ABD´de birçok Yahudi grup, ABD Yüksek Mahkemesinin ´Roe Wade´e karşı´ adıyla bilinen kürtaj hakkını ortadan kaldırmasını protesto etmek ve tersine çevirmek için mücadele edeceğini duyurdu.
24 Haziran’da ABD Yüksek Mahkemesinde (Supreme Court of The United States- SCOTUS) 6’ya 3 çoğunlukla verilen karar, birçok Yahudi grup tarafından yalnızca kadın hakları açısından şok edici bir gerileme olarak değil, aynı zamanda Yahudi yasalarına göre bir ihlal olarak değerlendiriliyor.
1893’te kurulan Ulusal Yahudi Kadınlar Konseyi (The National Council of Jewish Women- NCJW), kararın açıklandığı gün Şabat’a girmeden hemen önce nasıl duruş sergileyeceklerini tartıştıkları çevrimiçi bir etkinlik düzenledi. NCJW’nun CEO’su, Sheila Katz “Bugün yas tutma günü ama Şabat’tan sonra harekete geçeceğiz” şeklinde demeç verdi. Katz kürtajın yasaklandığı eyaletlerde bulunan Yahudi kuruluşlarına kürtaj olmak isteyen kadınlara nasıl yardım edebilecekleri konusunda bilgi verdi. Yasakların uygulanacağı eyaletlerde kürtaj olmak isteyen kadınlara yardım etmek hukuki sonuçlar doğurabiliyor.
‘Roe sonrası dünya’nın Yahudileri nasıl etkileyeceği konusu ABD Yahudileri arasında derin farklılıkları su yüzüne çıkardı. Haredi Orthodox Agudath Israel of America cemaati kararı hoşnutlukla karşılarken, Ortodoks Birliği adındaki diğer bir kuruluş iptal kararı karşısında ne yas tuttuklarını ne de kutlama yaptıklarını söyledi. Öte yandan ABD Yahudi halkının çoğunluğu kürtaja erişim hakkını savunuyor.
Reformist Yahudileri temsil eden ‘Central Conference of American Rabbis’ kuruluşunun kardeş kurumu olan ‘Women’s Rabbinic Network’, yaptığı açıklamada kürtaj olmak isteyen kadınlara ve kürtaj kliniklerine desteğe devam edeceklerini belirtti. Açıklamada “Kürtajın yasak olduğu eyaletlerde hastalarına yardım etmek için neyi riske atacaklarına karar vermeye zorlanan sağlıkçıların güvenlikleri ve refahları için dua ediyoruz” ifadeleri kullanıldı.
Liberal hahamlar aktivist grubu T’ruah’ın CEO’su Haham Jill Jacobs, Roe Wade’e karşı davasını kazandığından beri sağ kanadın 50 yıldır bunu tersine çevirmek için aralıksız çalıştıklarını, şimdi aynı çabayı hayatları ve bedensel otonomiyi korumak için solun yapması gerektiğini belirtti.
1973’te, kürtaj olmak isteyen Roe takma isimli kadın, görevi yasayı uygulamak olan Teksas'ın Dallas Bölge Savcısı Wade’e karşı Yüksek Mahkemede açtığı davayı kazanmıştı. Anayasal haklar eyalet yasalarından üstün olduğu için mahkemenin kararı geri kalan 30 eyaletteki yasakları geçersiz kılmış, kadınlara ülke çapında kürtaj hakkı doğmuştu.
Ciddi bir sebep olmadığı sürece Yahudi dininde kürtaja geniş bir karşıtlık olsa da Yahudi yasası önceliği annenin hayatına veriyor. Florida’da bir sinagog, kürtaj hakkına karşı temmuz ayında yeni bir yasayı yürürlüğe sokacak Florida eyaletine karşı din ayrımcılığı yapıldığı gerekçesiyle dava açtı. Bu ilk davadan olumlu bir sonuç çıkması beklenmese de bu tip davaların çoğalacağı bekleniyor.
Birkaç Ortodoks Yahudi grubu liberallerin düşündüğünün aksine Yahudi yasasının hamile kadını bu denli korumadığını öne sürüyor ve anne hayatı tehlikede olmadığı sürece kürtajın yaşamı değersizleştirdiğini savunuyor. Agudath Haredi Yahudileri şemsiye grubu, yasanın iptal edilmesinin hayatı kutlamak olduğunu açıklayan bir demeç yayınladı.
