Umut ve neşe getiren pırıl pırıl bir gün LAG BAOMER

Yahudi tarihinde Pesah ile Şavuot arasındaki 49 günlük Omer sürecinde gerçekleşen acı olaylarla, yılın bu bölümü geleneksel olarak evlilik ve kutlamaların yapılmadığı, belirli yas uygulamalarının hâkim olduğu hüzünlü bir dönem olarak kabul edilir. Rabi Akiva’nın 24.000 öğrencisinin ölümü, Haçlılar dönemindeki Yahudi katliamları, Bar Kohba isyanları sonucunda binlerce Yahudi’nin hayatını kaybetmesi, Holokost’un başlaması, hep bu günlerde meydana gelir. Ancak Omer sayımının 33. günü, Lag BaOmer’de gerçekleşen mutlu olaylar, Rabi Akiva’nın öğrencilerini öldüren salgın hastalığın yol açtığı ölümlerin durması, Rabi Akiva’nın umutsuzluğa düşmeyerek öğretilerini aktaracak yeni öğrencileri eğitmeye başlaması, Zohar’ı aktaran Şimon bar Yohay’ın ölüm yıldönümü olması, artık bu sıkıntılı dönemin sonuna gelindiğini belirtir ve Lag BaOmer neşe, coşku ve ışık içinde kutlanır.

Pesah’ın ikinci akşamından başlayan Omer dönemi ve gün gün sayım ile kişisel gelişim adımları Lag BaOmer’den sonra da Şavuot’a kadar devam eder.

Bu yıl Lag BaOmer, 18 Mayıs Çarşamba akşamı ve 19 Mayıs Perşembe günü kutlanıyor.

Lag BaOmer-Bear Peraşası, Aftara ve R. Şimon Bar Yohay

Geleneksel yorumların biraz daha derinine inebilmek, Lag BaOmer’in bize vereceği farklı mesajları keşfedebilmek için Lag BaOmer haftasına denk gelen Tora bölümü Bear, bu haftanın Peygamberler kitabından okunan bölüm-aftara Vayomer Yirmeyau ve geleneklerimize göre Pesah ile Şavuot arasında okunan Bilgelerimizin Öğretileri-Pirke Avot- bölümü arasındaki bağlantıya bir göz atalım.

Lag BaOmer haftasına gelen Tora bölümü Bear peraşası Şabat yılı olan Şemita kurallarıyla açılır. Bu peraşada belirtilen Şemita, Yovel gibi toprakla ilgili mitsvalar, mülklerin, arazilerin satılmaları, köleler, düşkünleşen kardeşe nasıl yardım edileceği ve benzeri gibi günlük hayata ait emirler, Yahudiler Kutsal Topraklara yerleştikten ve çölde yaşadıkları mucizevi yaşam tarzının tersine doğal bir yaşam tarzı sürmeye başladıktan sonra yerine getirilecekti.

Ancak, peraşanın ismi Bear (ar=dağ bear=dağda), dağda, yani ‘Sina Dağında’ bize seviyelerin en yücesini, Tanrı'nın Yahudi halkına Tora'yı verdiği, onları dünyevi olanın tamamen üzerine yükselttiği yerden bahsetmektedir.

Peraşa başlığının Bear, Sina Dağında gibi yüksek bir seviyeyi ima edip de peraşanın satırlarında gündelik yaşam kurallarının belirtilmesini nasıl açıklayabiliriz?

Sina Dağında verilen Tora’nın amacı, Yahudilerin fiziksel dünyadan tamamen kopup salt manevi bir yaşam sürmeleri değildi. Tam tersine, Tora, Tanrı’nın belli kurallara göre yaratmış olduğu bu dünyada Yahudilerin en elverişli şartlarda yaşayabilmeleri için verilmişti. Bear peraşası, Tora’da belirtilen emirleri iyice anlayıp bunlara uymamızın kendi esenliğimiz için ne kadar önemli olduğunu şöyle vurguluyor: “Hükümlerimi yerine getirin, Kanunlarımı gözetin ve onları uygulayın. Bu sayede Ülkede güvenlik içinde oturacaksınız. Ülke meyvesini verecek, doygunlukla yiyeceksiniz ve Ülke’de güvenle oturacaksınız” (Vayikra 25:18-19).

