Kushner son kitabıyla Beyaz Saray'ın kapılarını aralıyor

ABD eski Başkanı Donald Trump’ın damadı ve çok güvendiği danışmanı Jared Kushner, çıkardığı yeni anı kitabında 2000’lerin sonunda eşi Ivanka’nın Yahudiliğe dönmesini, Beyaz Saray’da Şabat kurallarını nasıl yerine getirdiklerini, kaşeruta bağlılıklarını ve Ortadoğu politikasındaki girişimlerinden bahsediyor.

‘Breaking History: A White House Memoir’ adındaki kitaptan ilk sızan bilgi Kushner’in 2019’da Donald Trump dâhil olmak üzere herkesten gizli tiroit kanseri için tedavi gördüğü idi. Fakat Trump, Kushner ameliyat olmadan bir gün önce ona şans dilemiş ve başkan olarak her bilgiye hâkim olduğunu söylemişti. Şu anda küresel yatırım şirketi Affinity Partners'ı yöneten ve siyasetten uzaklaşan Kushner’in kitabından bazı alt başlıklar şöyle.

Trump ile ilk tanışma

Kushner, Trump ile 2007’deki ilk karşılaşmalarının zorlu geçtiğini yazıyor. O zamanlarda haftalık New York Observer dergisini yayınlayan Kushner, Trump’tan kızgınlığını bildiren bir mektup almıştı. Her yıl emlakçıların ‘Güçlüler Listesi’ni yayınlayan dergiye Trump, “Bana artık dergiyi yollamayın böylece bu saçmalıkları okumak zorunda kalmam” diye yazmıştı. İki yıl sonra Ivanka Trump babasına Kushner’ı erkek arkadaşı olarak tanıttı. İkili bir süre çıktıktan sonra Ivanka Yahudiliğe dönmeyi düşündüğünü açıklayınca bir haham ile anlaşarak Şabat’ı birlikte kutlamaya başladılar. En başta kaşer bir restorandan Şabat yemekleri ısmarladılar fakat daha sonra Ivanka mutfağa girerek mükemmel Şabat sofraları hazırlamayı öğrendi.

Evlilik konusu gündeme gelince Kushner, Trump’ı restoranlarından biri olan Trump Grill’e görmeye gitti. Sesinin çatladığını hisseden Kushner, Trump’a kızıyla ilişkilerinin ciddileşmeye başladığını ve kızının Yahudiliğe dönme sürecinde olduğunu söyledi.

Trump bunun üzerine Kushner’a kızının din değiştirmesinin gerçekten gerekli mi olduğunu, neden Kushner’ın din değiştirmediğini sordu. Kushner kararın Ivanka’ya ait olduğunu, bu konuda rahat hissettiğini söyleyince Trump, “Gayet güzel. Zaten çoğu insan beni Yahudi sanıyor. Çoğu arkadaşım Yahudi. Sinagoglardan verilmiş bir sürü ödülüm var. İsrail’de beni severler” şeklinde cevap verdi. Trump Kushner’e kızının peşinde ünlü Amerikan futbol oyuncusu Tom Brady’nin olduğunu, ciddi ise ona göre davranmasını söyledi.

Düğün 2009’da New Jersey’de Trump National Golf Club’da gerçekleşti. Trump törende Yahudi geleneklerine saygı göstermiş, kolunda Ivanka ile Kushner’e doğru yürürken kipa takmıştı.

Beyaz Saray’da Şabat mumları

Kushner, 2017’de Trump’ın başkanlık yemini ettikten sonra Ivanka Trump ile birlikte taşındıkları Lincoln Yatak Odasının bulunduğu Beyaz Saray’daki ilk cuma akşamlarını anlatıyor.

Beyaz Saray yerleşkesinin çalışanlarından bir kişi Kushner’e, ilk kez özel yaşam alanında Şabat mumlarının yakıldığını söyledi. Kushner Başkan’ın üst düzey danışmanı olmanın getirdiği sorumlulukların zaman zaman uyulması gereken Şabat kurallarıyla çatıştığında, tercih etmese de dini yükümlülükleri yerine getiremediğini yazıyor.

