Asara BeTevet orucu

Tevet ayının 10’u anlamına gelen Asara BeTevet, Tanrı'nın Kutsal Varlığı'nın yeryüzünde ikamet ettiği yer olan Kutsal Tapınak Bet Amikdaş’ın yıkılışına götüren olayların başlama noktası, Babil kralı Nebukadnezar’ın Yeruşalayim’i kuşattığı zamandır.

Bu günde ne büyük bir hasar meydana gelir, ne de can kaybı olur. Yine de bu gün, trajik bir önem taşır.  Çünkü kuşatma Yahudilerin uyanması, içlerine, birbirlerine ve Tanrı’nın İyilik ve Sevgi yoluna dönmeleri için bir fırsattı ve bu aşamada Bet Amikdaş’ın yıkılışına götürecek olayları durdurmak halen mümkündü.

Asara BeTevet orucunu tutarken veya oruç tutamasak bile bugünün önemi üzerine düşünürken tam olarak o zamanlarda yaşananlara sebep olan faktörleri bugünkü hayatımızda nasıl düzeltebileceğimizi bulmaya çalışırız.

Oruç günlerinde, Tora öğretileri, iyi davranışlar, sevecenlik, yardımlaşma, sorumluluk alma, paylaşma, bağlılık gibi özellikleri hayatımıza nasıl daha fazla uygulayabileceğimiz üzerine düşünür, bu alandaki çabalarımızı arttırmak için hemen harekete geçmeye niyet ederiz. Bu şekilde bu acı günlerin yaşanmasının sebebi ortadan kalktığında, otomatik olarak etkilerinin de yok olmasını bekleriz.

Asara BeTevet orucu, bu yıl 14 Aralık Salı günü tutuluyor.

Oruç amaç değil araçtır

Yeşaya Peygamber, Tanrı’yı hoşnut eden orucun sadece yiyecek ve içeceklerden uzak durmak olmadığını belirtir (Yeşaya 58:5-8). Oruç, bundan çok daha fazlasını ifade eder.

Oruç, bizim asıl amacımıza yani özümüze, içimizdeki Tanrısal nefesten gelen İyi’ye ve Sevgi’ye ulaşmamıza yardımcı olan, bize davranışlarımızın önemini hatırlatan ve bulunduğumuz yolu daha iyiye doğru yönlendirmeye yardımcı olan bir araçtır. Tanrı'nın bizden ne istediğini düşünmenin ve bunları eyleme geçirmenin zamanıdır. Bunu da hayatımızın her alanında içimizdeki İyi’yi yansıtan, özellikle ihtiyaçlı durumda olan kişilere yardım elini uzatmak gibi ‘Tanrı’nın Halkı’ ismine layık olan davranışlarda bulunarak gerçekleştirebiliriz.

Oruç günleri bizim ve atalarımızın bu acı günleri yaşamamıza sebep olabilecek davranışlarımız üzerine yoğunlaşmamızı sağlar. Bu olayları hatırlayarak, bunların nedenleri, sonuçları, arka planı hakkında bilgilenerek bugün kendi davranışlarımızı sorgulamaya, hatalarımızı kabul edip sorumluluğunu almaya, hatalı davranışlarımızı değiştirmeye niyet ederiz. Yanlış yaptığımız şeyler için pişmanlık duyar ve kendimizin daha ileri bir versiyonuna ulaşmak ve etrafımıza uzanmak, yardım etmek için adım atarız. Kendi içimize dönüp üzerinde çalışmak için bir karakter özelliğimizi seçeriz, başkalarına nasıl yardım edebileceğimizi araştırırız, ailemizle, etrafımızla, toplumumuzla ilişkilerimizi objektif olarak gözlemlemeye çalışıp bunları daha iyiye götürmek, sağlamlaştırmak üzere harekete geçerek içimizdeki Tanrısal Özümüz olan İyilik ve Sevgi ile bağlantıda kalabiliriz.

Semptomları değil sebebi tedavi etmek

O günde bir hasar meydana gelmeyen Asara BeTevet’ten birkaç yıl sonra Yeruşalayim’in surlarında gedik açılan 17 Tamuz (oruç tuttuğumuz Şiva Asar BeTamuz) veya Bet Amikdaş’ın yıkıldığı 9Av (oruç tuttuğumuz Tişa BeAv) günleri Şabat’a geldiğinde oruç ertelenirken Nebukadnezar liderliğindeki Babil ordusunun Yeruşalayim’i kuşattığı gün olan Asara BeTevet orucunun hangi güne gelirse gelsin tam olarak o günde tutulması gerektiği ilgi çekicidir. Bunun nedeni, oruç günlerinin aslında tarihte o günde yaşanmış olaylardan duyduğumuz üzüntüden çok daha fazlasını ifade etmeleridir. Bilgelerimiz oruç günlerini o dönemde gerçekleşen ve tarihin akışını değiştiren negatif şeyleri düzeltme gücüne sahip olduğumuz ‘hayırlı zamanlar’ olarak adlandırır.

