Varlık Vergisi Gerçeği

Nasıl yürürlüğe girdi?

11 Kasım 1942 tarihinde yürürlüğe giren Varlık Vergisi, meclis oturuma katılan 350 milletvekilinin tamamı tarafından kabul edildi. Kanun hakkında esas görüşmeler daha önce partinin gizli oturumunda yapılmış, meclisteki görüşmeler ise sadece kanunu onaylar nitelikte olmuştu (Aşkale Yolcuları, Varlık Vergisi ve Çalışma Kampları; Rıdvan AKAR)

Nasıl uygulandı?

Vergi miktarları, kurulan komisyonlar tarafından ‘kanaate’ göre tayin edildi. Komisyonun kararı nihai ve kesindi; mükelleflere ödeme için 15 gün süre tanınıyordu. Ödeyemeyenlerin gayrimenkul ve mallarının haciz edilerek satışa çıkartılması, yine ödemeyenlerin ise bedeni yeteneklerine göre, genel hizmetlerde ve belediye hizmetlerinde çalıştırılması kararlaştırıldı.

Kimler ödedi?

Kanunda olmamakla beraber mükellefler etnik ve dinsel aidiyetlerine göre sınırlandırılmıştı: Müslüman (M), Gayrimüslim (G), Dönme (D) ve Ecnebi (E). İstanbul’daki yaklaşık 62.500 mükellefin yüzde 87’si (54.300 kişi) gayrimüslimdi. Tahakkuk edilen yaklaşık 350 milyon TL verginin yaklaşık 289 milyon TL’si gayrimüslimlerden elde edildi.

Kanunun adaletsizliği

Listeler açıklandığında en yüksek tahakkuk, gemi armatörü Barzilar ve Binjamen ailesine çıkmıştı ve iki milyon TL idi. Sadece Binjamen ailesi için belirlenen miktar bile İstanbul’daki kamu kuruluşlarının toplamından fazlaydı (Sümerbank 140.000 TL, İETT 674.000 TL, TC Merkez Bankası ise 12.000 TL vergi ödeyecekti. Aşkale Yolcuları, Varlık Vergisi ve Çalışma Kampları; Rıdvan AKAR).

Vergini adaletsizliği konusunda birçok örnek daha mevcut. Örneğin Yahudi avukat Y.Eskenazi’ye 225.000 TL, Müslüman ortağı M.Beram’a ise 5.000TL vergi kesilmişti (İngiltere Konsolosluğu raporu/ 1.1.1943. Varlık Vergisi Affair, Rıfat BALİ)

Aşkale’ye gidenler

Dönemin basınına göre kamplarda toplanan mükelleflerden 1869’u İstanbul, 889’u İzmir ve 100’ü de Bursa’da yaşıyordu. Resmi verilere göre Aşkale’ye toplam 1400 gayrimüslim gönderildi, bunların 1229’u İstanbul’daki azınlıklardı.