2020 seçimlerinin sonucunda Beyaz Saray’dan ayrılacakları belli olduğunda Kushner, Ivanka ile birlikte Şabat kurallarını başından sonuna kadar uygulayabileceklerinden dolayı hissettikleri mutluluğu dile getiriyor.

Kaşerut kuralları

Beyaz Saray’da Kushner’e servis edilen öğlen yemeği kaşerut kurallarına göre kesilmiş tavuk ızgara, avokado ve salatadan oluşuyordu. Kushner Amerikan ordusunun işlettiği Beyaz Saray içindeki ufak bir lokantadan bazen de peynirli omlet yiyordu.

Arap liderlerle Ortadoğu’da buluşmak için seyahat ettiğinde Kushner, ev sahiplerini gücendirmemeye çalışarak sunulan yemeğin kaşer olmayan kısımlarını tabağında ayırma yolunda gitti. Trump ile birlikte gittiği Suudi Arabistan’da deve etini yemekten bu şekilde imtina etti. Kushner sadece 2019’da Fas Kralı ile Kazablanka’da buluştuklarında ve 2020’de Birleşik Arap Emirliklerinden ilk kez Tel Aviv’e doğrudan El Al uçuşu sırasında Amerikan delegasyonuna önderlik ederken kendisine tam tamına kaşerut kurallarına uygun öğün servis edildiğini yazdı.

Netanyahu ile ilişkisi

Kushner İsrail eski Başbakanı Binyamin Netanyahu’yu ‘İsrail’in cesur savunucusu’ şeklinde nitelendirerek ondan her zaman övücü sözlerle bahsediyor. İkili 2000’lerin başında Netanyahu tatil amaçlı Kushner’in müteahhit olan babasına ait bir evde hafta sonunu geçirdiği sırada tanıştılar.

Netanyahu Kushner’in yatak odasında uyurken, Kushner de Netanyahu’nun güvenlik elemanlarıyla bodrum katında yatmak zorunda kalmış. Zaman farkından dolayı jet lag yaşayan Netanyahu, Kushner’ın kütüphanesinden Charles Dickens’ın ‘Great Expectations-Büyük Umutlar’ kitabını alıp yarısına geldikten sonra kitabı bitirebilmek için İsrail’e götürmek istediğinde Kushner onu kırmak pahasına kız arkadaşından bir anı olduğu gerekçesiyle reddetmiş. Kushner şöyle yazıyor: “Bibi gülümsedi ve nazikçe kitabımı yerine bıraktı.”

Seneler geçtikten sonra 2017’de Netanyahu başbakan olduğunda Kushner de Ortadoğu politika ekibinin başındaydı. Başta, Trump’ın İsrail ve Filistinliler arasında barış anlaşması planına sıcak bakmayan Netanyahu, zamanlamanın yanlış olduğunu öne sürmüştü. Zira o sırada Netanyahu yolsuzluk iddiaları ile ilgili olarak soruşturma altındaydı ve İsraillilerin onun barış konuşmalarına başlamasını oyalama taktiği olarak değerlendirmesini istememişti.

2019 Mart’ında Netanyahu ABD’nin İsrail Büyükelçisi David Friedman’dan Trump’a Golan Tepeleri üzerinde İsrail’in hakimiyetini tanıması için çağrı yapmasını rica etti. Fakat Trump, Netanyahu’ya seçim arifesinde bir hediye daha vermek istemedi. Trump zaten Netanyahu’nun uzun yıllardan beri arzuladığı gibi ABD büyük elçiliğini Tel Aviv’den Kudüs’e taşımıştı. Trump, Kushner’e “Bibi için gerekeni fazlasıyla yaptım. Önce o barış anlaşmasıyla ilgili ne adım atacak ona bakalım.” dedi. Ancak Trump’ın danışmanları işi bir adım öteye götürmeye hazırdı. Trump, Friedman ve Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton ile görüştükten sonra Twitter’da Golan Tepelerinde İsrail’in egemenliğini tanıdığını ilan etti.

