Tanrı ve insanlar ile ilişkilerimizde ikinci fırsat İKİNCİ PESAH - PESAH ŞENİ

“Sizden ya da sonraki tüm nesillerinizden herhangi bir kişi ölü nedeniyle tame ise veya uzak yoldaysa, Tanrı adına Pesah-korbanını şu şekilde yapacaktır: Böyle kişiler, bu korbanı ikinci ayda on dördüncü günde öğleden sonra yapacaklar, onu matsa ve acı otlarla yiyeceklerdir.” (Bamidbar-9:10-11)

İsraeloğulları ilk Pesah korbanını, 2448 yılında Tanrı’nın İsteği üzerine (Şemot 12:21-28) Nisan'ın 14'ünde henüz Mısır'dayken getirmişti. Ertesi yıl 2449'da Yahudiler çölde Pesah korbanını getirmeye hazırlanırken o sırada tame-ritüel olarak kirli olan ve bu nedenle Pesah korbanını getiremeyen bir grup Yahudi vardı. Bu grup Moşe Rabenu’ya yaklaşır ve sorar: “Neden Tanrı’nın korbanını Bene-Yisrael ile birlikte vaktinde getiremeyip bundan mahrum kalalım?” (Bamidbar 9:7)  

Moşe Rabenu Tanrı'ya bu konuda ne yapılabileceğini sorduğunda Tanrı, zamanında Pesah korbanı getirememiş olanların bunu bir ay sonra, İyar ayının 14'ünde getirebilmek için ikinci bir şansa sahip olabileceklerini ve ilk Pesah'ta olduğu gibi bu korbanı da matsa ve acı otlarla yeme şansına sahip olabileceklerini söyler (Bamidbar 9:10-12).

Bu şekilde Pesah korbanını zamanında getirememiş olanların bu mitsvayı büyük hevesle yerine getirme ve bunun için bir yol bulma çabalarının sonucunda Tanrı, O’nun yolunda gitmekte azimli kişilere ikinci bir şans vermek için Tora’ya yeni bir mitsva ekler. Bu şekilde korbanlarını 14 Nisan’da getir(e)memiş olanlar, tam bir ay sonra bu mitsvayı yerine getirme fırsatına kavuşur.

Lubaviç Rabisi Rabi Menahem Mendel Schneerson, Pesah Şeni’nin verdiği çok önemli bir mesaja dikkat çeker. Koşullar ne olursa olsun değişmek için asla geç değildir. Kişi ritüel olarak tame olsa bile, uzak bir yolda veya Tanrı Yolu’ndan uzak olsa bile, samimiyetle istediği ve bunun için harekete geçtiği sürece her zaman ikinci bir fırsat mümkündür.

İkinci fırsatları simgeleyen Pesah Şeni, Pesah’tan bir ay sonra, 14 İyar; bu yıl 15 Mayıs Pazar günüdür. 

Günümüzde Pesah korbanı getirilemese de geleneksel olarak bugün, Bet-Amikdaş zamanında matsa ile birlikte yenen Korban Pesah’ı hatırlamak amacıyla, Pesah’tan artmış matsa’dan bir parça yenir ve Bore Mine Mezonot berahası söylenir.

Pesah Şeni-Anti-Amalek

R. Shlomo Carlebach, Pesah Şeni’de bir parça matsa yerken bugünün önemli mesajları üzerinde düşünmemiz gerektiğini belirtir. Pesah Şeni, kendimize ve başkalarına ikinci bir fırsat, ikinci bir şans günüdür.

Pesah’ta, zamanında korban getirememiş olanlara ikinci şans verildiğini ve bu kişilerin korbanlarını Pesah Şeni’de getirdiklerini biliyoruz. R. Carlebach, Pesah Şeni’de ek olarak başka bir şeyin daha gerçekleştirdiği yorumunu getirir. Carlebach’a göre Kızıldeniz'i geçtikten sonra Amalek'in gelip İsraeloğulları’nın en zayıf oldukları anda (Şemot 17: 8-16; Devarim 25:17-19) saldırdığı gün Pesah Şeni’dir. Çünkü en çok Pesah Şeni karşıtı olan kişi Amalek'tir. Amalek, bilindiği gibi İsraeloğulları’nın en büyük düşmanıdır ve aynı zamanda spiritüel olarak Tanrı düşmanı, Tanrı karşıtıdır.

