WEB'DEN SEÇMELER

Bu Haftanın “Takılanlar”ı

• KULÜP’e DAİR

• “Aynı mozaiğin parçasıyız” - ÖZLEM ÜLKÜ

Her ikisi de “kayades” öğretisiyle doğmuş, büyümüş, yaşamış ve ölmüş kadınlardı. Sanırım Kulüp’ü önce Matilda izlerdi, akşam annem eve gelir gelmez de, “Ah Raşel ah, bu kızın hiç uslu durmuyor” diye şikayet ederdi. Umarım şimdi ikisi de oldukları yerde bu hikayeyi izleyip, kocaman gülümseyerek, gönül rahatlığıyla “Avlar kon meyoyo* be Raninika!” diyorlardır.

*Kayades: Bir yahudi sosyal yaşam öğretisi “Sus. Konuşma. Görünür olma” demek. Avlar kon meyoyo da tam tersi şimdi gençlerin benimsediği bir söylem. Tam tercümesi “beyninle konuş” demek. - Rana Denizer

https://www.milliyet.com.tr/pazar/ayni-mozaigin-parcasiyiz-6641133

• ‘Yerli ve millî’ bir hikâye - YETVART DANZİKYAN

Günlük hayatta Türkiye’deki Yahudilerin hepsinin zengin olduğunu söyleyen çok sayıda insana rastladım. Benzer bir algı Ermeniler ve Rumlar için de geçerli olmuştur. Oysa bir 50-60 yıl öncesine gitsek Balat’ta, Galata’da, Hasköy’de çok sayıda yoksul, zar zor geçinen Yahudi bulabilirdik. Aynı Tatavla’da ve Samatya’da çok sayıda yoksul Rum ve Ermeni bulabileceğimiz gibi... Bu, ne yazık ki kimi sol çevrelerde bile yansımaları olan çok uzun bir mesele.

http://www.agos.com.tr/tr/yazi/26406/yerli-ve-mill-bir-hikye

• Kulüp - L. DOĞAN TILIÇ

Hiç konuşmadığımız ya da bir tek resmi pencereden bakarak konuştuğumuz Varlık Vergisi’nin, Vatandaş Türkçe Konuş kampanyalarının, 6-7 Eylül’ün “biz”i nasıl kanattığını “biz”in farklı pencerelerinden bakabildiğimizde görüyoruz.

Kulüp’te kimilerimizin ilk kez duyduğu bir dilde dinlediğimiz şarkılar, her penceresinden farklı bir müzik yayılan “biz”in, farklı sesler susturulmadığında nasıl büyüleyici bir senfoniye dönüşebileceğini fark etmemizi sağlıyor.

Yeter ki çarpıtmadan, abartmadan, damgalamadan olduğu gibi anlatabilelim “biz”i birbirimize… Sadece bunu yapabildiğimizde, öyle güzel olacağız ki.

Haydi, bulun internette bir yerde; Yasmin Levy söylesin siz dinleyin “Adio Kerida”yı (Elvada Sevgilim). Biliyorum, hüzünleneceksiniz. Ve düşünün nasıl büyük bir neşe ve mutluluk yaşardık, “Merhaba Sevgilim” diye söylenebilseydi o şarkı!

https://www.birgun.net/haber/kulup-365639

• ‘Kulüp’ ve tarihle yüzleşme - OHANNES KILIÇDAĞI

‘Kulüp’, meseleyi ve karakterleri basitleştirmeme, karikatürleştirmeme açısından başarılı. Klişelere batmıyor, gayrimüslimlere yapılanları anlatırken didaktizme, kuru bir ‘siyaseten doğruculuğa’ veya kanırtan bir duygu sömürüsüne düşmüyor. Sayısı az olmakla birlikte daha evvel ‘Salkım Hanım’ın Taneleri’, ‘Güz Sancısı’, ‘Sürgün’ gibi, gayrimüslimlere yapılanları konu edinen roman veya filmler ortaya kondu ama bana öyle geliyor ki ‘Kulüp'teki gayri-Türk karakterler bunların içinde en sahici olanlar.

