Yahudi bir komedyendi şimdi tüm dünya onu izliyor

Yaklaşık dört yıl önce, Zelenski Ukrayna'daki ‘Halkın Hizmetkarı’ adlı komedi televizyon dizisinde Doğu Avrupa ülkesinin beklenmedik cumhurbaşkanı rolündeki bir oyuncuydu. 

Şimdi ise Avrupa kıtasının II. Dünya Savaşından sonraki en önemli çatışmasının merkezinde yer alırken kendisini dünya sahnesinde olası bir şehit olarak görmekte. 

Zelenski'nin, Avrupa Birliği liderleriyle Rusya'nın Ukrayna'da ilerlemesini engellemek için birliğin atmayı düşündüğü adımları konuştuğu telefon görüşmesinde, "Bu beni son olarak hayatta görüşünüz olabilir" dediği bildirildi. 

Geçtiğimiz cuma Rus birlikleri başkent Kiev'e saldırdığında, durumu hakkında aynı açık sözlülükle yayınladığı video mesajında, "Düşman beni 1 numaralı hedef olarak belirledi" dedi ve ailesinin de 2 numaralı hedef olduğunu ekledi. 

Aynı gün her şeye rağmen Zelenski ve ekibinin meydan okurcasına Kiev'de kalacaklarını ilan ettikleri video görüntüleri sosyal medyada viral olurken, dünya çapındaki destekçileri Zelenski'i, sadece kendi statülerini korumakla ilgilenen liderlerle dolu bir zamanda bir onur ışığı olarak nitelendirdi. 

Zelenski videoda, "Buradayız. Kiev'deyiz. Ukrayna'yı savunuyoruz" ifadelerini kullandı. Daha sonra Amerika'dan gelen tahliye teklifini geri çevirdi. 

Uzun ve karmaşık bir Yahudi tarihine sahip bir ülke olan Ukrayna'nın tarihteki ilk Yahudi devlet başkanı olan Zelenski, sadece birkaç sene içinde, son yılların en önemli ve tanınan Yahudi liderlerinden birisi haline geldi. Zelenski'nin apolitik geçmişi göz önüne alındığında da bu durumun dikkat çekiciliği daha iyi anlaşılabilir…

Zelenski'nin Yahudiliği hakkında dünya kamuoyunun aklında da birçok soru yer alıyor: Yahudi geçmişi onu veya Ukraynalı Yahudileri daha büyük bir tehlikenin içine mi sürükledi? Yahudiliği bu çatışmaya katkıda bulundu mu? Ve neden Rusya Başkanı Vladimir Putin, onun Nazi olduğunu söylüyor? 

Zelenski, Ukrayna’nın doğusunda, Rusça konuşulan bölgesinde, mühendis bir anne ile bilgisayar bilimci bir babadan oluşan Yahudi bir ailede doğdu. II. Dünya Savaşı’nda Sovyet Kızıl Ordu’da hizmet vermiş büyükbabası Semyon, kendi babasını ve tüm kardeşlerini Holokost’ta kaybetti.

Lise sonrasında, İngilizceye hakimiyeti sayesinde İsrail’de okumak üzere burs kazanan Zelenski, 2018’de verdiği bir ropörtajda, babasının karşı çıkması üzerine bu şansı kullanmadığını belirtti. Bunun yerine hukuk okumayı seçen genç adam, sonunda ise başarılı bir komedyen oldu.

Sovyetler Birliği’de tanınan bir komedi gruba dahil olarak turnelere çıkan Zelensky 2015 yılında ‘Halkın Hizmetkarı’ adlı dizinin kadrosuna katıldığında, pek çok filmde rol almış ve Ukrayna’da popüler kültürün ünlü isimlerinden biri haline gelmişti.

Yahudi yetiştiriliş tarzını ve dindarlığını gündeme getirmeyen Zelenski, diğer yandan sırası geldiğinde Yahudiliği ile duyduğu gururu ve İsrail ile olan güçlü birlik hissiyatını paykaşmaktan da geri durmadı. Yahudi kimliği takipleri ve düşmanları tarafından sıkça dile getirilen liderin yine bu kimliği dünyanın dört bir yanındaki Yahudilerden destek görmesini de sağladı.

