26 Mart Cumartesi, Edirne Belediye Başkanı Recep Gürkan ve eşi Esra Gürkan, beraberinde belediye meclis üyeleri ve şehrin önde gelen bazı esnaflarından oluşan 18 kişilik bir heyetle, 500.Yıl Vakfı Başkanı Silvyo Ovadya’nın eşliğinde bazı zirai tetkikler yapmak, İsrail’de yaşayan Edirne kökenlilerle bir araya gelmek, Bat-Yam Belediyesi ile kardeş şehir olmanın ön hazırlıklarını gerçekleştirmek ve İsrail’i turistik olarak ziyaret etmek amacıyla İstanbul’dan Tel Aviv’e hareket ettiler. Grup, bu ziyaretin gerçekleşmesi için büyük çaba harcayan Aydemir Ay’ın pcr testinin pozitif çıkmasından dolayı katılamaması hem kendisini hem gruptakileri hem de onu İsrail’de bekleyen dostlarını üzdü. İsrail’e varışta yeniden yapılan testin sonuçlarını erken alabilmek için yetkililere dil döktük ve başarılı olduk. Sabah her birimiz “negatif” sonucunu almıştık.
Gezide yer alan üç duayenimiz Edirne Yahudileri ile ilgili kitabı bulunan eski başkanlardan Güngör Mazlum; eczanesi olan, dükkanını zamanında bir Edirne Yahudisinden almış olan, yine önceki dönem belediye başkanlarından İbrahim Ay ve Yahudice dilini tam konuşmasa da çok sayıda kelime ve tabir kullanan esnaf Cengiz Benakman, şehirde Edirnelileri tanımış, onlarla ortak yaşamları olmuş. En önemlisi Yahudiler Edirne’yi terk etmeye karar verdiklerinde iş yerlerini onlara satmış, hatta ticaretin bile bazı inceliklerini aktarmışlar.
Başkan Gürkan, Bat-Yam Belediye Başkanı Brot’a Edirne’den bir armağan sunarken
Havalimanında Türkiyeliler Birliği Başkanı Ovi Roditi Gülerşen ve beraberindekiler tarafından karşılandıktan sonra yanımızda ve Yafo’da kaldığımı otelde hep İsrail’de yaşamını sürdüren bir Edirneliyle birlikte olduk. Akşam yemeğini Yafo’nun girişindeki bir balık lokantasında yedik. İlk akşamımıza Edirne kökenli Beto Kan, Elda Sasun ve Türkiyeliler Birliği Başkanı Ovi Gülerşen ile eşi Luiz de davetimize icabet ederek katıldılar.
Pazar sabahı güne İsrail’de ziraat alanında duayen hoca olan Prof. Shlomo Navarro’nun Türkçe sunduğu, İsrail’deki ziraat, tarım, hayvancılık ve su politikalarıyla ilgili sunumuyla başladık. İzmir doğumlu Navarro, İsrail’de çok sayıda buluşa ve ödüle sahip bir bilim insanı. Mütevazılığı ve sadeliğiyle katılımcıların dikkatini çeken Prof. Navarro, Başkan Gürkan tarafından Edirne’ye davet edildi. Daha sonra Başkan Gürkan ve kısıtlı bir grup, önceden alınmış randevu çerçevesinde İhracat Enstitüsünü ziyaret ederek Edirne ve bölgesine uygun tarım, hayvancılık ve süt ürünleri endüstrisiyle damlama su kullanımı konularında birkaç ticari kuruluşla görüşme sağlandı.
Tel Aviv’deki kısa bir otobüs turunun ardından Bat-Yam Belediyesi’ne vardık. Kardeş şehir olabilmek için gerekli çalışmaları yapan, organize eden Türkiyelile Birliği Başkanı Ovi Roditi Gülerşen ile geçmiş dönemlerde birliğe başkanlık yapmış ve Bat-Yam Belediyesi Meclisinde bir dönem görev almış olan Niso Kanetti de hazır bulundular. Samimi bir ortamda gerçekleşen konuşmalarda Bat-Yam’ın genç Belediye Başkanı Tzvika Brot bu ilişkiden duyduğu mutluluğu dile getirdi ve en kısa zamanda her iki belediyeden oluşturulacak heyetlerin yapılabilecek etkinlikler konusunda çalışmaları gerektiğini ifade etti. Başkan Gürkan, Bat-Yamlıları, Edirne’de yapmayı planladıkları Sefarad Yemekleri Festivaline davet etti. Karşılıklı hediyelerin verilmesinin ardından grup akşam Türkiyeliler Birliği Lokalinde gerçekleşecek davete odaklandı.
