Döviz takası (swap) Lehman Brothers ve koronavirüs krizleri ile birlikte merkez bankaları arasında çok daha fazla kullanılmaya başlandı. Gelişmiş merkez bankaları dahil yapmayan neredeyse yok gibi.
Akademik literatür bununla ilgili makalelerle dolu. Bizde ise swaplar iki şekilde. Birincisi ulusal bankalara döviz tevdiat hesaplarından ayrılan neredeyse zorunlu karşılık miktarı kadar TL fonlama amacı ile yapılan kısım. İkincisi ise küresel örneklerde döviz likidite temini amaçlı. İlkinin tutarı daha yüksek. Küresel tanımlarda ve akademik literatürde swap bir rezerv biriktirme aracı. Dolayısı ile rezerv miktarından ne nette ne brütte dünyada düşüldüğü bir yer yok. Haliyle swap harici net rezerv veya net rezerv eksi swap diye bir kavram dünyada yok. Google Akademik ve merkez bankaları orada. Bazı örneklerle bakalım swap dünyada hangi amaçlar için nasıl bir çerçeve içinde kullanılıyor.
BIS Bulletin, No.34 14 Aralık 2020, Sayfa 8. Uluslararası Ödemeler Bankası, Merkez Bankalarının Bankası.
"Merkez bankaları arasındaki bir döviz takası bilançolarını genişletir çünkü REZERVLER sözleşme kapsamında YARATILIR ve değiştirilir. Dolayısıyla varlık ve yükümlülükler artar. Buna karşılık, ticari bankalar bir FX takası yaptıklarında, genellikle mevcut para birimlerini teminat olarak kullanırlar. Sonuç, genel bilanço büyüklüğü üzerinde hiçbir etkisi olmayan varlıkların bileşiminde bir değişikliktir."
CEPII (Centre d'Etudes Prospectives et d'Informations Internationales) Fransa, Policy Brief, 2014, sayfa 6
"Bununla birlikte, PBOC (Çin Merkez Bankası) swaplarının (döviz takaslarının) son zamanlarda Asya dışındaki büyük merkez bankalarını da kapsayacak şekilde genişletilmesi ve RMB'nin (Çin Yuanı) ticari bankalara ödünç verilebilmesinin duyurulması, RMB (Renminbi) uluslararasılaştırma stratejisinin bu özelliğinin kalıcı hale getirilme ihtimalini artırıyor."
TCMB 2022 Para ve Kur Politikası Sayfa 8 ve Sayfa 11. Aralık 29, 2021.
"Sistemin fonlama ihtiyacı, Açık Piyasa İşlemlerinin (APİ) net etkisi ile döviz ve altın karşılığında gerçekleştirilen swap işlemlerince sağlanmaktadır."
"Likidite yönetiminin para politikası aktarım mekanizması etkinliğine destek olması açısından fonlamanın miktarı, kullanılan araçlar, dağılım, vade ve teminat yapısı önem arz etmektedir. Bu çerçevede, mevcut TL likidite yönetiminin temel bileşenleri olan APİ ve swap işlemlerinin büyüklüğü, toplam fonlamadaki payları, imkân bazında dağılımı ve teminatlandırma yapısı 2022 yılı TL likidite yönetimi kapsamında gözden geçirilecek, APİ fonlamasının teminat yapısında Türk lirası cinsi varlıkların payı artırılacak, swap miktarı kademeli şekilde azaltılacaktır."
Uluslararası Para Fonu, Mart 2000, Sayfa 8.
"Bazı özel koşullar altında para yönetimi için alternatif bir araç olarak. Döviz swaplarının (takaslarının) yurtiçi likidite yönetimi için bir araç olarak kullanılmasını haklı gösteren bazı argümanlar da dile getirilmiştir. Özellikle, bütçe fazlası veren ülkelerde veya - merkez bankası da dahil olmak üzere - kamunun ödenmemiş borç stokunun düşük olduğu durumlarda, merkez bankaları yerel tahvillere dayalı repolar (APİ) kullanarak yurtiçi likiditeyi enjekte etmeyi pahalı (veya yıkıcı) bulabilir. Bu nedenle bazı ülkeler, yerel likiditeyi yönetmek için geçici bir mekanizma olarak, temelde döviz cinsinden repo olan döviz swaplarına başvurmuştur. Bu işlemler net uluslararası rezerv seviyesini değil, geçici olarak yurt içi likiditeyi artırıyor."
Şirkette 100 TL banka kredisini kasaya koyduk. 50 TL'si ile stok aldık. 20 TL'sini vadeli 30 TL'ye sattık. Şimdi kredi vadede ödenecek borç ise, vadeli alacak da gelmezse, kasada 50 TL varsa TL net kasa - 50 TL, net dönen değerler eksi borçlar ve şüpheli alacaklar - 40 TL mi diyeceğiz? Swap hariç net rezerv hesabı tam olarak bu oluyor.
Bir gün ortakların geri alacağı varsayımı ile özsermaye borç kalemiyse, ödenmiş sermaye hariç özkaynaklar diye bir kavramı muhasebeye kazandırmalı mıyız? Hatta kar da bir gün temettü olarak gideceği için acaba bilançoda özkaynaklar hariç pasifler mi demeliyiz?
Kafaları (ve hesabı) bir de biz karıştırıp yormayalım. Uluslararası örneklere ve tanımlara odaklanalım. Yine de çok merak ederseniz, bu şekilde swap harici net rezerv gördüğünüz yer ve kişilere şunu sorabilirsiniz. Diğer swap yapan ülkelerde bu rakamlar neymiş. Eğer brüt rezerv dışında bir küresel kıyaslama bulursanız haber verin, buradan biz de yayınlayalım. Yalnız kişisel blog veya Twitter hesabı değil iktisat biliminin sınırları içerisinde akademik hakemli kaynaklar olsun. Merkez bankalarının makale ve yayınları ile küresel veri siteleri kabulümüzdür.