http://www.agos.com.tr/tr/yazi/26403/kulup-ve-tarihle-yuzlesme

• Netflix'in Kulüp dizisi için Türkiye Yahudileri ne diyor? – EFE ÖÇ

"90 yaşında anneanneme de izlettim diziyi. O da çok duygulandı: 'Aaa Ladino konuşuyorlar' dedi. Türkiye'de yaşayan Yahudiler ülkesine çok bağlıdır. Bizim burada olmamız da bunun göstergesi. Bu yüzden, bu ülkedeki geniş toplumun bize bakış açısının değişmesine vesile olursa, buna çok seviniriz. Dünyada olduğu gibi Türkiye'de de antisemitizm var. Ama Türkiye'deki Yahudilere karşı antisemitizm dozunun biraz düşmesine çok seviniriz. Bu dizi buna yarayabilir. En azından Türkiye'deki geniş toplumun, burada yaşayan Yahudi vatandaşlarına karşı önyargıları biraz azalabilir. Ben bu yüzden de çok mutluyum." – Selin Kandiyoti

https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59223909

• Kulüp’te yaşananlar kendiliğinden mi oldu? – OSMAN SERT

Azınlıkların dışlanması, mübadele, tek tipçi modernleşme, muhafazakârlar ve Kürtlerin ötekileştirilmesi, harf ve dil devrimleri üzerinden toplumsal hafızanın kazınması ve beraberinde yaşanan bilinç kırılması, Alevilerin yok sayılması ve nihayetinde tüm bu süreçlerde mağdur olanların fırsat bulduklarında bu sefer kendilerinin rövanşist tavır almaları ve bu döngünün bitmeyecek gibi görünmesi…

Bunların hepsi kendiliğinden mi yaşandı?

https://www.karar.com/yazarlar/osman-sert1/kulupte-yasananlar-kendiliginden-mi-oldu-1591188

• Kulüp dizisi, dolup taşıyor! – YAZGÜLÜ ALDOĞAN

İlk altı bölüm su gibi akıp gidiyor. Dizi tuttu, koşmuyor, uçuyor. Dünyada TOP 10’da birinci oldu!  İkinci altı bölüm için sağdan soldan duyduğum tek eleştiriyi yazarak sonlandırmalıyım: Hiç mi iyi Müslüman yoktu? Belki 6-7 Eylül yağmalamalarında komşularını saklayan, evlerinin önünde durup “Burası Müslüman evi!” diye saldırganlara engel olanları gösterirler.

https://www.cumhuriyet.com.tr/kultur-sanat/kulup-dizisi-dolup-tasiyor-1883226

• Kulüp ve anlatılmayan hikayeler – ASU MARO

Ama “Kulüp”ü bütün bunlardan önce farklı kılan özelliği, ülkemizde ilk defa bir dizide Ladino dili duyuyoruz, İstanbul’da bir Yahudi ailenin nasıl yaşadığına, geleneklerine, düğünlerine, bayramlarına tanık oluyoruz, Şabat sofrası izliyoruz. Nihayet, diyorum. Anlatılmamış, anlatılmamakta ısrar edilen ne çok hikayemiz var

https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/asu-maro/kulup-ve-anlatilmayan-hikayeler-6636929

• Yahudi cemaatinin 'Kulüp' yorumu: Dizi, Türk sinemasındaki "Tefeci Yahudi" imajını siliyor