Amalek düşünce yapısı, ikinci fırsatlara, değişime, gelişime, yeni başlangıçlara inanmaz. İnsanların dünya barışının gerçekleşebileceğine inanmalarını istemez, dünyada bu kadar savaş varken, insanlar birbirini yok ederken, değişimin mümkün olmayacağı fikrini, ümide izin vermemeyi, insanın kendisiyle ve başkalarıyla arasındaki barış için harekete geçmemeyi temsil eder.

Amalek, Pesah Şeni'de İsraeloğulları’na saldırmaya geldi. Çünkü Pesah Şeni Amalek karşıtıdır. Çünkü Pesah Şeni, hayatımızda, ilişkilerimizde, davranışlarımızda, gerçekten istediğimiz ve bunun için harekete geçtiğimizde asla geç olmadığını, başarısız olsak bile, bir şansımız daha olduğunu ve yeniden başlayacağımızı anlatır. Evet, her zaman bir şansımız daha var, her zaman durumu düzeltebiliriz.

Amalek her ne kadar içimize şüphe ve ümitsizlik tohumları ekmeye çalışsa da her gün, her an yeni başlangıçlar yapabileceğimizin, iyiyi ve hayatı seçebileceğimizin bilinciyle, kendi içimize, etrafımıza ve dünyaya barış getirmek için birbirimize karşı değil hep birlikte çalışmaya başlamalı/devam etmeliyiz.

Pesah Şeni-İkinci fırsat-Yosef

Pesah’ta ölüyle temastan dolayı tame; ritüel olarak kirli oldukları için korban getiremeyenlerden bazıları Yosef’in Kutsal Topraklara gömülme vasiyeti üzerine, Yosef’in naaşını taşımakla görevli kişilerdi (Talmud Sukkah 25a). Tanrı’dan ikinci bir fırsat isteyen bu kişiler bizi Pesah Şeni ile Yosef ATsadik arasındaki bağlantıya götürür.

Midraş, Pesah Şeni ile gelen ve hayatımıza eklenen ikinci şansın doğrudan Yosef’in liyakatine bağlı olduğunu belirtir. Yosef isminin kökü lehosif-eklemek anlamına gelir. Yosef’in hayatındaki ikinci şanslara baktığımızda Yosef’in annesi Rahel’in, hayatının aşkı Yaakov ile ancak Yaakov ilk olarak Rahel'in kız kardeşi Lea ile evlendikten sonra ikinci eşi olarak evlenebildiğini görürüz. Yosef’in ağabeyleri tarafından önce bir kuyuya atıldığını, sonra satıldığını ve bu şekilde yıllar boyu ailesinden uzakta, tek başına, hayatındaki en önemli kişi olan babasından uzakta kaldığını okuruz. Sonra zindanda, kilit altında yaşarken karşısına ona yepyeni kapılar açan yeni bir şans, bir fırsat çıkar. Firavunun kimsenin yorumlayamadığı rüyalarını Tanrı’nın Yardımıyla mucizevi bir şekilde yorumlar ve bir anda Mısır’da çok yüksek bir mevkiye gelerek dünyanın en güçlü imparatorluğunda, firavundan sonra gelen en güçlü kişi olur.

Ağabeyleri kıtlık zamanı yiyecek bulmak için Mısır’a geldiklerinde, Yosef onlara da ikinci bir şans verir; onların tekrar hayatına girmelerini ve bu şekilde ailenin tekrar bir bütün haline gelmesini sağlar.