Bir şeyi düzeltmek istediğimizde, nereden başlarız? Bir nehir kirlendiğinde temizliğe akıntının aşağısındaki kumsalları temizleyerek mi başlarız, yoksa tüm bu lağım ve zehirli atıkları nehre döken kaynakları mı tıkarız?

R. Efraim Mirvis Polonya'da vadi üzerinde sadece küçük bir köprünün olduğu efsanevi Chelm Kasabasının hikâyesinden bahseder. Kasabalılar köprüde insanların tökezleyip düşmesine neden olan bir çatlak fark eder. Bu çatlak yavaş yavaş insanların bacaklarını kıracakları kadar genişler. Çatlak zamanla daha da genişler ve artık insanların onun içinden düşme tehlikesi oluşmaya başlar. Sonrasında delik o kadar genişler ki insanlar, kervanlar ve atlar aşağıdaki vadiye düşmeye başlar.

Chelm'in bilgeler konseyi bu konuyu tartışmaya karar verir. Bütün gün süren tartışmaların sonunda kararlarını şöyle açıklarlar: Aşağıdaki vadiye bir hastane yapılacaktır.

Sebep yerine semptomları tedavi ettiğimizde elde edeceğimiz netice de budur.

Benzer şekilde, geçmişi düzeltmek istediğimizde, bu düzeltmenin en can alıcı kısmı, her şeyin başladığı yere geri dönmek ve orada bir şeyleri düzeltmektir. Ve bu yer de Tevet ayının 10'udur.

Tevet'in 10'unda Babil kralı ve askerleri Yeruşalayim’i kuşatır. Şehre kimse giremez ve şehirden kimse çıkamaz. Yeruşalayim’in tüm sakinleri, kaçınılmaz olarak birbirleriyle yaşamak zorunda kalırlar. Bu kuşatma, bilgelerimizin “Tanrı tedaviyi hastalıktan önce gönderir” öğretisine çok güzel bir örnek teşkil eder. Kuşatmanın kendisi Yeruşalayim’deki Yahudilere bir araya gelerek bir bütün olma fırsatı verir. Eğer bunu başarabilmiş olsalardı, hiçbir ordu onlara saldıramazdı. Nebukadnezar ve savaşçıları, yıllar önce Sanherib ordusunun yaptığı gibi, geldikleri yere geri çekilirlerdi.

İkinci Tapınağın yıkılmasından bu yana, iki bin yıla yakın bir süredir sürgündeyiz. Bilgelerimiz bu kadar uzun bir sürgünün altında yatan birincil nedeni tek bir ana faktöre bağlar; nedensiz nefret. Yahudiler, aralarında gönül birliği olduğu zaman yenilmez olurlar. Aralarında nifak ve husumet olursa sürgün gelir. Tevet'in 10'undaki Yeruşalayim kuşatması aslında bize sürgüne yol açacak sebebi daha başlamadan çözme fırsatı vermişti.

Tarihteki 10 Tevet’te olduğu gibi her yıl 10 Tevet geçmişte sürgüne yol açan sebebin kaynağına inip onu iyileştirmek için hayırlı ve elverişli bir zamandır.

Aynı zamanda Tevet ayı, Tov-iyi kelimesiyle aynı kökü paylaşır. Bilgelerimiz, bu günde kötüyü iyiye, kederi sevince, karanlığı aydınlığa ve sürgünü kurtuluşa dönüştürme gücüne sahip olduğumuzu belirtir. 10 Tevet, halkımızın başına gelen felaketlerin başlangıcını işaret eder, biz de bugün Asara BeTevet’in çağrısına kulak verelim ve Yahudiler arasında sevgi, birlik ve bütünlüğü sağlamak ve sağlamlaştırmak için Rav Kook'un öğretisinin ruhuyla içimizi birbirimiz için nedensiz nefret-sinat hinam yerine nedensiz sevgi -ahavat hinam nedensiz sevgi ile dolduralım.

KISA KISA ASARA BETEVET

İsmi: Asara-On, BeTevet-Tevet ayının, Asara BeTevet -Tevet ayının 10’u anlamına gelir.

