Bu sene Yahudi dünyasına damgasını vuran televizyon ve sinema eserleri arasında ‘Curb Your Enthusiasm’, ‘Jeopardy!’, ‘West Side Story’ gibi dev yapımlar yanında Türk dizisi ‘Kulüp’ de yer aldı
Sinemada
Tamamen Yahudi gelenekleri etrafında dönen, cesur bir bağımsız film olan ve ülkemizde geçtiğimiz ilkbahar MUBI platformunda gösterilen ‘Shiva Baby’, 26 yaşındaki Yahudi yönetmen Emma Seligman’ın kariyerindeki ilk önemli adımı. Muhafazakâr bir toplumda yetişen biseksüel Danielle’in para karşılığı birlikte olduğu evli sevgilisi ve onun ailesiyle yas evinde karşılaşması üzerine yaşananları mizahi şekilde ele alan film Independent Spirit Ödüllerinde aday gösterildi. (Şhiva: Yahudilikte ölen yakınların ardından tutulan yedi günlük yas dönemi.)
Yahudi odaklı filmler arasında geçen yılın en iyisi olarak gösterilen drama niteliğindeki ‘Minyan’ filmi, 1980’lerde Brooklyn’de Sovyetlerden göç etmiş dindar Yahudilerden oluşan bir cemaatte eşcinselliğini keşfeden ve ailesine bunu kabul ettirmeye çalışan genç David’in mücadelesine tanık olunuyor.
(Minyan: Yahudilikte sinagogda ibadet için gerekli asgari on yetişkin erkeğin toplanması)
Bu yıl Oscar için yarışan üç dev prodüksiyonun Yahudi bağları dikkat çekiyor. Steven Spielberg ve Tony Kushner’in ‘West Side Story’sinin yeniden yorumu, Yahudi rock müzisyeni Alana Haim’in canlandırdığı 1970’lerin Yahudi oyuncusunu merkeze alan ‘Licorice Pizza’ ve ünlü Yahudi yönetmen kardeşlerden Joel Coen’in tek başına yönettiği ‘The Tragedy of Macbeth’ bu yıl sinemanın baş yapıtları olarak karşımıza çıkıyor.
Wes Anderson’ın yönettiği, 1950’lerdeki gazeteciliği kutlayan ‘The French Dispatch’, filminin ana karakterlerinden biri olan Moses Rosanthaler’ın apaçık şekilde Yahudi olduğu belirtilirken, Yahudi genç aktör Timothée Chalamet’in hayat verdiği isyancı Zeffirelli karakterinin, Fransa’nın Mayıs 1968 ayaklanmalarının önde gelen yüzü Yahudi Daniel Cohn-Bendit’den esinlenildiği diğer bir gerçek.
Korku filmi olan ‘The Vigil’ Tevrat’ta geçen şeytani varlıklardan ‘mazzik’ kavramına odaklanıyor. Film, Ortodoks cemaatinden laik yaşama geçiş yapan bir kişinin bir gece boyunca vefat eden bir kişinin odasında gömülene dek ölü bedene eşlik etme görevini üstlenen Yakov üzerinden yürüyor.
11 Eylül olayının 20. yılı anısına Yahudi yapımcılar tarafından yaratılan ve Kanada’da küçük bir kasabaya zorunlu iniş yapan 38 uçaktaki toplam 7 bin yolcunun yerli halkla etkileşimini anlatan Broadway müzikali ‘Come From Away’in film versiyonu Apple Tv+’da yayınlanmaya başladı.
‘Lansky’ adlı sinema filmi ise gerçek bir Yahudi gangsterin hayatına odaklanıyor ve yine Yahudi bir oyuncu olan Harvey Keitel tarafından canlandırılıyor.
Berlin Film Festivalinin en büyük ödülünü evine götüren ‘Bad Luck Banging or Loony Porn’, Romanyalı Yahudilerin, ülkenin tarihinde göz ardı edilen antisemitizmi gündeme getirmesine dikkat çeken başarılı bir hiciv.
İsrail film endüstrisi bu yıl ABD’ye ihraç ettiği önemli yapımlarla parladı. Engelli sorunlarını aile draması üzerinden anlatan iki film ‘Asia’ ve ‘Here We Are’; bir melankolik komedi olan ‘Golden Voices’ ve nesiller ve kıtalar arası LGBT+ yaşamına odaklanan drama ‘Sublet’ öne çıktı.