Ortodoks Yahudiler arasında tam bir fikir birliği bulunmuyor. Kürtaj yasağında muafiyet oluşturacak bir durum olarak annenin ruh sağlığının ne ölçüde etkili olduğu konusunda tartışmalar sürüyor. Örneğin Georgia eyaleti, hamile kadının ruh sağlığı krizi yaşamasını muafiyet olarak kesinlikle kabul etmiyor. Bazı eyaletler bu kadar kesin bir çizgi çizmese de ruhsal durumu annenin hayati tehlikesi kapsamına almıyor. Tecavüz durumu birçok Ortodoks Yahudi bilginleri arasında muafiyet oluştururken birçok eyalet tecavüzü dikkate almıyor.
Ortodoks Birliği mayıs ayındaki demecinde “Hamilelik annenin fiziksel veya ruhsal sağlığını kritik bir şekilde tehlikeye sokarsa Yahudi yasası hamile kadının hayatına fetüsten ziyade öncelik verir. Alaha kürtajı zorunlu kılmaz ama izin verir. Kadınların ekonomik durumu ne olursa olsun bu durumdaki her kadın için kürtaj hakkı sunulmalıdır” ifadelerine yer verdi. Birliğin başkan yardımcısı Haham Moshe Hauer, Georgia eyaleti özelinde ruhsal sağlığa muafiyet verilmemesini endişe verici olarak değerlendirdi. Öte yandan Hauer bu endişe dışında kürtaj yasağının yaşama daha sorumlu bir yönden bakmaya ve onu kutlamaya fırsat doğurduğunu ekledi.
Yaz sonunda ABD Kongresinin yeninden toplanmasıyla NCJW, Washington’da büyük bir yürüyüş planlıyor. SCOTUS kararı mayıs ayında sızdığında NCJW kısa süre içinde Ulusal Kürtaj Federasyonu ile iş birliğine girmiş, kürtaj olmak için eyalet değiştirmek zorunda kalacak ve iş kaybı yaşayacak kadınlara yardım etmek için fon toplamıştı.
Amerikan Yahudilerinin kürtaj konusunda duruşu nasıl?
Amerikan Yahudileri kürtaj hakkını diğer tüm dini gruplardan daha fazla savunuyor. Geleneksel Yahudi yasası hamile kadınların yaşamları ya da sağlıkları tehlike altındaysa kürtajı gerekli görüyor. Bu, Yahudi hamile kadınların dinen gerekli olsa da onlarca eyalette istedikleri hizmete ulaşamayacakları sorunsalını doğuruyor.
Ortodoks Yahudi bir doktor olan Ephraim Sherman şöyle soruyor: “Alaha’yı uygulamak isteyen Yahudi bir kadın bunun engellendiği bir eyalette yaşamaya devam etmek ister mi? Hatta Alaha’ya göre bu eyaletlerde yaşamaya izni var mı?”
1973 yılında kürtajın bir hak olarak tüm Amerikan kadınlarına verilmesinden önce 1967 yılında Amerikan Yahudileri büyük bir kürtaj hakkı yürüyüşüne katılmıştı. 1989 yılında ‘Tanrı, aile ve seçim taraftarı’ yazılı pankartlar taşıyan yüzlerce Yahudi Kongre önünde toplanmıştı. 1998 yılında Dr. Barnett Slepian adındaki kürtaj kliniği doktoru babası için Kadiş duası okumak için gittiği sinagog çıkışında evinde öldürülmüştü. Bu olay Amerikan Yahudileri arasında büyük çapta protestolara yol açmıştı. Slepian son beş yılda kürtaj yüzünden öldürülen yedinci jinekolog olmuştu. Liberal Yahudiler kürtaj yasasının tehlikeye girdiğini sezdiğinden beri konu hakkında sinagoglarda, ulusal televizyon kanalları ve gazetelerde Yahudi bakış açısını yansıtmaya çalışmıştı.
Ortodoks Yahudiler ise son yıllarda sağa kayarak kürtaj konusunda Cumhuriyetçilerle aynı söylemleri dillendirmeye başladı.
Amerikan Yahudilerinin neredeyse dörtte biri 45 yaşına gelene kadar bir kez kürtaj oluyor. Haham Rachael Pass şöyle diyor: “Kürtaj hakkı din özgürlüğünün bize bahşettiği bir imtiyazdır çünkü dinimiz ihtiyaç ve talep olduğu taktirde kürtaja erişim hakkı tanır.”