10 Tevet günü ne oldu? MÖ 588 yılında Tevet ayının 10’unda, Babil Kralı Nebukadnezar Yeruşalayim'i kuşatmaya başlar. Bundan birkaç yıl sonra 17 Tamuz’da (Şiva Asar BeTamuz) Yeruşalayim'in surlarında gedik açmayı başarır. Bundan birkaç hafta sonra 9 Av'da (Tişa BeAv), Tanrı'nın Kutsal Varlığı'nın yeryüzünde ikamet ettiği yer olan Kutsal Tapınak Bet Amikdaş yıkılır. Bu yıkılış, İsrael’in Yehuda Krallığı'nın sonu, Yahudi halkının Babil sürgününün de başlangıcı olur. Bu şekilde Asara BeTevet’te başlayan kuşatma, Bet Amikdaş’ın yıkılışına götüren olayların başlangıç noktası olarak tarihte yerini alır.

Asara BeTevet bugün için mesajı: Oruç tutsun veya tutmasın, kişi bu günü biraz durup düşünmek için bir fırsat olarak değerlendirmeli, kendini geliştirme yolunda samimiyetle kendi içine dönüp bir bakmalıdır. “Aileme, çevreme, toplumuma, dünyaya ne şekilde katkıda bulunabilirim, Yahudi yaşam tarzının kalitesini nasıl arttırabilirim, Tora öğretileri ve değerlerinden ailemi, etrafımdakileri ve dünyayı nasıl faydalandırabilirim?” 

Asara BeTevet 10 Tevet Orucu nerede yazılı? Tora’nın beş kitabında bahsedilmeyen Asara BeTevet’e Tanah’ın Peygamberler ve Krallar bölümlerinde rastlarız:

*“Dördüncü, beşinci, yedinci ve onuncu ayların oruçları” (Zeharya 8:19).

* “Sidkiya’nın krallığının dokuzuncu yılında, onuncu ayın onuncu günü, Babil Kralı Nebukadnessar bütün ordusuyla Yeruşalayim önlerine gelip ordugâh kurdu” (2.Krallar 25 :1 ve Yeremya 52:4).

* Sürgünlüğümüzün dokuzuncu yılı, onuncu ayın onuncu günü Tanrı bana şöyle seslendi: “Ey insanoğlu, bu günü, bu günün tarihini tam olarak yaz. Çünkü Babil Kralı tam olarak bu günde Yeruşalayim’i kuşatmaya başladı” (Ezekiel 24:1-2).

Şabat gününe gelse de tutulan oruç: Pasukta (Ezekiel 24:1) “Beetsem Ayom Aze/Tam olarak bu günde” dediği için, Asara BeTevet hangi güne gelirse gelsin tam olarak o günde tutulur.

Yahudi takviminin hesap ayarlamalarına göre, Asara BeTevet hiçbir zaman cumartesi gününe gelmez, ama gelseydi, yine tam olarak o günde tutulacaktı.

Oruç kuralları: Asara BeTevet, bar/bat mitsva yaşını geçmiş olan herkesin, anlamını bilerek tutması gereken önemli bir oruç günüdür.

Hastalar, hamile ve süt veren kadınlar bu orucu tutmaktan muaftır. Fakat onlar da bu günde et, güzel, keyifli yemekler yememeli, sadece gereksinimlerini karşılayacak kadar ve sade şeyler yemelidir.

Asara BeTevet orucu alot aşahar /sabah gün doğmadan (bu sene 14 Aralık Salı sabahı) başlar. Önceki akşam; 13 Aralık Pazartesi akşamı, geç saatte bile yatılsa, yatana kadar yemek yenilebilir.

Genel Kadiş söyleme günü:1948 yılında, İsrail Hahambaşılığı, Asara BeTevet’e “Yom ha-Kaddish ha-Klali” anlamını ekledi. II. Dünya Savaşı’nda Nazi Soykırımı’nda hayatını kaybeden, ölüm tarihleri bilinmeyen ve kurtulan yakınları da olmadığından kendileri için Kadiş Duası’nı okuyacak kimsesi olmayan Yahudiler için genel Kadiş söyleme günü olarak ilan edildi. 

*Asara Be’Tevet Orucu, Tarihi ve Felsefesi: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=33&Itemid=108

Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Inside Time, The Book of Our Heritage, Tevrat-Tora, Neviim, Ketuvim, Yahudilik Ansiklopedisi, kitaplarından ve rabbisacks.org, www.chabad.org, www.aish.com, www.torahtots.com, www.ou.org, sevivon.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.