmesi gereken besin gruplarının porsiyon miktarları belirlenmiştir. Şekilde Akdeniz besin piramidini gösterilmiştir.
Akdeniz tip beslenme her yaş grubundan bireyin uygulayabileceği bir beslenme olup, sağlıklı ve dengeli beslenme protokolüne uygundur. Unutmayalım beslenme ve uygulanan diyetler bireye özgüdür, kilo yönetiminde sorunlar yaşıyorsanız mutlaka bir diyetisyenden destek almanız gerekmektedir.
Sağlıkla kalın …
*Diyetisyen, Or-Ahayim Hastanesi
