Bahar Bayramı, Matsa Bayramı ve Özgürlük Zamanı gibi isimlerle de anılan Pesah bu yıl 15 Nisan Cuma akşamı başlayıp, 23 Nisan Cumartesi akşamı yıldızlar çıktıktan sonra sona eriyor.
Pesah’ta Tanrı’nın, Yahudileri Mısır topraklarında 210 yıl süren esaretlerinden kurtarıp, özgürlüklerine kavuşturmasını ve kendi halkı olarak seçmesini kutlarız. Pesah, aynı zamanda Hag AAviv / Bahar Bayramı, Hag AMatsot / Matsa Bayramı ve Zeman Herutenu / Özgürlük Zamanı gibi farklı isimlerle de anılır. Pesah için evlerimizi, iş yerlerimizi, arabalarımızı hazırlarken, en az bunlar kadar önemli olan Pesah ile ilgili hayatımıza farklı bakış açıları katan değerli rabilerimizin sayısız yorumlarından bazılarını okuyup kendimizi spiritüel olarak da bayrama hazırlayabiliriz. Pesah ile ilgili farklı Rabilerin yazılarını internette kolaylıkla bulabilir, bunlardan bugün bizi en çok etkileyenleri seder masasında ve arkadaşlarımızla paylaşabilir, tartışabilir, keyifli bir bilgi alışverişinde bulunabiliriz. Bu şekilde Pirke Avot’un bizi uyardığı boş konuşmalardan kaçınıp (Mişna 1:17), bu bayramdan itibaren Tanrı’nın bize bağışlamış olduğu konuşma hediyesini yüceltmek için harekete geçmiş oluruz.
Pesah kelimesini ikiye böldüğümüzde, pe-ağız ve sah-konuşmak, ağzın konuşması anlamına gelir. Pesah, çocuklarımızın her biriyle onların kendi ihtiyaçlarına göre konuşmamızı hatırlatan bir zamandır. Bunu biraz daha genişletip, etrafımızdakilere de yayabilirsek, herkesle onların kendi karakterine göre, kendi ihtiyaçlarına göre konuşmayı deneyebilirsek, bunun karşımızdaki gibi kendi ruhumuza da iyi geldiğini hissedecek, aynı zamanda dünyaya bir sevgi zinciri daha katmış olacağız.
Pesah boyunca yenilmesi yasak olan Hamets nedir?
Pesah süresince yemediğimiz, ondan fayda sağlamadığımız hatta iyeliğimizde bile bulundurmadığımız hamets, beş tahıldan herhangi birinin su ile temas edip on sekiz dakika dokunulmadan durmuş ve kabarmış şeklidir. Kabaran her şey hamets değildir. Hahambaşılık denetiminde satılan Kaşer LePesah sütler, kabarabilir, Pesah’a uygun malzemelerle yapılan Pesah keki kabarabilir, vb gibi.
Beş tahıl- buğday, arpa, yulaf, çavdar ve darı veya bu tahıllardan üretilen un ve benzeri maddeler su ile temas edip on sekiz dakika yoğrulmadan, ellenmeden hareketsiz kalıp fırına da verilmediklerinde, hamets olur. Ayrıca bu tahıllardan üretilen bira, viski ve benzeri içkiler de hamets sınıfına girer ve Pesah süresince tüketilemez.
Bakliyat, pirinç gibi ürünler kitniyot kategorisine girer ve bunların tüketilip tüketilmemesi yöresel adetlere göre farklılık gösterdiği için aile gelenekleri için aile büyüklerine ve rabilere danışılması gerekir.
Kısa kısa Pesah
İsmi: Yıllardan beri bilgelerimizin birçok farklı açılımlarını keşfetmeye devam ettikleri Pesah’ın, en yaygın bilinen anlamı, pass over-üzerinden atlamaktır. Tanrı Mısır’daki son belada İsraeloğulları’nın kapılarına korban kanı sürmüş oldukları evlerini atlar/pass over, bu şekilde son yok edici bela onların üzerinde etkili olmaz (Şemot 12:11).
Nerede belirtilir? Pesah’ın bayram olarak tüm nesiller boyu kutlanması Şemot 12:14’de belirtilir. “Bugün sizin için hatırlanması gereken bir gün olacak ve onu Tanrı için bir bayram olarak kutlayacaksınız. Onu ebedi bir kanun olarak tüm nesillerinizde kutlamalısınız.”