Bu zamana kadar sinemada ve dizilerde Yahudi karakteri hep öteki olarak, olumsuz olarak gösterilirdi. ‘Tefeci Yahudi', ‘paragöz Yahudi', ‘fırsatçı Yahudi' gibi maalesef Türk sinemasında da örneklerini gördüğümüz durumlar vardı. Yahudi bir ailenin evindeki yaşamı doğal akışı içerisinde bu güne kadar sinemada hiç yer almadı. İlk defa Kulüp dizisi bu anlamda bizlerin, evlerimizin kapılarını açtı ve bunu yaparken samimi bir şekilde hassasiyetlerimize dikkat ederek nelerden rahatsız olacağımızı bilerek, nelerden mutlu olacağımızı gözeterek tamamıyla emek sarf ederek yapıldı. – Mois Gabay

https://tr.sputniknews.com/20211111/yahudi-cemaatinin-kulup-yorumu-diziyi-izleyenler-bu-insanlar-da-bizim-gibiymis-diyor-1050691433.html

• Işıltılı ‘Kulüp’ ve perdenin ardındakiler - ŞENAY AYDEMİR

Türkiye’de ilk defa Yahudi cemaatine dair geniş bir anlatı sunan yapım olarak dikkat çekiyor ‘Kulüp’. Bu çaba, bizzat cemaat tarafından da takdir gördü. Ladino dilinin kullanımından, Yahudi geleneklerinin dizideki temsiline kadar her ayrıntıya verilen önem övüldü. Kuşkusuz, yıllardır varlıklarını belli etmeden yaşamak zorunda bırakılan bir cemaatin tarihine ve kültürüne dair bu titizliğin hakkını vermemiz gerekiyor.

https://www.evrensel.net/yazi/89811/isiltili-kulup-ve-perdenin-ardindakiler

• ‘Kulüp dizisinde yapmacık unsurlar yok denecek kadar az’

Sanılanın aksine dizide de gördüğünüz gibi Yahudi toplumu öyle zengin değildi. Zengin kesim en fazla yüzde 3’üdür. 1948’de İsrail devleti kurulduktan sonra, özellikle burada ekonomik olarak hiçbir şansı olmayan insanlar gözü kapalı oraya göç etti. Tahmin ediyorum ki o iki-üç yılda 35-40 bin kişi gitmiştir. Gidenler burada hamallık, seyyar satıcılık gibi işler yaptıkları için yeni bir başlangıç istiyorlardı, nitekim çoğu da çok başarılı oldu. Daha geriye gittiğimizde I. Dünya Savaşı sonrası Fransızca bilenlerden Fransa’ya, İspanyolca bilenlerden ise Güney Amerika’ya giden çoktu. - Silvyo Ovadya

https://artigercek.com/haberler/kulup-dizisinde-yapmacik-unsurlar-yok-denecek-kadar-az

• Sadece o guguklu saat miydi çalınan? – KAREL VALANSİ

Bu kadar detaylı bir ön çalışma ve titizlik benim gibi bir çok kişiyi duygulandırdı, bunu rahatlıkla söyleyebilirim. Etrafımdaki pek çok kişi, şeytani ve kötü olmayan Yahudi karakterlerin yaratılmış olmasından dolayı bir hayli duygulandı. İlk defa kendimizi olduğumuz gibi izleyebildik, bunu rahatlıkla söyleyebilirim. Bu, ne yazık ki hiç alışık olmadığımız bir durum. Bu nedenle gözlerim dolmadı diyen bir Yahudiye inanmayın sakın, sizden duygularını saklamaya çalışıyordur. Bir de o dönemde yaşayan anneannelerinin, büyükbabalarının hayatlarına bir göz atabilme şansı yakalayabildikleri için çok mutlu olduklarını söyleyeceklerdir, ben öyleyim.

https://t24.com.tr/yazarlar/karel-valansi/sadece-o-guguklu-saat-miydi-calinan,33138

