Hiç kendinizi fazla eleştirdiğinizi, birtakım başarısızlıklarınızdan dolayı kendinizi değersiz hissettiğinizi düşünüyor musunuz? Eğer öyle bir eğiliminiz varsa mükemmeliyetçi bir insan olabilirsiniz. Gelin önce kendimizi değerlendirelim.
Önce aşağıdaki sorulara bakıp kendimizi değerlendirelim. Ne kadar çok ‘evet’ cevabınız varsa, o kadar mükemmeliyetçi bir kişiliğiniz var demektir.
Neden mükemmeliyetçi oluruz?
1-Ebeveyn İlişkisi
Mükemmeliyetçi olmamızın temel nedenlerinden biri çocukken ebeveynlerimizle kurduğumuz ilişkidir. Genelde çocuklarından yüksek beklentileri olan, hataya ve başarısızlığa tahammülü olmayan ebeveynlerin çocukları aşırı mükemmeliyetçi bir yapıya sahip olur. Mesela bir sınavda 80 alınca tebrik edilmeyip neden 100 almadığı için eleştirilen bir çocuk ya da bir sınava çok çalıştığı halde başarısız olunca kızılan bir çocuk ilerde büyük ihtimalle mükemmeliyetçi bir kişiliğe sahip olacaktır. Tabi ki bu davranış biçimi sürekli olarak tekrarlanıyorsa… Neden? Çünkü çocuğun zihninde başarısız olursam sevilmem, beğenilmem diye bir algı oluşacaktır. İleriki zamanlarda da başkaları tarafından sevilebilmek için her şeyi hayat kalitesini düşürecek kadar fazla iyi yapmaya çalışacaktır.
2-Sosyal Kabul
Sosyal medya üzerinden sürekli maruz kaldığımız mükemmel hayatlar, mükemmel vücutlar, mükemmel ilişkiler gerçekle ilgili çarpık bir algımız olmasına sebep olmakta. Bu hayatları gördükçe kişi kendisiyle ilgili geçekçi olmayan bir beklentiye girmekte, diğerleri gibi olamadığı için sosyal çevreden kabul görmeyeceğini düşünmektedir. Bu yüzen başkaları gibi mükemmel olabilmek için kendisini fazla zorlamaktadır.
Mükemmeliyetçiliğin psikolojimize zararları
1-Özgüven eksikliği: Kişi kendisini çok yüksek standartlar koyduğu için hedeflerine tam olarak ulaşamamaktadır. Hedeflerine ulaşamayınca da kendisini yetersiz hissedip öz güveni düşmektedir.
2-Depresyon: Kendisini sürekli yetersiz hissedip başarılarını göremeyen kişi umutsuzluğa kapılıp depresyona girmektedir.
3-Anksiyete: Kişi yaptığı işlerle ilgili sürekli başarısız olacağıyla ilgili endişe yaşadığı için sürekli bir gelecek endişesi yaşamaktadır. Hatta başarısız olacağı düşünceleri kişide yüksek derecede kaygı yaratmak ve kişi geçekten başarısız olabilmektedir. Başarısız olunca da yetersizlik hisleri ön plana çıkıp yeniden depresif bir duygu durumuna girmektedir.
4-Aneroksiya: Kişinin mükemmellik algısı sadece iş ya da akademik başarıyla ilgili değil bedeniyle de ilgili olduğundan mükemmeliyetçi kendini hiçbir zaman yeteri kadar güzel, yeteri kadar zayıf hissedememektedir. Bu sebeple yeme bozuklukları ortaya çıkmaktadır.
Nasıl önleriz?
1- Kendimiz hakkında farkındalık kazanmalıyız: Eğer bir özelliğimizin farkında değilsek onu değiştirmek için bir adım atamayız. Psikolojik kitaplar okuyarak ya da yakınlarımızın yorumlarını dikkate alarak kendimiz hakkında farkındalığa ulaşabiliriz.
2- Mükemmeliyetçiliğin bizim için ne kadar işlevsel olduğunu; yararlarını ve zararlarını mantık çerçevesinde değerlendirmeliyiz.
3- Başkaları tarafından kabul görmenin, sevilmenin tek yolunun mükemmel olmamıza bağlı olup olmadığını sorgulamalıyız.
4- Her insanın hata yapabileceğini kabul edip kendimize sert davranmamalıyız.
5- Başarısızlıklarımıza olduğu kadar başarılarımıza da odaklanmalıyız.
6- Eğer çocuğumuz varsa onu her hatasında eleştirmek yerine hata yapmanın kabul edilebilir bir şey olduğunu vurgulamalıyız.
7- Eğer bütün bunları kendi başımıza yapamıyorsak psikolojik destek almalıyız.
