Paralimpik oyunları kuran Yahudi doktor

Olimpiyat oyunlarından farklı olarak, paralimpik oyunlarının kurucusu Yahudi Ludwig Guttmann’dı.

Gutmann,3 Temmuz 1899’da Almanya’nın Tost kentinde (şimdi Toszsek, Polonya) Alman Yahudi’si bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Guttmann 1917’de kömür madencileri hastanesinde gönüllü çalışırken, omurilik yaralanması sonucu belden aşağısı felçli bir hastayla karşılaştı. O zamanlar parapleji (omurilik felci) fiilen bir ölüm cezasıydı. Ne yazık ki, bu genç kömür madencisi için de böyle oldu; iğneyle hayatına son verildi. Ancak bu hastanın hatırası Guttmann’ı derinden etkiledi.

Sadece bir yıl sonra Guttmann, 1919’da Freiburg Üniversitesine transfer olmadan önce Breslau Üniversitesinde tıp eğitimine başladı ve 1924’te tıp diplomasını aldı. Üniversitelerde antisemitizmin yayılmasını durdurmak için farklı çalışmalara atıldı. Sonunda çalışmalarını sürdürerek, kardeşlik ilkesi altında, herkese açık fiziksel aktivite ve zindelik merkezi haline gelen kendi kliniğini kurdu. Böylece “kimsenin Yahudi olmaktan utanmasına gerek kalmadı.”

1930’larda Guttmann, Breslau’daki (şimdi Wroclaw, Polonya) Wenzel Hancke Hastanesinde beyin cerrahı, üniversite öğretim görevlisi ve beyin cerrahisinin öncüsü Otfrid Foerster’in asistanı olarak çalışıyordu. Guttmann, ülkesinde Nazilerin yükselişine kadar, bir sonraki büyük Alman nörolog olma yolundaydı. 1933’te Almanya, Yahudi karşıtı hükümlerin yanı sıra Yahudilerin tıp alanında çalışmasını yasaklayan Nürnberg Yasalarını çıkardı. Guttmann üniversiteden atıldı, hastanedeki işinden kovuldu ve doktor unvanı elinden alındı. Breslau Yahudi Hastanesinde çalışmak üzere görevlendirildi.

Kristal Gece’nin ardından

Kısa bir süre sonra Kristallnacht (Kristal Gece) yaşandı. Guttmann daha sonra “9 Kasım’da arabamı alıp sinagoga gittim. Orada, yüzlerce insan ve yanan dua kitaplarıyla futbol oynayan SS’leri gördüm. Durdum ve gözyaşlarımın aktığını fark ettim. Ama zulme uğrayan insanlara yardım etmeye oldukça kararlıydım” diye anlatmıştı. O akşam 64 kişi pogromdan ve gestapodan sığınmak için hastaneye geldi. Guttmann hepsini kabul etti. Ertesi sabah SS tarafından hastaneye çağrıldı.

Guttmann, “Hastaneye gittim; orada oturan üç SS subayı vardı. ‘Altmış dört kişiyi hastaneye kabul ettin. Bunu nasıl açıklarsın?’ diye sorduklarında her vakayı tartıştım ve gerekli teşhisleri koyarak 64 kişiden 60’ını kurtardım” diye açıklıyordu.

Cesaretli eylemlerinden dolayı Guttmann ve ailesi Almanya’da emniyette değildi. 1939’a gelindiğinde, kaçış yolları hızla kapanıyordu, ancak Guttmann’a nadir bir fırsat verildi. Naziler pasaportunu geri verdi ve Portekiz diktatörünün bir arkadaşını tedavi etmesi için Portekiz’e seyahat etmesini emrettiler. Guttmann ailesiyle birlikte oraya gitti ve Almanya’ya dönüş yolculuğunu İngiltere üzerinden planladı. Mülteci Akademisyenlere Yardım Konseyi onun gelişini bekledi ve ailesiyle birlikte İngiltere’de kalmasını sağladı. 14 Mart 1939’da aile Oxford’a geldi ve 1945’te Guttmann İngiltere vatandaşı oldu.

Omurga yaralanmaları merkezi kuruldu

İngiltere’de Dr. Guttmann’dan, Radcliffe Revirinde omurga yaralanmaları merkezini kurması ve yönetmesi istendi. Merkez sadece İngiltere’de omurilik yaralanmaları için ilk uzman birim olarak devrim yapmakla kalmadı, aynı zamanda Guttmann’ın tetraplejik ve belden aşağısı felçli hastaların tedavi ve rehabilitasyonuna öncülük ettiği yer oldu. O zamanlar, yatak yaralarının iltihap kapması nedeniyle felçli hastaların ölüm oranı hâlâ inanılmaz derecede yüksekti.