Aynı senenin sonunda Netanyahu hükümet kurmayı başaramıyordu. İsrail peş peşe dört seçime gidecekti. Netanyahu Kushner’e iktidarda kalabilmek için tabanına oynaması gerektiğini anlattı. Netanyahu bir peçete aldı ve üzerine çizdiği üçgeni ‘siyasetin piramidi’ni çizmek için üç seviyeye böldü.  Netanyahu şöyle konuştu: “En üstte lider var. Ortadaki insanlar sana iktidarı verenler değil senden iktidarı almak isteyenlerdir. En alt seviyedekiler senin destekçilerindir onlarla olan ilişkini her zaman kuvvetli tutmalısın. Onlara vereceğin hizmeti yabana atmazlar. Ortada duran politikacıların ya da medyanın yardımı gerekmeksizin tabandaki destekçilere sadık kalırsan seni iktidarda tutarlar. Ortadaki siyasetçilerin seni indiremez.”

O toplantıda Kushner ilk kez Birleşik Arap Emirlikleri ile normalleşme fikrini ortaya attı. Yaklaşmakta olan seçime hazırlanan Netanyahu başta şüphe duysa da iş birliği yapmaya yanaştı. Bu konuşmanın birkaç gün öncesinde Kushner, Birleşik Arap Emirlikleri’nin ABD Büyükelçisi Yusuf el Katiba ile evinde görüşmüş ve Abu Dabi Prensi Muhammed bin Zayed’in İsrail ile barış yapmaya istekli olduğunu öğrenmişti.

İbrahim Anlaşması yolunda

2020 Ocak ayında Trump’ın barış planını halka açıklayacağı gün Washington’a gelen Netanyahu, Kushner’e ‘Bununla yaşayabilirim’ dedi. Kushner ise Netanyahu’yu yüzünde gülümsemeyle ‘Bununla yaşamayacaksın bununla coşacaksın’ şeklinde cevapladı. Beyaz Saray’da yapılan bir toplantıda Netanyahu bu planın Batı Şeria’daki İsrail yerleşimlerini ülkeye katmak için yeşil ışık anlamına geldiğini ima etti halbuki daha evvel bu konu üzerine anlaşılmamıştı. Kushner bunun çok ileriye gitmek olduğunu düşündü. Trump da aşırı kızgındı. “Netanyahu kampanya konuşması yaptı. Kendimi kirli hissediyorum” sözlerinin ardından Trump, Kushner’a bundan böyle desteğini Netanyahu’nun rakibi Benny Gantz’a çevireceğini düşündüğünü söyledi.

Kushner kitabında Trump yönetiminin İsrail ile ilişkilerinin bu olaydan sonra ciddi şekilde bozulmaya başladığını yazıyor.  Arka sahnede İsrail hükümeti ile ABD arasındaki bağ en düşük noktasına indi.

Yine de İbrahim Anlaşmasının imzalanması için çabalar devam etti. BAE’nın ABD Büyükelçisi Yusuf el Katiba, Yediot Ahronot gazetesi için İbraniceye de çevrilen bir yazı kaleme aldı. Burada net bir şekilde İsrail’in Batı Şeria’yı ilhak etmesinin Arap dünyası ile barış şansını öldüreceğini yazıyordu.

Netanyahu, ABD üç ülkenin İsrail ile ilişkilerini normalleştirmeyi başarırsa ilhak planından vazgeçeceğini söyledi. Kushner bu gelişmeye inanmakta zorluk çekmişti.

Trump Oval Ofis’te yaptığı anonsta “Jared bir dahi” demişti. İnsanlar akrabaya ayrıcalık yaptığıma dair şikâyet ediyor. Asıl ben ayrıcalıklı oldum. Kushner bu yoruma gülerek şöyle cevap verdi: “Belki gelecekte daha fazla başkan, damatlarını imkânsız sorunlarla görevlendirip uğraştırır.”

Aynı yıl üç ülke daha İsrail ile normalleşme ilan ediyordu. Bahreyn, Fas ve Sudan… Eylül 2020’de Beyaz Saray anlaşmaları kutlamak için bir tören yaptı.  Trump Netanyahu’ya başkanlık mührüyle, oyulmuş ahşap bir kutuda büyük bronz bir anahtar uzatarak, “Bu hayatımda bir kişiye verdiğim ilk anahtar. Ben artık başkan olmadığımda bile Beyaz Saray’ın ön kapısına gelip bu anahtarı gösterdiğinde seni içeri alacaklar” dedi.