Oşana Raba, Şemini Hag Atseret, Simhat Tora

OŞANA RABA-27 Eylül Pazartesi

Elul ile başlayan yoğun bayram dönemimizde içimize döndük, içsel muhasebemizi yapmaya çalıştık, Tanrı’nın imajında yaratılmış biri olarak dünyayı daha iyi bir hale getirme misyonumuzda nerede olduğumuzu sorguladık, kalbini kırdıklarımızdan özür dilemeye, bizden özür dileyenleri affetmeye çalıştık, yeni yıl için daha fazlasını yapmak, kendimizin bir üst versiyonuna ulaşmak üzere kararlar aldık, Tanrı’ya bizi iyi bir yaşam kitabına yazması, iyi yazgılarımız olması için dualar ettik. Yom Kipur orucundan birkaç gün sonra sukalarımızda otururken bizi koruyanın evlerimizin duvarları değil, Tanrı olduğunu, Tanrı’ya mutlulukla hizmet etmenin sevincini deneyimledik. Şimdi Sukot Bayramının yedinci ve son gününde kutlanan Oşana Raba’ya geldik. Bu yıl 27 Eylül Pazartesi kutlanan Oşana Raba, Zohar’da yazgılar hakkındaki karar kâğıdının ibraz edildiği gün olarak tanımlanır (Zohar 2:142a; 3:31b).

Kısa kısa Oşana Raba

İsmi: Oşana Raba, Büyük Oşana anlamına gelir. Sukot Bayramında (Şabat hariç) her sabah duasında Arbaa Minim-Dört çeşit bitkiyi (lulav-hurma ağacı dalı, etrog-ağaçkavunu olarak bilinen turunçgil, adaş-mersin ağacı dalı, arava-söğüt ağacı dalı), ellerinde tutan erkekler Sefer Tora’nın bulunduğu Teva’nın etrafında bir kez Akafa/tur atarlar. Bu tur sırasında “Anna Ad. Oşia Na,Anna Ad.Atsliha Na/ Sana Yalvarıyoruz Tanrı’m Bizi Kurtar, Sana Yalvarıyoruz Tanrı’m, Bizi Başarıya Ulaştır”(Teilim 118-25) bölümleri söylenir. Akafa yapılırken söylenen özel duada Oşana sözcüğü birçok kez tekrar edilir. Bu yüzden bu dualara Oşanot denilir. Sukot’un yedinci gününde Teva’nın etrafında yedi tur atılır, bu yüzden bu güne, Büyük Oşana anlamına gelen Oşana Raba denir (Büyük Kurtuluş).

Özel bir af günü: Midraşa göre, Tanrı Avraam’a, çocuklarına özel bir af günü vereceğini, eğer kefaretleri Roş Aşana’da onaylanmazsa, Yom Kipur’da onaylayacağını, eğer kefaretleri Yom Kipur’da kabul edilmezse, Oşana Raba’da kabul edileceğini söyler.

Ne yapılır? Oşana Raba’da, yedi Oşanot bittikten sonra, sinagogdaki herkes beş söğüt dalından oluşan aravot demetiyle yere beş kez vurur. Bunun sebebi bir yoruma göre günahların yere saçılan yapraklar gibi dökülüp gitmesi ve Yom Kipur’da verilmiş olabilecek sert hükümlerin yumuşaması dileklerini ifade etmektir. Bazı Sefarad toplumlarda tören sonunda arava demetlerini evlerdeki mezuzaların yanına asma geleneği vardır.

Tikun: Bazı toplumlarda Şavuot’taki gibi Tikun yapma âdeti vardır. Gece uyanık kalınıp Tora ve Teillim okunur.

Sinagoglar: Oşana Raba’da sinagoglar daha çok aydınlatılır, Roş Aşana ve Yom Kipur’da olduğu gibi hahamlar, ehal, sinagog beyazlara bürünür.

Suka mitsvası için son gün: Oşana Raba, sukada oturma mitsvasının yerine getirilebileceği son gündür. Bu günden sonra, sukada oturulsa bile, berahası söylenmez.

***

ŞEMİNİ HAG ATSERET-28 Eylül Salı

‘Sekizinci gün sizin için kutsal bir bayramdır…’ (Vayikra-23:36) ve ‘Sekizinci gün sizin için bir imtina zamanı olacaktır…’ (Bamidbar 29:35).

Sukot’tan saymaya başlayınca sekizinci güne denk gelen Şemini Hag Atseret, Sukot’tan bağımsız, ayrı bir bayramdır. Yom Tov olan bu günü bayram olarak kutlamak, Tora’dan gelen bir mitsvadır.