Neden bugün? Matsa Bayramı Pesah’ın Nisan ayının (Yahudi takvimindeki Nisan ayı) 15’inde başladığı, Tora’da belirtilir. “İlk ayda… bu ayın on beşinci gününde Tanrı Adına ‘Matsa Bayramı’ başlayacaktır” (Vayikra 23:6).
Ne yapılır? İsraeloğulları’nın Mısır esaretinden kurtularak bir halk haline gelmelerini kutladığımız Pesah, en kapsamlı hazırlık gerektiren bayramımızdır. Dikkatli ve zamanlı bir planlama ile bu önemli bayramımıza gerektiği şekilde ve yorulmadan hazırlanabiliriz. Bunun için kendimize bir check-list /kontrol listesi hazırlayıp günlük programımıza göre adım adım ilerleyip listedeki maddelerin tamamını Pesah’tan önce tamamlayabiliriz.
1) Hametslerin evden çıkarılması ve satılması- Bültenlerde veya sinagog duyurularında yollanan Mehirat Hamets belgesinin doldurulup orada belirtilen Hahambaşılık mail adresine yollanması veya en yakın sinagog görevlilerine teslim edilmesi.
2) Evin Pesah’a hazırlanması- Evimizde, işyerimizde, arabamızda, tüm bölümlerin üzerinden geçilerek buradaki hamets’lerin iyeliğimizden çıkartılması.
3) Mutfağımızdaki tabak, çanak, kapların Pesah’a uygun hale getirilmesi veya cam tabakların ortaya çıkarılması veya Pesah için ayırdığımız mutfak eşyaların temizlenerek Pesah’a kadar hamets bulaşmayacak şekilde hazırlanması. Mutfak beyaz eşyalarının Pesah’a uygun olarak temizliğinin yapılması.
4) Pesah boyunca yiyeceğimiz Pesah’a uygun- Kaşer LePesah ürünlerin denetgida.com.tr’den veya yine bu sitede belirtilen yetkili satış noktalarından alınması ve Pesah’a kadar hamets bulaşmayacak şekilde korunarak saklanması.
5) Kimha Depisha- Maot Hitim- Pesah için un-buğday parası. Pesah’ta ihtiyaçlıların da bayram gereklerini yerine getirebilmeleri için bütçemize uygun olacak şekilde Kimha Depisha bağışımızı YAD-Matan Baseter gibi kurumlarımızı arayarak yerine getirebiliriz.
6) Pesah gecelerinin planlanması- Bu kısım Pesah hazırlıklarının en can alıcı noktalarından biridir. Bayram mumları, Kaşer LePesah şarap, Seder’de gerekecek simgesel yiyecekler matsa, kereviz yaprağı, kaşer LePesah sirke (veya tuzlu su), maror, haroset, zeroa (yanmış kuzu kolu), betsa (haşlanmış yumurta), Agada kitabı. Bunların yanında Pesah gecesi mitsvalarından olan ‘çocuğuna anlatmak’ mitsvasını yerine getirebilmek için Pesah masası düzeni/sederi yöneten kişi veya kişilerin buna önceden hazırlanması gerekir. Pesah’ın hikâyesi, masadaki simgesel yiyeceklerin anlamları, bu gece neden bazı şeylerin farklı şekilde yapıldığı, Pesah’ı nasıl günümüze taşıyabileceğimiz, masadakileri konuşmaya teşvik etmek için hangi konular üzerinde durabileceğimiz gibi bilgiler için kurum ve sinagoglarımızın maillerini, bilgilendirme yazılarını takip edip kendimize ve masadakilere en ilginç geleceğini düşündüklerimizi not edebiliriz. Ayrıca Sevivon’un sitesinden Pesah ile ilgili Pesah Felsefesi, Agada’nın Düşündürdükleri, Pesah Seder Hazırlıkları, Türkçe Pesah Agadası, Pesah Videoları, Pesah Yemek veTatlı Tarifleri ve daha birçok yazıya ulaşabiliriz:
http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=44&Itemid=111
Pesah Hazırlıkları ve Seder ilgili tüm detaylar, Gözlem Kitap’ın ‘Pesah Agadası’nda mevcuttur.
Pesah Agadası Kitabı: https://gozlemkitap.com/urun-24097-pesah_agadasi_ve_pesah_el_kitabi.html
Pesah Agadası pdf: http://www.sevivon.com/images/stories/kutuphane/kitaplar/agada.pdf
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