Yosef eski Mısır'ın kast sisteminin en alt seviyesinde bir köleyken de Mısır’ın firavundan sonra gelen en güçlü kişisiyken de kim olduğunu, kimin çocuğu olduğunu her zaman hatırladı ve olması gereken kişi olmaktan asla vazgeçmedi.

Yosef onu çukura atmalarına, köle olarak satmalarına rağmen ağabeylerine teşuva yapma ve tekrar bir aile olmaları için ikinci bir şansı samimiyetle kalpten verdi.

Pesah Şeni’de Tanrı’nın bize verdiği ikinci şansı, Yosef’in kardeşlerine verdiği ikinci şansı gördüğümüzde biz de başkalarına ve kendimize ikinci bir şans vermek üzerine çalışabiliriz.

Tanrı bize ikinci fırsatlar verir. Ya biz?

E. Cosgrove birine ikinci bir şans vermenin kolay olmadığını, belki de bu yüzden bunu bize hatırlatan bir bayrama ihtiyacımız olduğunu belirtir.

Cosgrove, insan ilişkilerinde dikkatini çeken iki gerçekten bahseder. Birincisi hiç kimsenin hatasız olmadığı, mutlaka herkesin bilerek veya bilmeyerek birini incitmiş olduğu; ikincisi ise insanların diğer insanlarla ilişki içinde var olması gerektiği.

Günlük hayatımız çerçevesinde gelişen ilişkilerimiz, kimliğimizin temellerini oluşturur. İnsan olarak sürekli başkalarıyla bir şekilde temasta olmaya ihtiyacımız var.

Eğer hepimiz kusurluysak ve hepimiz başkalarıyla ilişki içindeysek, o zaman bu dünyada başka birinin kusurları ve eksiklikleriyle karşılaşmadan yaşamamız pek olası değildir. Aslında, herhangi bir insanın (ebeveynlerimiz, akıl hocalarımız ve kesinlikle kendimizin) mükemmel olduğunu düşünmek tamamen sağlıksızdır. Çünkü böyle düşünürsek, o kişi bizi hayal kırıklığına uğrattığında (ki o da insan olduğu için mutlaka uğratacaktır) o kişiyi koyduğumuz yüksek yer kâğıttan bir ev gibi çökecektir.

Cosgrove işte bu yüzden ikinci şansların çok önemli olduğunu vurguluyor. İncindiğimizi görmemiz ve olanları kabul etmemiz, onu özümsememiz ve ondan sonra onu geçmemiz gerekiyor. Bu şekilde geçmişin bugünümüzü ve yarınımızı esir etmesini engellemiş oluyoruz. Geçmişte yaşananları olduğu gibi kabul edebilir, alacağımız dersleri kaydedip daha büyük bir iyiliğe doğru ilerleyebiliriz. Kalbimizdeki kırıklıkları, yaraları, çatlakları kabul edip onları farklı ve daha güzel bir şeye dönüştürebiliriz. Kendimizi ve ilişkilerimizi asla hayal etmediğimiz şekillerde yeniden keşfedebiliriz, kendimize, ilişkilerimize, hayata ikinci bir şans verebiliriz. Çünkü hayat başka türlü yaşamak için çok kısa.

Kısa kısa Pesah Şeni

İsmi: Şeni-ikinci, Pesah Şeni-İkinci Pesah anlamına gelir.

Çıkış yeri: Mısır’dan Çıkış’tan bir yıl sonra Tanrı Moşe Rabenu’ya İsraeloğulları’nın 14 Nisan’da Pesah korbanı getirmelerini söyler (Bamidbar 9:1-3). Ancak bu tarihte ölü ile temastan dolayı ritüel olarak saf durumda olmayanlar, uzak yol nedeniyle Bet Amikdaş’a ulaşamayanlar gibi 14 Nisan’da Pesah korbanı mitsvasını yerine getiremeyenlerin içten talebi üzerine Tanrı 14 Nisan’da korban getiremeyenlerin tam bir ay sonra, 14 İyar’da Pesah korbanı getirebileceklerini söyler.