Yoğun bayramlar döneminin sonuna yaklaşırken, Şemini Hag Atseret, yaygın ama yanlış olarak Sukot Bayramının bir parçası, hatta aynı bayram olarak algılanır. Hâlbuki bayram mumlarının yakılması, Kiduş’ta Şeeheyanu söylenmesi ve bu bayrama özel diğer uygulamalar, Şemini Hag Atseret’in ayrı, yeni bir bayram olduğunu doğrular.

Kısa kısa Şemini Hag Atseret

İsmi: Şemini sekizinci, hag bayram, Atseret-Atsar anlamlarından biri durdurmak, engellemek. Rabilerimiz bunu bir kralın, çocuklarını bir süre için yanına çağırması, süre bitip de çocukların eve dönme vakitleri geldiğinde, ayrılmanın zor gelerek beraberliklerini bir gün daha uzatması, ‘gitmelerini durdurması’ şeklinde açıklar. Roş Aşana ve Yom Kipur’da ciddi bir havada başlayan beraberlik, Sukot’un yedi günü boyunca şenlikler ve kutlamalarla devam etmiş ve ayrılık günü gelmiştir. Bir günlük yeni bir bayram, Tanrı’nın, sevgili çocuklarıyla biraz daha fazla ve kaliteli zaman geçirmesini sağlayacaktır.

Bet Amikdaş zamanında Şemini Hag Atseret: Bet Amikdaş zamanında Sukot’un ilk gününde 13 korbanla başlayıp, her gün korban sayısı bir azaltılarak, Sukot Bayramının yedi günü boyunca toplam 70 korban yapılırdı. 70 korban, Yahudi halkının, tüm dünyadaki 70 milletin refahı için ettikleri duaları simgelerdi. Şemini Hag Atseret’te ise sadece bir özel korban yapılırdı. Bu korban, Yahudileri ve onların Tanrı ile özel bağlarını sembolize ederdi.

Günümüzde Şemini Hag Atseret: Sukot’un her günü sabah duasında (Şabat hariç) sallanan Arbaa Minim-Dört çeşit bitki (lulav, etrog, adaş,arava) Şemini Hag Atseret’te sallanmaz.

Bu sabah Musaf Amida’sından itibaren Pesah’ın birinci günündeki Musaf Amida’sına kadar, ‘Morid Atal-Çiyin düşmesini sağlarsın’ yerine ‘Maşiv Aruah Umorid Ageşem’ denilir (Rüzgâr estirir ve yağmur yağdırırsın).

Sabah duası sırasında Tikun Ageşem/Yağmur Duası yapılır. Duanın son kısmı, Tanrı’dan yeni yıl için dileklerimizi ifade eder: “Lütfen yağmurun ışık için, verimlilik için, sevinç için, neşe için, güzellik için, iyi haberler için, şarkı için, yaşam için, iyilik için, kurtuluş için ve geçim için düşmesini sağla. Sen nasıl bizi kurtaracak Yüce Varlıksan, bereket için de rüzgârın esmesini ve yağmurun yağmasını sağla” (Şaloş Regalim- Gözlem s.181).

Bayram mumları: Bayram şerefine mumlar, 27 Eylül Pazartesi gün batmadan yakılır.

“Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Yom Tov/ Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”

Şeeheyanu: Yeni ve kendi başına bir bayram olduğu için Kiduş’ta Şeeheyanu berahası söylenir.

***

SİMHAT TORA-29 Eylül Çarşamba

Simhat Tora’da, Devarim Kitabı’nın son peraşasının (Vezot Aberaha) okunmasıyla, 54 peraşadan oluşan bir yıllık döngü tamamlanır ve hiç ara vermeden, tekrar Bereşit Kitabının ilk peraşası (Bereşit) okunmaya başlanır.

Bu şekilde Tora okumanın aralıksız, sürekli bir döngü olduğu ve mutluluğumuzun kaynağı olan Tora’sız yaşayamayacağımız gerçeği vurgulanır.

