Tora'mızın verilmeye başlandığı zaman ŞAVUOT

Pesah’ta Mısır’daki fiziksel esaretten kurtulan ve bir halk -Tanrı’nın Halkı- haline gelen İsraeloğulları 49 günlük Omer dönemi boyunca kendi içlerine dönerek, her gün karakterlerinin bir özelliği üzerine çalışarak, spiritüel olarak da yükselişe geçer ve içlerindeki Tanrısallığa gün gün daha çok yaklaşırlar. Geleneklerimize göre bu şekilde kendilerini geliştirerek 49 gün, yani yedi haftanın (Şavuot=haftalar) sonunda Tora’yı almaya hazır olurlar. 2448 yılında, tarihte ilk ve son defa olarak Tanrı’nın Varlığı sadece bir kişinin değil, tüm bir ulusun içinde açığa çıkar ve Yahudi halkının bu dünyadaki amaç ve sorumluluklarını açıkladığı Yaşam Kılavuzu, Yaşam Kaynağı Tora’yı vermeye başlar.

Sinagoglarda Sefer Tora’nın çıkarıldığı özel günlerde Sefer Tora kaldırılıp halka gösterildiği zaman herkes ayağa kalkar, onu göstererek hep bir ağızdan “Vezot Atora/ İşte bu, o Tora’dır” ile başlayıp devam eden sözleri, yüzyıllardır aynı şekilde tekrar eder. Bu sözlerle hep birlikte, tam şu anda okunan Tora’nın Sina Dağında verilen Tora’nın tamamen aynısı olduğuna şahitlik edilir.

Pesah ve Sukot’tan farklı olarak Şavuot Bayramına ait bir mitsva yoktur. Bunun sebeplerinden biri, Tora’nın nerede olursa olsun, birileriyle veya yalnızken, bir Yahudi’nin hayatının her anında ona bir yaşam rehberi olacak kadar geniş bir kapsama sahip olmasıdır. Ek olarak Tora’nın verilmesi Pesah’tan 49 gün sonra Sina Dağında gerçekleşen olağanüstü bir tarihi olaydan da daha fazlasını ifade eder. Tora'nın öğretildiği, öğrenildiği, her bir yeni yorumun okunduğu, her bir yeni bakış açısının ortaya çıktığı her zaman ve her yerde Tanrı, Moşe Rabenu ile başlayan ancak tüm nesiller boyunca devam eden gelenek zincirini sürdüren tüm Tora öğretmenleri, Tora öğrencileri, Tora severleri aracılığıyla Tora'yı vermeye devam eder.

Bugünden tam 3334 yıl önce Tanrı Moşe Rabenu’ya Yahudi halkına ‘Sefer Abri/Anlaşma Kitabı’ olan Tora’yı vereceğini, eğer Tanrı’ya itaat eder ve bu anlaşmayı korurlarsa tüm halkların arasında Tanrı’nın özel hazinesi olacaklarını söyler (Şemot 19:5). Moşe Rabenu kampa gelip Tanrı’nın sözlerini ilettiğinde, halk bir ağızdan, “Naase ve Nişma/ Yapacağız ve Dinleyeceğiz” der (Şemot 24:7). Biz de sadece bu yıl 4 Haziran Cumartesi akşamı başlayan Şavuot Bayramında değil, hayatımızın her gününde, binlerce yıl önce atalarımızın dile getirdiği şekilde Tanrı’nın Yaşam Hediyesi Tora’da yazılanları önce uygulamakla başlıyor, sonra onları derinlemesine anlamaya ve içselleştirmeye çalışarak Tanrı’nın Halkı ismine layık olmaya çalışıyoruz. Çünkü Tora yaparak öğrenilir ve yaşayarak anlaşılır.

Sina Dağında neler oldu? Hesed ve Rut’un Kitabı

R. Jonathan Sacks zt”l, 2448 yılında Sina Dağında yaşananlara ve Tanrı ile İsraeloğulları arasındaki benzersiz ilişkiye farklı bir bakış açısı daha getiriyor.