• Ah Kulüp’teki o sahne yok mu! - TUĞÇE MADAYANTİ DİZİCİ

Büyüdüğüm semt Gayrettepe’de komşularımın hepsi Türkiye Yahudileri ve onlar şu an sadece bu diziyi konuşuyorlar. Dizi sonrası birlikte yaptığımız sohbetlerde, duygularını “inanılmaz” olarak tarif ettiler. Kendilerini ilk kez bu denli gerçekçi karakterlerle bir yapımda görmüş olmalarından dolayı duydukları şaşkınlığı ifade ederek ne kadar mutlu olduklarını söyleyip durdular. En sevdikleri sahneyi sorduğumda ise komşum Rozi Hanım’ın, “Ah Kulüp’teki o sahne!” diyerek, Matilda’nın kızı Raşel’i kendi çocukluğunun geçtiği apartmanın önüne götürdüğü ve kendi geçmiş güzel günlerini anlattığı sahneden bahsetmesini asla unutamayacağım.

https://www.birgun.net/haber/ah-kulup-teki-o-sahne-yok-mu-365640

• hurrem sonmez@hurremsonmez

Varsın birileri de bu ülkede insanların gayrımüslim olduğu için yaşadığı zulmü, eşcinsel olmanın, Rum, Ermeni, Yahudi, Kürt olmanın ne anlama geldiğini bir Netflix dizisinden öğrenmiş olsun ilk defa kafa yormuş olsun, ne mahsuru var? Sürekli bir azarlama, sürekli bir had bildirme

Evet geçtir elbette, acıklıdır da, hafızası gelişmemiş ergenlikte takılı kalmış gibi bir hayat... Ama hiç olmamasından, hiç sorgulanmamasından iyidir, toplumlar böyle değişir, Kurtlar Vadisi'ne öykünenlere karşılık, yaşadığı toprağın geçmişini merak eden bir nesil böyle oluşur

https://twitter.com/hurremsonmez/status/1459313464837615618

• Apelyan (Santa Maria) Apartmanı – NİLAY ÖRNEK

Dizide bir apartmana dair konuşma da var üstelik. Hemen tanıdım! Çünkü dizide, Gökçe Bahadır (Matilda) ile Asude Kalabek’in (Raşel) olduğu sahnede ‘Raşel Salomon Aseo’ adıyla geçse de bizler onu Apelyan Apartmanı hatta Galeri Apel olarak tanırız! Galatarasaray Lisesi’nin hemen arkasında kalan, -çoğu zaman- ağaçlarla saklı, yanındaki yokuş-merdivenlerle özdeşleşen sarı, köşe bina.

https://www.herumutortakarar.com/apelyan-santa-maria-apartmani/

• Acılar Denizinde Sefarad Rüzgarı: Kulüp - NECDET KARASEVDA

Bu tercih sektörde bir ilktir. İlk defa Gayr-i Müslimler nerdeyse tamamıyla idealize edilirken, Türkler ve Müslümanlar paracı, uçkur düşkünü, gammaz, güvenilmez, yalancı, menfaatçi tipler olarak sunulmaktadır.

Belki de filmin alt mesajlarını burada okumak faydalı olacaktır.

Filmde idealize kahraman olan Matilda ve onun dâhil olmuş olduğu cemaat üzerinden anlatılan öyküde bir Seferad şarkısı ile kültürel göndermeler de yapılmaktadır. Ayrıca bir Seferad Yahudisi olan Yasemin Levy, Adio Kerida adlı şarkıyla bu müzik şölenine hem İspanyol, hem Türk, hem de Ortadoğulu hançeresi ile katkı vermektedir.

Kısa bir zaman sonra Kulüp dizisinin Yahudisi Lobisi tarafından fonlandığı iddialarıyla da karşılaşabileceğimizi şimdiden tahmin etmek zor değil.