Bu sene Holokost ile ilgili yapımlarda, hala hayatta olan Nazilerin hatıralarına odaklanan röportajlardan oluşan ‘Final Account’ adlı belgesel, Auschwitz’de Yahudi tutsak ile SS subayının rahatsız edici ilişkisini belgeleyen ‘Love It Was Not’, Auschwitz’den kaçmayı başarıp dünyayı içerde olan bitenden haberdar etmek isteyen iki kaçağın hikayesini filmleştiren ‘The Auschwitz Report’ ve ‘The Meaning of Hitler’ belgeseli sayılabilir.
Televizyonda
Yahudilikle doğrudan ilgisi olan ve bir fenomen haline gelen Netflix realite şovu ‘My Unorthodox Life’ moda tasarımcısı Julia Haart’ın hızla laik yaşama ayak uydurmasını gözler önüne seriyor. Haart terk ettiği Ortodoks yaşamını malzeme yapmakla eleştirilse de özellikle Haart’ın kızının 19 yaşında evlendiği eşiyle ayrılık kararının akabinde şov rating rekorları kırmaya devam ediyor.
ABD’de on yıllardır devem eden efsanevi yarışma programı ‘Jeopardy!’nin eş sunuculuğunu Yahudiliğini her fırsatta dile getiren oyuncu Mayim Bialik üstlendi.
HBO’nun sevilen dizisi ‘Succession’ da Roy ailesinin başını zora sokan Yahudi bir karakteri yine kendisi Yahudi olan aktör Adrian Brody canlandırıyor. Filmde Brody’nin oturduğu malikane gerçekten Yahudi bir milyardere ait.
Bir psikoloğun sıkıntılı bir danışanı ile olan takıntısını anlatan podcastlerden ilham alan ‘The Shrink Next Door’ adlı Apple Tv+ yapımının başrollerini Yahudi aktör Paul Rudd, Will Ferrell ile paylaşıyor. New York’ta geçen dizi birçok Yahudi unsura yer veriyor.
Tüm dünyada büyük sürprizle karşılanan Netflix’in Türk dizisi ‘Kulüp’ 1950’lerde İstanbul’da Sefaradların yaşamını kullandıkları Ladino dili ile birlikte, daha önce hiç olmadığı kadar detaylı sergiliyor.
Larry David’in ‘Curb Your Enthusiasm’i 11. sezonunda HBO’ya geri dönerken, komedi dizi hiç olmadığı kadar Yahudi unsurlara (şofar, Yidiş, Yahudi cenazesi…vs) yer veriyor. Bu dizide oynayan Yahudi asıllı Jeff Garlin ayrıca dokuz sezondur oynayan ve 1980’lerde Yahudi bir ailenin hikayesine odaklanan ‘The Goldbergs’ adlı dizinin de baş kahramanlarından.
Ana teması Ortodoks Yahudi yaşamı olan ve uzun zamandır üçüncü sezonu beklenen dizi ‘Shtisel’in Amerikalı Yahudi yönetmen Kenneth Lonergan tarafından yeniden yorumlamasının çekileceği haberi geldi.
Yahudi rapçi Lil Dicky’nin eseri olan ‘Dave’ adlı sitcom ikinci sezonunda bolca Yahudi şakasına ve bütün bir bar-miztva bölümüne yer veriyor.
İsrail’in TV şovlarından tanınan yönetmeni Hagai Levi, Ingmar Bergman’a ait ‘Scenes From a Marriage’ klasiğini HBO için mini dizi haline getirerek yeniden yorumladı. Dizinin baş oyuncularından Oscar Isaac dizide sofu bir Yahudi kocayı oynuyor.
Yahudi yazar Isaac Asimov’un eseri ‘Foundation’ bilim kurgu dizisi olarak Apple Tv+ ekranlarında gösteriliyor.
Netflix’in akademik dünyayı hicveden yapımı ‘The Chair’, öğrencilere şaka olsun diye Nazi selamı vererek tartışmalara yol açan bir profesörü resmederken gerçek hayattan esinlenildiği öğrenildi.
PBS’in ünlülerin genlerini araştırdığı şovu ‘Finding Your Roots’ ünlü aktör Mandy Patinkin’i ağırladı. Patinkin’in aile üyelerinin Holokost’ta hayatlarını kaybettikleri gözler önüne serildi.
Televizyonun kült animasyonu ‘South Park’ta en olmayacak gelişme yaşandı, dizinin antisemit karakteri Eric Cartman Yahudi dinini benimsedi.
Kaynak: JTA