Bu haftanın aftarasında ise Yirmeyau peygamber Tora kurallarına uymanın önemini bir adım daha ileriye taşıyarak günlük hayatımızdaki davranışlarımızın bize nasıl geri döneceği hakkında önemli bir ipucu veriyor: “Büyük ve Kudretli Tanrı! Planı büyük, icraatı muazzam! Gözlerin herkese tutumuna ve yaptıklarının meyvelerine göre karşılık vermek üzere, insanların her türlü tutumuna nezaret etmek üzere açık” (Yirmeyau 32:19). Bunların yazılmasından ancak binlerce yıl sonra dünya felsefeleri Tora bilgeliğini farklı yollardan keşfetmeye başlayıp insanın yaptıklarının aynı şekilde kendisine geri dönmesini, karma kavramıyla açıklamaya başladı.

20. yüzyılın en önemli Tora bilgelerinden olan Slonim Rabisi R. Sholom Noach Berezovsky, Tanrı’nın dünyayı belli kurallarla yarattığını ve bu kurallara uyarak yaşamanın bizim ‘kendimiz için, kendimize’ yapacağımız bir iyilik olduğunu şöyle ifade ediyor: “Yüce Tanrı, göğü, yeri, tüm eserini belli kurallara göre yaratmıştır. Yaratılışın düzeninden bir saç teli kadar bile olsa ufacık bir sapma, dünyanın yok olmasına neden olabilir, çünkü Yaratılış'ın varlığı Tanrı’nın yaratmış olduğu dünya kuralları ve düzenine bağlıdır. Tüm kuralların kökü Tora’nın kurallarıdır, çünkü Tanrı doğal dünyayı, Yaratılış'ın tüm kurallarını İsraeloğulları’nın Tora’nın kurallarını yerine getirmesine bağlı kılmıştır. ‘Benim kurallarıma göre yürürsen... yağmurunu vaktinde veririm’in anlamı, bunun mitsva karşılığı verilen bir ödül olması değil, Yaratılışın gerçeği ve düzeninin doğal bir sonucu olmasıdır. Tora’nın kurallarına uyduğumuzda, Yaratılış ve tabiat kurallarına uyulmuş olacaktır” (Netivot Şalom, Vayikra, Bechukotai, bölüm 1, s.131).

R. Berezovsky’nin bize anlatmak istediği, ahlaki, ruhsal ve fiziksel bir ekosistemde yaşadığımız, yani Tanrı’nın yarattıklarının, insanlar, hayvanlar, doğa, hepsinin birbiriyle bağlantılı, ilişkili olduğu gerçeğidir. Ahlaki ve ruhsal davranışımız ile doğal dünya arasında içsel bir ilişki vardır. Burada bahsedilen bir ödül ve ceza sistemi değildir. Sadece sinagog ortamında değil, sadece insanların gördüğü yerlerde değil, günlük hayattaki, kimsenin bizi görmediği zamanlardaki davranışlarımızda da dikkatli, hassas ve duyarlı olduğumuzda, Tora'nın, Yaşamın Tora'sının kurallarını içselleştirerek kapsamlı bir şekilde yaşam tarzı olarak takip ettiğimizde, bunlar bize bu dünyada gerçek bilge ve sağlıklı yaşam kapılarını açacak ve o zaman hayat hem bizim, hem etrafımız, hem de dünya için çok daha güzel olacaktır.

Günlük hayattaki davranışlarımızın önemini, bu iyi davranışların neticesi olan iyi bir ismin ne kadar değerli olduğunu Lag BaOmer kutlamalarının ana kahramanı olan R.Şimon bar Yohay, Pesah ile Şavuot arasındaki dönemde okuduğumuz Pirke Avot’da şöyle açıklıyor: “Üç tane taç vardır. Tora-Keuna(Koenlik)-Krallık. Fakat insanın sahip olacağı iyi isim taçların en üstünüdür” (Pirke Avot 4:17).