Sukot’tan başlayarak dokuzuncu güne denk gelen, ayrı bir bayram olan Simhat Tora’da Tora ile dans etme geleneği vardır. Simhat Tora'da dans eden Baal Şem Tov hakkında bir hikâye anlatılır. Bir yıl Simhat Tora kutlamaları ve Tora sevinciyle kendinden geçen Baal Şem Tov etrafına şöyle seslenir: “İsrailoğulları, ey kutsal insanlar. Büyük sevincinizin sebebi nedir? Bizim Kutsal Tora’mızdır. Biz kutsal kitaplarımızı tutarken seviniriz, dans ederiz, mutlu oluruz. Ve Tora ile sevindiğimiz zaman mutluluğumuzu böyle kutlamalarla yaşarız. Ve mutluluk, neşe zamanımızda biz Yahudileri nerede bulabilirsiniz? Sinagogların içinde... Ve neden dans edip şarkı söyleriz? Kutsal Tora’nın şerefine. Tek yürek, tek insan olarak ne zaman birleşiriz? Simhat Tora’da! Bu nedenle, size söylüyorum, İsrailoğulları, kutsal halkım! Bugün üçlü bir sevinçtir; Tora'nın sevinci, Yahudi halkının sevinci ve Kutsal Olan'ın sevinci, Mübarek Olsun” (R. Shmuel Butman, Baal Şem Tov Vakfı).

Simhat Tora bu yıl 28 Eylül Salı akşamı ve 29 Eylül Çarşamba günü kutlanıyor.

Kısa kısa Simhat Tora

İsmi: Simhat Tora, Tora’nın Sevinci anlamına gelir.

Ne yapılır? Simhat Tora’da, Devarim Kitabı’nın son peraşasının (Vezot Aberaha) okunmasıyla, 54 peraşadan oluşan yıllık döngü tamamlanır ve hiç ara vermeden, tekrar Bereşit Kitabının ilk peraşası (Bereşit) okunmaya başlanır. Eğer sadece bunlar olsaydı, Simhat Tora'yı bir bitiş ve başlangıç bayramı olarak düşünebilirdik. R.Arthur Waskow’a göre peş peşe gelen bu bitiş ve başlangıcın içeriği farklı bir şeyler daha anlatır. Okuduğumuz beşinci kitap Devarim’in en son peraşası, Moşe Rabenu’nun ölümü ile tamamlanır. Beş kitaplık döngünün bittiği an hiç ara vermeden birinci kitap Bereşit’in ilk peraşasında dünyanın ve insanın yaratılışıyla yeni beş kitaplık döngüye başlarız. Moşe Rabenu’nun ölümünden hemen sonra dünyanın, insanın yaratılışının, doğumunun okunması, ölüm ve sonrasında tekrar yaşamın başladığı mesajı verir. Bu şekilde Yahudiliğin en önemli öğretilerinden olan süreklilik ve umut kavramı bir kez daha vurgulanır.

Simhat Tora’daki damatlar: Tora’nın son bölümü, Vezot Aberaha’yı okumak üzere çağrılan kişi Hatan Mesayem/Tamamlayan Damat veya Hatan Tora/Tora’nın Damadı adıyla anılır. Tora’nın ilk bölümü, Bereşit’i okumak üzere çağrılan kişi-Hatan Bereşit/Başlangıç Damadı, ikisinin arasında çağrılan da Hatan Meona olarak adlandırılır.

Sinagogda Simhat Tora kutlamaları: Bu sene 28 Eylül Salı akşamı ve 29 Eylül Çarşamba sabahı yapılan kutlamalarda, sinagogdaki bütün Sefer Toralar çıkarılır, Teva’nın etrafında yedi tur atılır, Sefer Toralar omuzlarda taşınır, sinagogun içinde dolaştırılır, şarkılar söylenir, bayram coşku ve neşeyle kutlanır.

Bayram mumları: Simhat Tora şerefine mumlar, 28 Eylül akşamı, Yom Tov olduğu için önceden yakılmış bir ateşten faydalanarak yakılır: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Yom Tov/ Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”

Her erkeğin Tora’ya çağrılması: 29 Eylül sabah duasında sinagogdaki her erkek, Tora okunuşuna çağrılır.

 *Sukot-Şemini Hag Atseret-Simhat Tora Felsefesi, Hayatın Kalitesi, Mutluluk Arayışı http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=25&Itemid=106

Not: Yazıda bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Every Person’s Guide to Sukkot, Shemini Atzeret and Simchat Tora, Succos-It’s Significance,Laws and Prayers, Twerski on Machzor, A Spiritual Guide to the High Holidays, The Hoshana Prayers, Gateway to Judaism, The Jewish Book of Why, El Gid para El Pratikante (Gözlem), Şaloş Regalim (Gözlem) kitaplarından ve rabbisacks.org, www.chabad.org, www.jewfaq.org, www.askmoses.com, www.meaningfullife.com, www.torahtots.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin Rabi’lerine başvurması gerekir.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.