“Sina Dağında İsraeloğulları Tanrı ile bir antlaşma yaptı. O onların Tanrısı olacaktı ve onlar da O'nun halkı olacaklardı. Ancak Tanah’ta önemli anlarda, kritik anlarda, tamamen başka bir ifade daha görüyoruz. Moşe Raben, Devarim Kitabında şöyle diyor: ‘Veyadata ki Hashem Elokecha hu haElokim Hakel hane'eman shomer habrit ve'hachessed / Bileceksiniz ki, Tanrınız Aşem Tanrı’dır, sadık Tanrıdır’, ‘shomer Habrit ve’hachessed / Antlaşmasına ve şefkatli iyiliğine bağlı kalan’ (Devarim 7:9). Birkaç pasuk sonra yine aynı terimin tekrarlandığını görüyoruz: ‘..v’shamar Elokecha lecha et habrit v’et hachessed / Tanrı antlaşmayı ve şefkatli iyiliğini koruyacaktır’(Devarim 7:12).”

R. Sacks zt”l, Şlomo Ameleh (1.Krallar 8:23) ve Nehemya Peygamber (9:32) gibi Tanah’ın farklı yerlerinde aynı şekilde tekrarlanan ‘Shomer habrit ve’hachessed / Antlaşmasına ve şefkatli iyiliğine bağlı kalan’ ifadesinin şaşırtıcı olduğuna dikkat çekiyor; antlaşma ve şefkat dolu iyilik.

“Herkes, Tanrı'nın Yahudiler için Sina Dağında Şavuot'ta onlarla bir antlaşma yapmaktan başka ne yaptığını anlamakta sorun yaşıyordu. Ama biraz düşünürseniz, cevap gerçekten çok basit. Bir antlaşma, sosyologların ve antropologların karşılıklı fedakârlık dediği şeydir. ‘Bunu benim için yaparsan, ben de bunu senin için yapacağım’. ‘Sen bana hizmet et,’ diyor Tanrı ‘ve Ben seni koruyacağım.’ Antlaşma her zaman karşılıklı ve tarafsızdır. Ama bu son derece korunmasız ve hassas bir durum, çünkü antlaşmaya uymazsak ne olur? O zaman antlaşma hükümsüz ve geçersiz hale gelir.

Antlaşma yeterli değil. Ve Moşe Rabenu’nun üstte söylediği buydu, Şlomo Ameleh’in söylediği buydu, Nehemya Peygamberin söylediği buydu. Tanrı bizimle sadece bir antlaşma yapmıyor. Bizimle olan ilişkisi hesed/şefkatli iyilik üzerine kurulu. Bize yaptığı iyilik eylemlerine dönüşen koşulsuz bir sevgidir bu. Antlaşma şartlıdır, ancak hesed/şefkatli iyilik koşulsuzdur. Rambam, hesedi tanımlarken Tanrı’nın bize verdiklerini adaletle paylaşmak anlamına gelen tsedaka’dan farklı olarak hesed’in üzerimizde hiçbir hakkı olmayan biri için bir şeyler yapmak anlamına geldiğini söylediğinde tam olarak bunu kastetmişti. Hesed kavramında karşılıklı olan bir şey yok.

Belki de bize bunu göstermek için geleneksel olarak Şavuot’ta Rut’un Kitabı’nı okuyoruz. Rut’un Kitabı bir hesed/şefkatli iyilik kitabıdır. Sina Dağında bir antlaşma aldık, ama aynı zamanda çok daha uzun süreli ve derin bir şey de aldık, bu da Tanrı'nın bize karşı olan koşulsuz sevgisidir. Ve Rut’un Kitabı da bize bunu anlatıyor, Rut'un Naomi'ye ve Boaz'ın Rut'a olan koşulsuz sevgisi gibi, Tanrı'nın da bize karşı koşulsuz bir sevgisi var. Sevgi dolu şefkat ve iyilik eylemlerinin tümü, Tanrı ile olan ilişkimizi tanımlar. Ve Rut’un Kitabı'nın bize gösterdiği gibi, birbirimizle olan ilişkimizi tanımlayan şeyler de birbirimize hesed ile yaptığımız davranışlar olmalıdır.”