Geçtiğimiz cuma günü ‘Ulusal Avrupa ve Asya Yahudilerine Destek Koalisyonu’nun internet üzerinden gerçekleşen toplantısında söz alan Ukrayna’nın ABD Büyükelçisi Oksana Markarova, “Ukrayna, Yahudi bir başkan seçen pek az ülkeden biridir. Bşkanımız tüm kalbiyle bir Ukraynalıdır ama aynı zamanda da bir Yahudidir,” diye konuştu.

2019’da Jewish Telegraphic Agency’ye konuşan pek çok Ukraynalı Yahudi, tarihlerindeki pek çok pogrom ve Sovyetler dönemindeki olayların ardından ülkelerinin Yahudi bir başkan seçmesinden dolayı duydukları gururu dile getirmişti. Diğer yandan pek çoğu da, ezici üstünlükle zafer getiren ve bolca vaatlerde bulunduğu seçim kampanyası sonrasında yeni başkan sözlerini tutmakta başarısız olduğu takdirde, öfkeli halkın liderin Yahudiliğini buna sebep gösterebilecekleri endişesi taşıdıklarını da paylaşmıştı. Zelenski’nin seçim kampanyası süresince verdiği iddialı sözler arasında, yozlaşmış sistemi yeniden yapılandırmak, Rusya’ya karşı ayakta durmak ve hükümete olan güveni tekrar sağlamak bulunuyordu. Konuyla ilgili sokak ropörtajlarından birinde, Kiev’de yaşayan Yevgeniy Romenovich, “Zelenski düştüğünde, onu yenilen Yahudi olarak anımsayıp, intikamını tüm Yahudilerden alacaklar,” diyerek endişelerini belirtmişti.

Yerel Yahudilerin bu kaygıları, Rus işgalinin ilk günlerinde de devam etti. 19. yüzyılda nüfusunun üçte birinden fazlası Yahudilerden oluşan Odessa şehrindeki Soykırım Müzesinin araştırmacısı, The New York Times gazetesine verdiği ropörtajda antisemitizmin savaşın karmaşası sırasında iyice hortlayacağından endişe ettiğini belirtti.

Ortaya konulan hikayenin tuhaf ve karmaşık taraflarından biri, Putin’in defalarca kez giriştiği askeri operasyonun amacının Ukrayna’yı Nazilerden kurtarmak olduğunu söylemesi olarak görülüyor.

Perşembe günü Yahudi oluşuna dikkat çekmeden bir konuşma yapan Zelenski, “Nasıl bir Nazi olabilirim? Bunu Sovyet Ordusu’nda tüm savaş boyunca piyade asker olarak görev yapan ve bağımsız Ukrayna’da bir albay olarak vefat eden dedeme açıklayın” dedi.

Geçtiğimiz hafta ABD’nin BM temsilcisi, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrasında Putin karşıtı eylemciler ve diğer gruplar içerisinde bulunan dini ve etnik azınlıkları hedef alabileceğine dair bilgi topladıklarını paylaştı. Bu bilgi, akıllara bahsedilen azınlıklara Ukraynalı Yahudilerin de dahil olup olmadıkları sorusunu getirdi.

Tarihte Yahudi kimlikleri devlet adamlıklarıyla birlikte öne çıkan diğer liderler arasında, 19. yüzyılda İngiltere’de başbakanlık yapan ve hakkında kararlı bir antisemitizm kampanyası yürütülen Benjamin Disraeli ve yine antisemit propagandaya maruz kalmış, II. Dünya Savaşı öncesi ile hemen sonrasında kısa bir süreliğine de olsa iki dönem Fransa’da başbakanlık yapan, özellikle ikinci görev dönemi Fransa’nın Nazilerle işbirliğinin özürü olarak görülen Leon Blum bulunuyor.

Süregelen savaş, Zelenski’nin uluslararası platforma ilk kez dikkatleri üzerine çekişi değil, zira Ukrayna Devlet Başkanı, seçilmesinden kısa bir süre sonra o zamanki ABD Başkanı Donald Trump ile yaptığı bir Beyaz Saray telefon görüşmesi yüzünden, Trump’ın ilk görevini kötüye kullanma skandalının ortasında kalmıştı.

Yahudi tarihi hakkında uzman isimler, sonuç her ne olursa olsun, Zelenski’nin tarih kitaplarında özel bir şekilde yerini alacağına inandıklarını belirtiyor.