http://www.ranini.tv/ozel/46044/1/acilar-denizinde-sefarad-ruzgari-kulup

• Kulüp: Azınlıklar bizim neyimiz oluyor? - ECE BALEKOĞLU

Kulüp dizisinin elbette tek başına asırlara yayılan bir toplumsal meseleyi çözecek ya da tüm ayrıntılarıyla ele alacak hâli yok. Ne olursa olsun o da diğerleri gibi öncelikle izlenme amacı gözeten bir ekran anlatısı. Ancak bu iki kutbun, yani izleyicinin beğenisi ile tarihsel bağlam ille birbirini yanlışlamak zorunda değil. Kulüp de bunun güzel bir kanıtı. Ekran anlatıları toplumu, toplum da ekran anlatılarını etkiler. Kulüp’ün anlatı tercihlerini toplumun değişen bakış açısından etkilenerek kurulduğunu, izleyicileri de bu meseleleri düşünmeye itebildiğini umuyorum. Çünkü bence Netflix’te izlediğimiz bir dizinin herhangi bir kitapla karşılaştırılamayacak kadar büyük bir etki alanı olduğu bu dönemde, bir kişi bile “Bunlar hangi dili konuşuyor acaba?” diyerek Ladino’nun varlığını öğrense kârdır.

https://vesaire.org/netflix-kulup-azinliklar-bizim-neyimiz-oluyor/

• önder kaya istanbul gezgini@onderkayaistan1

Gayet başarılı bir Netflix yapımı olan "Kulüp" ile gündeme gelen Ortaköy Yahudi yetimhanesi. Diğer adıyla el Orfelinato. Dışardan gördüysem de içini görmedim. Bir dönem sergi vesilesiyle açıktı ama kaçırdım. Dizi çekimleri için gerçek mekan mı kullanıldı bilmiyorum.

https://twitter.com/onderkayaistan1/status/1458285257967513610

• Muzaffer Karaaslan@KaraaslanMzffr

Hazır Kulüp dizisinin yaratmış olduğu romantik duygular varken keşke Ankara'daki Yahudi Mahallesi'ne de bir el atılsa. Ne güzel olur. Onarılmayı bekleyen bir sürü 19.-20. yüzyıl yapısı var.

https://twitter.com/KaraaslanMzffr/status/1458117910551990280

• Zeynep Günay Tan ve Seren Yüce ile Kulüp Üzerine Söyleşi: ‘Köklere Tutunmak’ - EKREM BUĞRA BÜTE

Hikâyenin çıkış noktasında bu ayrımlar olmaksızın, farklılıklara tolerans göstererek, birlikte yaşayabilmek var. Farklılıkları bir ayrımcılık biçimi olarak değil bir zenginlik olarak görebilme hayali var aslında. Bu yüzden de ben anlattığımız hikâyenin zamansız olduğunu düşünüyorum. Bu her dönemde yaşanan ve hâlâ da devam eden bir durum. Ama aslında sadece kişileri birer birey olarak kabul etmeyi başarabilsek dünya çok daha yaşanılası bir yer olur. Bir yandan bunun peşinde koşan bir his var orada. - Zeynep Günay Tan

https://altyazi.net/soylesiler/zeynep-gunay-tan-ve-seren-yuce-ile-kulup-uzerine-soylesi/

• Gabi Behiri@gbehiri

Bugüne kadar Turk televizyonlarinda her zaman su insanlarin adini duyduk: "Iplikci Nedim, Tefeci Salamon, Mossad Ajani Mose, Musevi asilli isadami Mison vs." Yani bilinen tum antisemitik ogeler kullanilarak TR'de yasayan insanlara,tek tip,genellestirilmis bir Yahudi gosterildi.

Bunun sonucunda, bu dizi/filmleri izleyen milyonlar Yahudiyi hep, zengin, karanlik isler ceviren, paragoz vs. gibi ozelliklerle tanidi. Halbuki ben ve Turkiye'de yasamis/yasayan binlerce Yahudi cok iyi biliyorduk ki insanlara gosterilen bu Yahudiler biz degildik.

Turk TV tarihinde ilk defa bir dizide kendimi, ama daha cok grampapami, gramamami, tantimi, onklimi gercege en yakin haliyle gordum. Bazi detaylar diziye o kadar incelikle koyulmus ki (Cemaatten danismanlik yapanlar sayesinde) saskinlikla ayni sahneleri tekrar ve tekrar izledim.