Tora ve kadınlar

Tora verilmeden önce Tanrı dağdan Moşe Rabenu’ya seslenerek şöyle der: “Yaakov Ailesine şöyle söyleyecek, Bene-Yisrael’e anlatacaksın.” (Şemot 19:3). Yorumcular genel olarak Yaakov Ailesi’nin kadınları, Bene-Yisrael’in ise erkekleri ifade ettiğini belirtir.

Tanrı burada Tora’nın önce kadınlara, ondan sonra erkeklere anlatılmasını söyler.

R. Yehuda Prero, çocuğun gelişim yıllarında onunla daha çok vakit geçiren anne olduğu için, Tora, mitsvalar, iyi ve güzel davranışlar ile ilgili ilk dersleri verenin anne olduğunu, annenin çocuğuna sevmeyi, iyilik yapmayı, saygıyı, paylaşmayı, lütfen ve teşekkür ederim demeyi öğrettiğini belirtir.

R. Yitzi Hurwitz de Tora’nın ilk olarak kadınlara anlatılmasının çok mantıklı olduğunu, çünkü birçok şeyin kadınlara bağlı olduğunu söyler.

Hurwitz bunun aynı zamanda erkekler için de bir ders olduğunu şöyle ifade eder. “Evinizin başarısı, eşinizle olan ilişkinize bağlıdır ve bu, onunla nasıl konuşmayı seçtiğinize bağlıdır. Başarılı bir Yahudi evi, aileyi, toplumu, Yahudi halkını ve nihayetinde tüm dünyayı etkiler. Bir Yahudi evinin gücü, Yahudi kadının gücüdür.”

Kim bilir, İyi ve Kötüyü Bilme Ağacı’ndan yenilmemesi gerektiği (Bereşit 2:16-17) Adem’e değil de önce Havva’ya söylenseydi belki de dünya bambaşka bir yer olabilirdi.

Kısa kısa Şavuot

İsmi: İbranice Şavua/hafta, Şavuot da haftalar anlamına gelir. Pesah’ın ikinci gecesinden Şavuot Bayramına kadar gün gün saydığımız yedi haftayı simgeler.

Çıkış yeri: Pesah’ta arpadan oluşan Omer sunusundan sonra yedi hafta sayılması gerektiği ve sayım tamamlandıktan sonra ellinci günde yeni bir Minha korbanı getirilmesi gerektiği ve tam olarak bugünde bir kutlama yapılacağı Tora’da belirtilir.

“…Omeri getirdiğiniz günden itibaren kendiniz için yedi hafta sayın-(bu yedi hafta) tam olmalıdır. Yedinci haftanın (bitiminin)ertesi gününe-ellinci güne-kadar sayacaksınız.” (Vayikra 23:15-16)

“Kendine yedi, hafta sayacaksın. Orağın olgun başaklarda (kesim) başlamasından (itibaren) yedi hafta saymaya başla.” (Devarim16:9)

“Yedinci haftanın bitiminin ertesi gününe-ellinci güne-kadar sayacaksınız. Bu ellinci günde Tanrı adına yeni bir Minha korbanı getirmelisiniz.” (Vayikra 23:16)

“Tam olarak bu günde kutlama yapacaksınız.” (Vayikra 23:21)

Nerede belirtilir? Neden bugün? Bet Amikdaş zamanında Pesah’in ikinci gecesinin başlangıcında yeni ürün arpaların en iyilerinden bir omer (bir demet ölçüsü) miktarı kesilip sunu olarak getirilir, ancak sunu getirildikten sonra ürünler biçilip yenilmeye başlanırdı. Bu sunudan sonra 49 gece sayılır ve 50. günde de buğdayın ilk hasadından elde edilen undan yapılan Şte Alehem/iki somun ekmek Bet Amikdaş’ta Tanrı’ya sunulurdu. Yine sayımın sonunda İsraeloğulları, Tanrı’ya şükranlarını ifade etmek için ilk ürünlerinden oluşan iyi ve olgun turfanda mahsullerini Bet Amikdaş’a getirirlerdi. Şavuot Bayramının diğer isimlerinden biri olan Hag ABikurim/turfandalar bayramı da bununla bağlantılıdır.