Guttmann’ın buna bulduğu çözüm basit ama istikrarlı bir bakımdı. Yatak yaralarını önlemek için hastalar her iki saatte bir yan döndürüldü. Guttmann’ın sıklıkla kendi inisiyatifiyle uyguladığı bu tedaviler sayesinde belden aşağısı felçli hastalar yaşadı.

Bir sonraki adım, belden aşağısı felçli hastaların öz saygılarını geliştirmelerini sağlayacak rehabilitasyon programları oluşturmaktı. Guttmann’ın bunun için de bir fikri vardı:

“Engellilerin rehabilitasyonuna sporu dahil etmemenin ciddi bir ihmal olacağı aklıma geldi. Muhtemelen, bir tıp adamı olarak uygulamaya koyduğum en iyi düşüncelerden biriydi” şeklinde ifade ediyordu.

Paralimpik oyunların başlangıcı

29 Temmuz 1948’de, ilk Stoke Mandelville Oyunları, Londra Yaz Olimpiyatlarının açılışıyla aynı gün başladı. Oyunlar, hepsi tekerlekli sandalyeli, okçuluk dalında yarışan engelli savaş gazilerinden oluşuyordu. Etkinlik her yıl düzenlendi ve 1952’de, belden aşağısı felçli Hollandalı askerlerden oluşan bir ekip, ilk uluslararası Stoke Mandeville Oyunlarında yarışmak için İngiltere’ye gitti.

1960 yılında, ilk kez, Uluslararası Stoke Mandeville Oyunları, Olimpiyat oyunlarının yanı sıra İtalya’nın Roma kentinde düzenlendi. Bu oyunlar ilk Paralimpik Oyunlar olarak kabul edilmekteydi. ‘Paralimpikler’ terimi, Olimpiyatlarla paralel oldukları ve 1984 yılında Uluslararası Olimpiyat Komitesi tarafından geriye dönük olarak tanındığı gerçeğini ifade eder. Roma etkinliğinde 23 ülkeyi temsil eden ve bir dizi engeli olan 400 sporcu yer aldı. 1960’dan sonra Paralimpikler dört yılda bir yapıldı. İlk kış oyunları 1976’da gerçekleşti.

Paralimpik Oyunların bu kadar kısa bir sürede inanılmaz büyümesi zorluklarla karşı karşıya kalınmasına neden oldu. 1968’de Olimpiyatlara ev sahipliği yapan Mexico City, Paralimpik Oyunlarına ev sahipliği yapmaktan vazgeçti. Kararlı olan Guttmann, İsrail hükümetinin onları Tel Aviv yakınlarındaki Ramat Gan’da ağırlama davetini kabul etti. O yılın 4 Kasım’ında, Kudüs’teki İbrani Üniversitesi stadyumundaki açılış törenini yaklaşık 10 bin kişi izledi.

Paralimpikler, 1980’de Sovyetler Birliği onları Moskova Olimpiyatlarında ağırlamayı reddettiğinde tekrar mekânlarını değiştirmek zorunda kaldı. Özellikle, neden reddedildikleri sorulduğunda, bir Sovyet yetkilisi gazetecilere Sovyetler Birliği’nin tamamında engelli insan olmadığını söyledi. Paralimpik o yıl Hollanda’nın Arnhem kentinde yapıldı. Seul’deki 1988 yaz oyunlarından ve Fransa, Albertville’deki 1992 kış oyunlarından bu yana, Paralimpik Olimpiyatları aynı şehir ve mekânlarda düzenleniyor.

Stoke Mandeville’deki ve Paralimpik Oyunlardaki çalışmalarına ek olarak Guttmann, 1970’e kadar başkanlığını yürüttüğü Uluslararası Parapleji Tıp Derneğini (şimdi Uluslararası Omurilik Derneği) ve İngiliz Engelliler Derneği adına spor derneğini kurdu (Engelli Sporları Federasyonu). Ayrıca Yahudi Mülteciler Derneğinin uzun süredir üyesiydi.

Nöroloji alanında ve engelli topluluk için başardıkları için Guttmann, Britanya İmparatorluğu Nişan Komutanı olarak atandı ve 1966’da Kraliçe 2. Elizabeth tarafından şövalye ilan edildi.

Guttmann 18 Mart 1980’de öldü ama mirası yaşıyor. Çalışmaları, onu Yahudi ve engelli topluluklarla birlikte ortadan kaldırmaya çalışan Nazi doktrinine karşı vermiş olduğu savaştı.