Bu hafta, Lag BaOmer haftası okunan Bear peraşası, aftarası ve Pirke Avot bölümü, bize günlük hayattaki davranışlarımızın etkilerinin sadece bizim üzerimize değil, etrafımıza, hatta dünyaya yayıldığını, bunun da bize ne kadar büyük bir sorumluluk yüklediğini anlatıyor. Tanrı’nın bizim için yarattığı ve yaratmaya devam ettiği bu dünyada biz de Tanrı’nın bizden istediği şekilde davranmaya çalışarak Tanrı’nın yaratma amacına hizmet edebiliriz. Tanrı’nın Tora ile bize ne anlatmaya çalıştığı üzerine düşünerek, bunu anlamaya, içselleştirmeye ve hareketlerimize yansıtmaya çalışarak Sina Dağında Tora verildiğinde ulaşılan yüksek seviyeyi günlük hayatımıza taşıyabilir, fiziksel dünyaya bu şekilde kutsallık kazandırabiliriz.

Kısa Kısa Lag BaOmer

İsmi: İbranicede Lamed harfinin nümerik değeri 30, Gimel harfinin nümerik değeri ise 3’tür. Lamed-Gimel= Lag nümerik değeri 33’tür ve Omer sayımının 33. günü de Lag BaOmer-Omer’in 33.günü- olarak adlandırılır. Omer’in 33. günü-Lag BaOmer, İyar ayının 18’ine denk gelir.

Çıkış yeri: Farklı yorumlardan bazıları Rabi Akiva’nın öğrencilerini öldüren salgın hastalıktan kaynaklanan ölümlerin bugün itibarıyla durması. Rabi Akiva’nın değerli öğrencilerini salgın hastalık sebebiyle kaybederken umutsuzluğa kapılmak yerine harekete geçip öğretilerini aktaracağı yeni öğrenciler bularak hemen eğitimlerine başlaması ve Tora bilgilerinin günümüze kadar ulaşmasını sağlaması. Lag BaOmer’in büyük Talmud bilgini Rabi Şimon bar Yohay’ın ölüm yıldönümü olması. Bu yoruma göre ölmeden önce öğrencilerine Tora’nın yorumlarını içeren Zohar’ın öğretilerini aktaran Rabi Şimon bar Yohay’ın, ölüm gününde kendisi için yas tutulmamasını, mutlu olunmasını, bugünün, kendisi için yom hilula (sevinçli kutlama günü) günü olarak kutlanmasını vasiyet etmesi. Rabi Şimon bar Yohay’ın, tarihteki en önemli mistiklerden biri olarak tanımlanmasından ve onun ölümünden yaklaşık on iki yüzyıl kadar sonra yazılmış olmasına rağmen Yahudi mistisizmin temel kitabı olan Zohar’ın kendisine atfedilmesinden dolayı Kabala bilginlerinin feyz ve örnek aldığı en önemli bilgelerden olması.

Nerede belirtilir? Neden bugün? Kökenleri çok net olmayan Lag BaOmer ile ilgili en eski referans,12. yüzyıl Rabilerinden Isaac ben Dorbolo'nun Mahzor Vitry’ye yaptığı açıklamalardaki kısa bir ifadesinde yer alır. Burada Purim ve Lag BaOmer'ın her zaman haftanın aynı gününe düştüğüne dikkat çekmekle birlikte, bayramın çıkış yeri hakkında bilgi verilmez. Lag BaOmer, daha sonra 13. yüzyılın başlarında Rabi ve bilge Avraham ben Nathan’ın çığır açan eseri Sefer HaManhig'de yer alır. 13 ve 14. yüzyıllarda yaşamış Rabi ve Talmud bilgesi Menachem Meiri ise Yevamot 62b'ye yaptığı açıklamada, Kabalist Rabi Akiva’nın 24.000 öğrencisinin Omer sayımı sırasında ilahi bir salgın yüzünden öldüğünü belirten Talmud bölümünden alıntı yapar. Talmud, bu salgının sebebini, öğrencilerin birbirlerine yeterince saygı göstermemeleri (R. Zalman’ın yorumuna göre birbirlerinin içindeki chen-ilahi zerafet ve iyiliği görememeleri) olarak belirtir. Meiri, Lag BaOmer'i 6. yüzylın sonundan 13.yüzyıl başına kadar yaşayan büyük Yahudi din bilgeleri geonim geleneğine göre salgının sona erdiği gün olarak adlandırır.

