Ukrayna'daki 'Uluslararası Dürüstlere' yardım

Rusya’nın 24 Şubat sabahı Ukrayna’ya saldırması üzerine milyonlarca Ukraynalının yaşamları altüst oldu. Tüm dünya, bu olaya tepki gösterirken, ateş altında kalan halkın arasındaki 15 kişi için harekete geçti. Söz konusu kişiler, 80 yıl önce Holokost’ta, kendi yaşamlarını riske atarak Yahudileri kurtarmaya çalışan Yahudi olmayanlardı Ukraynalılardı…

Uluslararası Dürüst Yahudi Vakfı, II. Dünya Savaşında Yahudilere yardım ettiği ispatlanmış, dünya çapındaki bu kişilere her yıl yardım eli uzatıyor. Vakıf, şubat ayında 1000’er dolar olarak yolladı. Ancak artık çok yaşlanmış bu Ukraynalıların bir sonraki yardım çekini bekleyecek durumda olmadıkları belirtildi.

Rus istilasından birkaç saat sonra 93 yaşındaki bir kişinin yolladığı e-postada “Bizler savaştayız. İnsanlar evlerini terk edip sığınaklara gidiyor. Su ve yiyeceğimiz yok. Dükkânlar kapalı. Ailemize mali açıdan yardım edebilirseniz çok müteşekkir oluruz. Oksana’nın ailesi” yazıyordu.

Vakfın başkan yardımcısı Stahl bu e-postayı yönetim kurulu ile paylaştı. Hızlı gönderimle Ukraynalı 15 Holokost kurtaranlarının her birine 2000 dolar gönderilmesine karar verildi. Ancak yoğun bir kaos yaşanırken bu paranın uluslararası transferi çok zordu. Vakıf, Ukrayna’da bankacılık ve iletişim sistemlerinin doğru çalıştığından ve paranın doğru kişilere teslim edildiğinden emin olmak için bazı kişileri araya koydu.

Öncelikle bu ailelere telefonla ulaşarak bizzat kendilerine para yollandığını açıklamak istedi. Artık hayatta çok fazla Holokost Kurtaranı olmadığı için vakıf elemanları arasında Rusça bilen yoktu. Hemen Rusça konuşan bir gönüllü arandı. New York’ta muhasebeci olarak çalışan, Kiev’de doğup büyüyen Dimitri Zolotkovsky, telefon görüşmelerini yapmaya gönüllü oldu.

Dimitri, “Fırsata hemen atladım. Değerlerimle örtüşüyordu. Etrafımızda o zamanlardaki zorlukları yaşayan birçok aile vardı. Bir arkadaşımın büyükannesi Belaruslu bir nöbetçi tarafından Nazilerden kurtarılmıştı. Bunun gibi birçok öykü çocukluğumun birer parçası olmuştu” diyordu.

50 yaşındaki Zolotkovsky, Ukraynalı Holokost Kurtaranları ile konuştuğunu, anlattıklarının bazılarını yürek burkucu, bazılarının ise ümit verici olduğunu belirtti. Kendisinin savaş ile ilgili çok fazla anısı olmadığını ancak annesi tarafından dedesi ile büyükannesinin Nazilere karşı savaştığını anlattı.  Babasının ailesi ise Nazi işgalinden kısa bir süre önce Ukrayna’yı terk etmişlerdi.

Kudüs Soykırım Müzesi Yad Vaşem tarafından doğrulanmış Uluslararası Dürüstlerle yapılan konuşmalardan sonra vakıf, Ukrayna’da şubeleri bulunan Western Union aracılığı ile para yollamak için hazırlıklara girişti. Normal olarak, maddi destek gönderimi öncesinde, her Holokost Kurtulanından bir form doldurulması istenir. Ancak savaş nedeniyle böyle bir bürokrasi yerine sadece hayatta olduklarına dair yakın zamanda çekilmiş, tarihi belirtilmiş bir fotoğraf ve o güne ait bir gazete kupürünün yeterli olacağı açıklandı.

Uluslararası Dürüstlerden biri, Zolotkovsky ulaşamadan, Kiev’de 31 Mart’ta hayatını kaybetti. 97 yaşındaydı. Stahl’a göre her ne kadar doğal nedenlerle hayatını kaybettiği söylense de Rus bombaları da bir neden olabilirdi.

Ancak Zolotkovsky diğer Holokost Kurtaranlarına ulaşabildi. Kısa bir süre içinde her birine ortalama bir Ukraynalının bir aylık kazancına eşit, emeklilik maaşlarından da fazla miktarda bir bedel olan, 2000 dolarlık bir ödeme yollandı.

Vakfın Sözcüsü Harvey Schulweis, “Uluslararası Dürüstlere yardım etmek, ihtiyaçlarını gidermek bizim Yahudilerin adına ahlaken ve etik olarak sorumluluğumuzdur. Çünkü onlar da Holokost zamanında Yahudilere destek olmuşlardı” açıklamasında bulundu.

Rus istilasının ardından 4 milyon Ukraynalı sınırdan geçerek ülkeden kaçtı. Milyonlarcası da savaşmamak için yerlerinden oldu. Ancak çok yaşlı ve hasta olan Holokost Kurtaranları için bu mümkün olamadı.

Bir istisna 97 yaşındaki Lidia S idi. O kızıyla birlikte Kiev’den Polonya’ya kaçabildi. Ardından erkek torununun yaşadığı İsviçre’ye geçtiler. 2000 dolar İsviçre’ye yollandı.

Haziran ayında 92 yaşına girecek olan Aleksander S’nin kızı, bombalardan kurtulup Ukrayna’nın batısına, eşinin kardeşinin yanına sadece üstündekilerle gittiklerini, bilgisayar, kredi kartları ve bazı belgeler hariç her şeylerini arkada bıraktıklarını, orada ne kadar kalabileceklerini bilmediğini söyledi.

Aralıkta 100 yaşına girecek olan Olympiada D’nin torunu, büyükannesinin yaşadığına dair bir fotoğraf yolladı ve para için teşekkür etti. Olympiada D, babasıyla birlikte Yahudi dostlarını sakladığında 17 yaşındaydı.

Uluslararası Dürüst Vakfı 1980’lerde kuruldu. Yıllar içinde 34 ülkeden 3600 Uluslararası Dürüst’e maddi destek sağladı. Şimdilerde bu rakam 14 ülkeden 134 kişiye düştü. Vakıf senelik toplam 800 bin dolar maddi yardımda bulunuyor. Bu rakama her yıl Noel’de her birine hediye olarak yolladıkları 2500 dolar da dâhil. Son zamanlarda bu kişilerin ilaç, sağlık, sıcak tutacak giyecekler ve ısınma ücretleri daha da arttı.

Kaynak: Jewish Telegraphic Agency, 11 Mayıs 2022

Derleyen: Eti Varon