Nerede belirtilir? “Sizden ya da (sonraki tüm) nesillerinizden herhangi bir kişi ölü nedeniyle tame ise veya uzak yoldaysa; Tanrı adına Pesah-korbanını (şu şekilde) yapacaktır: (Böyle kişiler, bu korbanı), ikinci ayda on dördüncü günde öğleden sonra yapacaklar, onu matsa ve acı otlarla yiyeceklerdir” (Bamidbar-9:10-11).

Neden bugün? Tora’da net olarak 14 Nisan’da korban getirememiş olanların ikinci ayda ,ayın 14’ünde Pesah korbanı getirebilecekleri belirtilir. Yahudi takviminde ayların başı Nisan ayı birinci ay, İyar ise ikinci aydır.

Ne yapılır? Pesah’tan kalan bir parça matsa mezonot duası ile yenilir.

“Baruh Ata Ad.Elo-enu Meleh Aolam Bore Mine Mezonot/Kutsalsın Sen Tanrı’mız, Evrenin Kralı, yiyecek çeşitlerini yaratan.”

Pesah Şeni-Bugün için mesajı: Nasıl ki Tanrı ile ilişkimizde samimiyetle isteyip bunun için harekete geçtiğimizde Tanrı bize ikinci bir fırsat veriyorsa, biz de ilişkilerimizdeki çatlaklara ikinci fırsat(lar) vermeye niyet edebiliriz.

Pesah Şeni-Tarihçesi, Çıkış Yeri, İkinci Şans, Bugün Ne Yapılır? http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=article&id=2314:pesah-seni&catid=52&Itemid=231

ÖNEMLİ HATIRLATMA

LAG BAOMER

18 Mayıs Çarşamba akşamı ve 19 Mayıs Perşembe günü

Pesah'ın ikinci gecesinden başlayarak 49 gece boyunca Omer sayarak, adım adım kendimizi geliştirerek Şavuot'ta Tora'yı almaya hazırlandığımız bu günlerin aslında mutlu bir heyecanla sarılı olması gerekirdi. Ancak Yahudi tarihinde Rabi Akiva'nın 12.000 çift öğrencisinin ölümü, Haçlılar dönemindeki Yahudi katliamları, Bar Kohba isyanları sonucunda binlerce Yahudi'nin hayatını kaybetmesi, Holokost'un başlaması gibi felaketler Omer zamanı gerçekleşir. Bu yüzden Omer dönemi müziksiz, neşesiz, kutlamasız şekilde yaşanır. Tarihteki en büyük Tora bilginlerinden Rabi Akiva’nın 12.000 çift (24.000) öğrencisi, ağır bir salgın hastalık sonucu hayatlarını kaybeder. Mucizevi bir şekilde Omer’in 33. günü bu salgın hastalıktan ölümler durunca Omer’in 33. günü yani Lag BaOmer, coşkuyla kutlanan bir bayram olarak kabul edilir. Lag BaOmer, mutluluğun arttığı bir gündür. Omer döneminde yasak olan düğün ve benzeri kutlamalar, bu günden itibaren yapılmaya başlanır.

 Lag BaOmer gecesi, dev ateşler yakılır. Sinagoglarda çok sayıda kandil ve ışık yakılır. Dev ateşler, Kabala öğretilerinin gizli ışığını temsil eder.

Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Gözlem’den El Gid Para El Pratikante, Bereşit, Bamidbar, Yahudilik Ansiklopedisi, ayrıca  Every Person’s Guide to Passover, The Jewisk Book of Why, The Book of our Heritage, Inside Time, Chassidic Perspectives, Sefiros  kitaplarından ve www.chabad.org, www.torahsearch.org, www.torahweb.org, www.ou.org, www.askmoses.com, www.aish.com, www.meaningfullife.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

Tora’da ele alınan olaylar hakkında sınırsız yorumlar bulunur. Yazıda bu yorumlardan sadece bazıları belirtilmiştir.

Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.