Enflasyon çeşitleri geldi

Raflarda mal bulunmuyor çoğu ülkede ancak seç beğen al enflasyon raflarda artık. Yıllarca helikopter paranın ha geldi ha gelecek denilen sonucu sonunda vizyonda. Gerçi hiçbir merkez bankası ve bankacısı kalıcı olduğunu kabul etmiyor. Ne diyeceklerdi ki, parasal genişlemeyi yaparken biz bunu hesap etmedik mi? Sosyal medya hesabından Biden açıklama yaptı. 17 Nobel ödüllü iktisatçı ve iki büyük kredi derecelendirme kuruluşu son altyapı yatırım paketinin enflasyon yaratmayacağını söylemiş. Yani merkez bankalarına hazineler de eşlik ediyor parasal genişlemede ancak bu enflasyona etki yaratmayacakmış. Einstein İzafiyet Teorisine 100 bilim insanı karşı bildiri ile karşı çıkmış ve meşhur söz gelmişti. Eğer yanlışsam bir tanesi yeterliydi. 100 yıl sonra haklı olduğu bir kez daha teyit edildi ilk kara delik fotoğrafı ile. Biden’ın iddiası doğruysa 17 tane Nobel ödüllü iktisatçıya gerek yok. Biri yeterli olacaktır. Gerçi değillerse Nobel ödülleri geri alınacak mı diye tartışmayı şimdiden başlatalım. Japonya Hazinesi de 500 milyar dolara yakın yeni destek paketi açıkladı. Almanya’da üretici fiyatları endeksi 1951’den bu yana ilk defa % 17 seviyesine yaklaştı, önümüzdeki ay % 6 TÜFE olarak geri dönmesi bekleniyor. Sanki ekonomi politikaları ile yere göğe sığdırılamayan Merkel’in ayrılmasını beklemişler gibi. Ya da acaba enflasyon zaten oradaydı da rakamlara mı yeni yansıyor? ABD’de TÜFE’nin yakında % 10 ve üstüne çıkması mucize olmaz. Volcker dönemi, 1973 Petrol Krizi sonrası diye daha önce burada yazmıştık.

Faiz Enflasyon Bağı Koptu

Yok, bizdeki durum değil bu. Küresel olarak bu böyle. 3-5 ülke dışında politika faizi enflasyonun üzerinde olan ülke yok. Burada hipotezler şunlar. Eğer onlar doğruysa biz de onlara katılıp hatamızı düzelttik, eğer onlar yanlışsa biz de yanlışlar kervanına katıldık. Siz bakmayın içeride koparılan fırtınalara, aynı konu Fransız ekonomistlerin de kapışması. Kamu borcunun finansmanı için negatif reel faizin iyi olduğunu söylerlerken konuya Fransız değiller, kendileri Fransız. FED, ECB başta olmak üzere hala faiz artışını düşünen bir baz paracı merkez bankası ve bankacısı yok. FED faiz arttırsa bütçe ve kamu borcu olmuş roket, sıkıntı, bir de seçime “Let’s go Brandon” ile gidiyorlar, arttırmasa enflasyon hiperenflasyona koşuyor, hatta kaçınılmaz son stagflasyon gelecek. İyi haberler bitmez, ters repo miktarı FED bilançosunda 200 milyar dolardan 9 katına yaklaştı. Bankacılar stagflasyonu çoktan satın almış durumdalar, parayı birbirlerine vermek yerine park ediyorlar. Altın mı? Gümüş, altın normalde uçması lazım. Bitcoin de buna eşlik edebilir. Tabii yatırım tavsiyesi değil. Hele bir de saat başı ücretler, asgari ücretler revize edilince gelsin ücret, talep enflasyonu. Zaten küresel tedarik zincirleri ve enerji sorunu ile maliyet enflasyonu uçtu, boş bırakmak olmaz. Yok, büyümede küresel sorun varken, durgunluk riski ortadayken, satın alma gücü düşen kesimlerin sıkıntısını faiz arttırarak çözebiliriz diyen varsa şu 17 Nobelli iktisatçılardır kesin. Çıkış nerede mi? Üretmek, ihracat, verimlilik, kapasite artışı için yatırım. Kur artınca bizde enflasyon olumsuz etkileniyor tabii… Faizi indirmek buna başta algısal olarak ciddi katkı sağlıyor. Öte yandan ithal ikamesi için faizi arttırmak da doğru bir karar değil. Tercih ortada, ya eskisi gibi sıcak para için reel faiz verilecek ya da hep eleştirilen duran varlığa yatırım ekonomisinden dönen varlığa dönüş için bir yerden başlanacak. İkisi de keskin bıçak. Eleştirilecekse zamanlama ve iletişimle başlamak lazım. Faiz dünyanın ekonomik realitelerden koptuğu bir yerde öncelikli başlık mı, tartışmalı. Enflasyona karşı kripto para ve borsa yatırımları ile kendini korumaya çalışan hane halklarının şişirdiği küresel endekslerle üretim ekonomisi arasındaki bağ kopalı çok oldu. Enflasyon ile faiz arasındaki ilişki de bu yüzden artık çok tartışılacak küresel bir başlık. Kabul edelim veya etmeyelim, paradigmaların sorgulanması gereken bir dönemdeyiz. El Salvador bile Bitcoin City kuracak, volkandan jeotermal enerji üretecek, vatandaşın refahı için vergi almayacak diye büyük sükse yaptı, IMF borçlarını bypass etti, Bitcoin’e dayalı tahvil ihraç etti diye bu aralar çok popüler. Gerçi Bitcoin mi daha hızlı El Salvador kurar, El Salvador tahvili alan olur mu, ayrı tartışma konuları. Hillary Clinton çok dertli bu konuda. Dolar rezerv para statüsünü kaybedebilir diyor. Bilançosunun % 95’i hazine borç kâğıtlarına dayalı bir başka borç senedinin zaten küresel rezerv para kabul edilmesi El Salvador’dan daha ilginç bir konu. Elçiye zeval olmaz.