Dizide figuran rollerde cevremden tanidigim kisileri gormek daha da etkiliyeciydi. O rollerde oynayan bu kisiler omurlerini Ladino tiyatroya adamis insanlar ve sanki birileri onlarin bu emegini gormus olacak ki sonucu Netflix'te bir diziye kadar geldi. Ne buyuk gurur..

Diziyi bitirdikten sonra dizide gosterilen yerlerde dogup buyuyen anne ve babamla aci bir gercek uzerine konustuk: Yok olan bir dil ve muzelesmis bir toplum. Peki neden? Renklerinden kurtulmak isteyen bir devlet ve buna direnmekte zorlanan bir toplum yuzunden.

Zamaninda Ladino konusan bir cok Yahudi hem disaridan hem de kendi toplumu icinden duzgun TR konusamiyor diye asagilandi. O dizide gordugumuz orta halli, muhafazakar, aksanli TR konusan Yahudi, zamaninin Fransizca konusan, gorece daha zengin Yahudisi tarafindan da hor goruldu.

Bizi ayni zamanda biraz da biz yaraladik anlayacaginiz.

Kulup dizisi belli kaliplari yikmak icin guzel bir baslangic olmus. Ama Turkiye, gecmisiyle, diziler ile degil, toplum icinde, gercek bir ic muhasebe yaparak barismali. Tabii eger barisabilecek insanlari bulabilirse.

https://threadreaderapp.com/thread/1457810376435904513.html

• Kulüp Dizisi Üzerine Bir Söyleşi- Tarihle Yüzleşmek

Ohannes Kılıçdağı ve Gabi Behiri konuğumuz!

https://www.youtube.com/watch?v=Mq3_S0Qym28

• Hakikatin konuşulmasına duyulan özlem ve “Kulüp” – TUĞÇE YILMAZ

Sahiden mi? İstanbul ve Anadolu’da gayrimüslimler huzur içinde mi yaşıyordu? 1955'te geçen ve Şabat mumu ile açılan “Kulüp” tam da bu sorulara verdiği yanıtlar nedeniyle kıymetli. Çünkü Türkiye’de “azınlık” olarak addedilen bu insanların nasıl da huzur içinde yaşamalarına izin verilmediğini anlatıyor. Ailesini Varlık Vergisi Kanunu’ndan sonra kaybeden Matilda’nın (Gökçe Bahadır) hikâyesine odaklanıyor dizi. Kısa bir şekilde yer verilse de hikâyenin neden bu aşamaya geldiğini anlatmak için, politik olarak bu denli doğru bir başlangıç noktası seçilmesi takdire şayan.

https://m.bianet.org/bianet/sanat/253021-hakikatin-konusulmasina-duyulan-ozlem-ve-kulup

• Ladino: Kulüp dizisinin hatırlattığı Sefarad Yahudilerinin unutulmaya yüz tutan dili - EFE ÖÇ

Yahudi İspanyolcası olarak anılan Ladino, bugün orta yaşın üzerindeki Türkiye Yahudilerinin lehçelerini de şekillendirmiş durumda.

İzzet Bana, gençlik yıllarında evde Ladino konuşmalarının, sokakta ise yalnızca Türkçe kullanmalarının bunda rol oynadığını anlatıyor.

Bana, Türkiye Yahudi Cemaatinde 90'lı yıllardan itibaren doğan çocukların büyük çoğunluğunun Ladinoyu artık basit kelimelerle bildiğini söylüyor.

500 yılda evrimleşerek oluşan bu dil, ABD, Fransa ve Arjantin'deki Sefarad Yahudi topluluklar arasında da halen, o toprakların diliyle iç içe geçmiş bir şekilde yaşıyor.

https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59213859

• Kulüp Dizisini İzlerken Hepimizin Tınısına Aşık Olduğu Unutulmuş Bir Dil: Ladino