Birkaç kez gittiğim lokali ilk kez bu kadar kalabalık gördüm. İtahdutçular bu topluluğu bir araya getirmek için bir hayli çalışmışlardır herhalde. Sokakta başlayan şakalaşmalar ve sarılmalar gece boyunca devam etti. Gerek İsrail’de yaşayan Edirneliler, gerek beraber gittiğimiz grup bu tablodan çok duygulandı. Geceye Tel Aviv Maslahatgüzarı Mehmet Şekerci de eşiyle katıldı. Edirne Liselilerin toplu fotoğrafı da geceye damga vuran birkaç pozdan biriydi. Gece boyunca ikramlar sürerken gece İstiklal Marşı ve Hatikva’nın hep bir ağızdan söylenmesiyle son buldu.
Pazartesi, Hayfa ve Akko’ya Bahai Bahçelerine yapılan gezinin ardından Atatürk Ormanı, Süleyman Demirel Koruluğu ziyaret edildi. Grup bu mekanı gezmekten mutluluk duydu. Sonrasında kalabalık bir grup olmamızdan dolayı Tel Aviv Maslahatgüzarı Şekerci ve eşini rezidansında ziyaret ederek gezimiz hakkında kendisini bilgilendirdik, fikir alışverişlerinde bulunduk.
Hayfa’da Bahai Bahçelerini gezerken
Salı günü ilk durağımız Kudüs’teki Türk Başkonsolosluğu oldu. Başkonsoloslukta Büyükelçi Ahmet Rıza Demirer tarafından karşılandık. Karşılıklı fikir alışverişlerinin ardından heyet Yad Vaşem Holokost’u Anma Müzesine gitti. Gezilen galeriler katılımcılara II. Dünya Savaşı’nda öldürülen altı milyonun anısını hatırlattı. Girişteki ‘Dürüstler Yolu’nda Silvyo Ovadya, onuruna ağaç dikilmiş ve Uluslararası Dürüst ilan edilmiş olan zamanın Rodos Başkonsolosu Selahattin Ülkümen hakkında bilgi verdi. Bu payeye sahip olabilmek için gerçek şahitlere ihtiyaç olduğu bilinmekte. Tüm çalışmalara rağmen başka bir hariciyecimiz için bunu gerçekleştiremediğimizi de dile getirdi.
Grup daha sonra Eski Kudüs’e döndü. Önce Büyükelçi Ahmet Rıza Demirer’le birlikte Mescid-i Aksa ziyaret edildi. Ardından Ağlama Duvarı (Batı Duvarı) ve Hz. İsa’nın göğe yükseldiği kilise ziyaret edildi. Müslüman mahallesinden geçerek otobüsümüze binerek Abu Gosh Arap köyünde yemek yedik.
Gezinin son gününde Edirne grubunun faal elemanı Diş Hekimi İda Benromano’nun kardeşi Yitzhak Benromano’nun Gazze sınırına yakın bir noktada bulunan moşav evine gittik. İsrail’in güneyinde 80 serayla çiftçilik yapan Yitzhak bizleri evinde ağırladıktan sonra ekim alanları, ekimler ve değişik teknolojiler hakkında bizleri bilgilendirdi. Gün, Berşeva’da Prof. Jacob Kanetti ile buluşarak, Atatürk Heykeli ile eski Osmanlı binalarını ziyaret etmemizle son buldu. Osmanlıların Berşeva bölgesinde İngilizler ve Anzaklarla gerçekleştirdikleri savaşları da yolculuk boyunca bizleri her konuda aydınlatan rehberimiz Ruti Behar’dan dinledik.
İtahdut Lokalinde yapılan gecede Edirne Belediye Başkanı Recep Gürkan’ın Türkiyeliler Birliği’ne sunduğu hediyelerden biri çok anlamlıydı. Sinagog çiziminin yer aldığı çerçevenin alt bölümünde cam altında Edirne Büyük Sinagogu’nun bahçesinden alınmış bir tutam toprak vardı.
Uyum içinde geçen beş günlük yolculuğumuz Edirnemize bazı değerler katarsa ne mutlu bizlere... Bu yolculuğun, nerede yaşıyor olurlarsa olsun, Edirnelilerin hafızalarında iyi hatıralar bırakacağı kuşkusuz. Bu teşebbüsünden dolayı şahsen Edirne Belediye Başkanı Recep Gürkan’a ve ekibine teşekkür ediyorum. Ayrıca birçok randevuyu almamızda yardımcı olan İsrail’in İstanbul Konsolos Vekili Udi Eitam’a, İsrail’deki Türkiyeliler Birliği Başkanı Ovi Roditi Gülerşen ve çalışma arkadaşlarına teşekkür ederim.