Bet Amikdaş yıkıldıktan sonra bayramın zirai özelliği arka plana geçer, Şavuot artık Tanrı’nın İsraeloğulları’na On Emri ve sonrasında Tora’yı verdiği gün olarak kutlanmaya başlanır.

Rabilerimize göre Tora’nın verilme zamanı olarak kabul edilen 6 Sivan’dan önce İsraeloğulları’nın Sina Çölüne geldikleri ve Tora’yı almaya hazırlandıkları Tora’da belirtilir (Şemot 19:1-25).

“Bene -Yisrael’in Mısır’dan çıktığı yılın üçüncü ayında-bu günde Sina Çölüne geldiler” (Şemot 19:1). Tora, Nisan ayını ayların başı olarak belirtir. Birinci ay Nisan olduğuna göre, üçüncü ay da Sivan ayıdır.

Ne yapılır? Şavuot’ta evler ve sinagoglar çiçekler, ağaç dalları ve taze yeşilliklerle süslenir, Rut’un Kitabı okunur ve sütlü yiyecekler yenir. (Neden?- http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1563:savuot-un-abc-si&catid=58:savuot-nedir&Itemid=234)

Şavuot’un birinci gecesi-bu yıl 4 Haziran Cumartesi akşamı, tüm gece uyanık kalıp Tora öğrenme geleneği vardır.

Bayram mumları: Şavuot onuruna bayram mumları 4 Haziran Cumartesi akşamı Şabat bittikten sonra, cuma gününden bu amaçla yakılmış olan dayanıklı mumun ateşinden faydalanılarak yakılır: “Baruh Amavdil ben Kodeş LeKodeş; Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav Vetsivanu Leadlik Ner Şel Yom Tov/ Bizleri Mitsvaları ile Kutsayan ve Bizlere Yom Tov Mumlarını Yakma Mitsvasını Veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”

Bayram Kiduşu ve Şeeheyanu: 4 Haziran Cumartesi akşam duasından sonra, Bayram Kiduşu (Şaloş Regalim Kitabı s.39, Gözlem) ve Şeeheyanu duasıyla başlayan güzel bir bayram yemeği yenir.

“Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Şeeheyanu Vekiyemanu Veigianu Lazeman Aze /Kutsalsın Sen, Tanrı’mız, Evren’in Kralı, çünkü bizi yaşattın, ayakta tuttun ve bu zamana eriştirdin.”

Rut’un Kitabı: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=article&id=1941:megilat-rut-un-kitabi&catid=59&Itemid=235

Şavuot’un Derin Anlamı, Şavuot’un ABC’si, Şavuot Felsefesi, Yemekle Kutsanmak, Şavuot Videoları, Teori ve Uygulama Arasında, Rut Kitabı’nın Düşündürdükleri, Şavuot Tatlı Tarifleri ve daha fazlası için:

http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=57&Itemid=114

Not: Yazıdaki bilgiler, okuyucuya fikir vermek amacıyla Yahudilik Ansiklopedisi (Gözlem), Şemot (Gözlem), Tevrat-Tora-Neviim-Ketuvim, The Koren Shavuot Mahzor, Ceremony & Celebration, Tell it From The Torah, The Jewish Book of Why, Seasons of Our Joy, Sacred Seasons kitaplarından ve rabbisacks.org, sevivon.com, www.ajws.org, myjewishlearning.com, torah.org; chabad.org, rabbisylviarothschild.com, outorah.org, www.sun-sentinel.com, blogs.timesofisrael.com, sefaria.org, velveteenrabbi.blogs.com sitelerinden derlenmiştir ve konu hakkındaki sayısız yorumlardan sadece bazılarını içermektedir. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olduğu için, özel günler, uygulamalar ve farklı yorumlar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

Yazı, konu hakkında bulunabilecek sayısız değerli yorumdan sadece sınırlı bir bölümü içermektedir.

Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.