Ne yapılır? Omer döneminde yasak olan düğün ve benzeri kutlamalar, bugünden itibaren yapılmaya başlanır. Her yıl Lag BaOmer’de Rabi Şimon’un İsrail-Meron’daki mezarı binlerce kişi tarafından ziyaret edilir, orada şarkılar söylenip dans edilir. Lag BaOmer gecesi, her yerde büyük ateşler yakılır. Sinagoglarda çok sayıda kandil ve ışık yakılır. Dev ateşler, Rabi Şimon bar Yohay’ın aktardığı öğretilerin dünyaya getirdiği dev ışığı temsil eder. Bazı geleneklere göre, Lag BaOmer ’de, çocukları açık havada gezilere götürüp sembolik olarak ok ve yay kullandırma, bazı geleneklerde de keçiboynuzu yeme âdeti vardır.

Lag BaOmer - Bugün için mesajı: Sevgi kavramıyla bütünleşmiş olan Rabi Akiva, Tora’da yer alan “Arkadaşını kendin gibi sev” mitsvasının en temel prensip olduğunu öğrencilerinin de kalplerine işlemeye çalıştı. Ancak saygının eşlik etmediği sevgi tek başına eksik kalmış, geleneksel yorumlara göre öğrenciler birbirlerine gereken saygıyı gösterememişlerdi.

Bilgelerimiz şöyle der: “Nasıl ki her kişinin yüzü, arkadaşlarının yüzünden farklıysa, her kişinin aklı da arkadaşlarının aklından farklıdır.” Karşımızdakine saygı göstermek, onun bizden, başkalarından farklı eşsiz, özgün bir birey olduğunu görebilmeye çalışmak demektir. Dünyada sadece onun iletebileceği değerli bir mesajı, sadece onun yerine getirebileceği değerli bir misyonu olduğunun farkında olmak demektir.

Bir kişi başka birinin eşsizliğini onurlandırdığında, o kişinin ruhunun eşsizliğini tanıdığını, takdir ettiğini, içinde ona, onun temsil ettiği Tanrısallığa yer açtığını gösterir. Tanrı’nın yarattığı, burun deliklerine nefesini üflediği her kişinin içindeki Tanrısallık, saygıyı hak eder. Birinin eşsizliğine gerekli saygıyı, farklılıklarımıza rağmen, onu dinlemeye, duymaya, anlamaya çalışarak gösterebiliriz.

Saygının eşlik etmediği sevgi, tehlikelidir; diğer kişiyi, bazen kelimenin tam anlamıyla ezebilir. Saygı duymak, diğer kişinin biz olmadığını, bizim bir uzantımız, bir yansımamız, oyuncağımız, evcil hayvanımız, yapıtımız olmadığını anlamaktır. Bir saygı ilişkisinde bize düşen, diğer kişiyi eşsiz bir birey olarak algılamak ve onun ihtiyaçlarının bizimkilerden farklı olabileceğini akılda tutmak, her ikimizin birbirinde erimiş tek kişi değil, birlikte yola çıkan, farklılıklarıyla güzel olan birlikte var olan eşsiz bireyler olduğunu idrak etmektir. Görevimiz diğer kişiyi kontrol etmek ya da onu bizim arzu ettiğimiz ama kendisinin gönlü olmayan bir yönde değiştirmeye çalışmak değildir. Bu, öğrenciler, arkadaşlar, iş arkadaşları, eşler, aile içindeki ilişkiler için de geçerlidir.

Lag BaOmer’i Anlamak, Ön Bilgi, Birbirimize İhtiyacımız Var, Omer ve Tora, Lag BaOmer Mesajları: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1397:lag-baomer-i-anlamak&catid=54&Itemid=232

Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilen bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek ve konu hakkında bazı yorumları aktarmak amacıyla Gözlem’den Bereşit, Yahudilik Ansiklopedisi, Vayikra, Pirke Avot ve Lag Baomer-Its Observance,Laws and Significance, Seasons of Our Joy, Tevrat-Tora Neviim Ketuvim ve www.talorot.org, images.shulcloud.com, www.myjewishlearning.com, velveteenrabbi.blogs.com, torahideals.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.