Tora öğretileri, her zaman karşımızdakilere ne izlenim verdiğimize dikkat etmemiz gerektiğini vurgular. Yanlış izlenim vermemeye ve kötü örnek olmamaya azami önem göstermemiz gerekir.
Tora öğretileri, her zaman karşımızdakilere ne izlenim verdiğimize dikkat etmemiz gerektiğini vurgular. Yanlış izlenim vermemeye ve kötü örnek olmamaya azami önem göstermemiz gerekir. Nitekim, Tanah’ta geçen birbiriyle bağlantılı iki olaya da bu bakış açısıyla bakmamız mümkündür. Biri, Tora’da Yeuda ve Tamar’ın karşılaştıkları olaydır. Tamar’ın amacı, Yeuda ile karşı karşıya gelip konuşabilmektir ve tanınmamak için peçeyle örtünmüştür. Ancak o dönemde mevcut olan, kutsal fahişe denen bazı kadınların giyinme şekli de böyledir ve Tamar’ın tavırları da bu paralelde olunca, Tora’da belirtildiği şekliyle ‘Yeuda onu görünce bir fahişe olduğunu düşündü’. Burada ‘düşündü’ şeklinde tercüme edilen sözcük ‘vayahşevea’dır. Bu durumun gelişiminde ise, Yeuda’nın onu arzuladığını ve sonunda beraber olup çocukları olduğunu görüyoruz. Benzer bir durumu, Şemuel kitabında, Hanna’nın bir çocuğu olması için dua edişinde görüyoruz. Hanna’nın sürekli bir şeyler mırıldandığını, ama bir ses çıkarmadığını gören Koen Gadol Eli, onun sarhoş olduğunu düşünmüştü. Burada, yine düşündü şeklinde tercüme edilen sözcük ‘vayahşevea’dır. Koen Gadol Eli, bu tavrı karşısında Hanna’yı yanlış anlamış ve eleştirmiştir. Bu iki durumdaki ortak kelime olan ‘vayahşevea’, tüm Tanah’ta sadece bu iki yerde geçer ve bir insanın tavırlarının yanlış anlaşıldığı durumu vurgular. Bu iki önemli kadının davranış şekilleri, onları gören kişiler çok üst düzey olmalarına rağmen, yanlış anlaşılmıştır. Bu da, tavır ve davranışlarımıza ne kadar dikkat etmemiz ve yanlış bir izlenim vermemek için ne kadar gayret etmemiz gerektiğine dair bize ders verir.
İyar ayına derin bir bakış
Yahudi takviminde Nisan ayını takiben ikinci ay İyar ayıdır. İyar ismi, diğer pek çok ayın da olduğu gibi Babilceden gelmektedir. Bu isim Tora’da geçmez. Tanah’ta bu aydan, aydınlık ay olarak söz edilir. Nitekim İyar’ı oluşturan harfler alef, yud ve reş aynı zamanda aydınlatma, ışıklandırma anlamına gelen ‘eir’ sözcüğünü de oluşturur. Aynı zamanda bu üç harf, “Ani Aşem Rofeeha/ Ben şifa veren Tanrı’nım” cümlesindeki kelimelerin de baş harflerini oluşturur. İyar, aydınlanma ve şifalanma ayıdır. Tora’da geçen bazı olaylar İyar ayında olmuştur. Bunların en önemlileri; manın yağması, Pesah Şeni ve Amalek saldırısıdır. Çölde gökten yağan man, Tanrı’nın bereketinin merhametinin ve şifalandırmasının simgesidir. Pesah Şeni, Tanrı’nın insanlara ikinci bir şans verdiğinin simgesidir. Amalek’in saldırısı da, Tanrı’nın nesiller boyu hatırlamamız gerektiğini vurguladığı çok önemli bir olaydır. Bu ay, yine Pesah’tan Şavuot’a kadar manevi gelişimimiz için tek tek saydığımız Omerlerin ayıdır. Bu aya denk gelen Lag BaOmer, Rabi Akiva’nın 24000 öğrencisinin ölümlerinin sona erip yeni beş öğrencisiyle derin çalışmalara başladığı bir gündür. Aynı zamanda bu beş öğrenciden biri olan, Kabala’nın simgesi ve Zohar’ın yazarı Rabi Şimon Bar Yohay’ın öldüğü gündür. Bu aya, yakın zamanın önemli günleri Yom Azikaron, Yom Atsmaut ve Yom Yeruşalayim de dâhil olmuşlardır. İyar’da her zaman iki roş hodeş günü vardır. İyar’a karşılık gelen burç boğadır. Büyükbaş hayvan korbanlarını simgeleyen boğa, Hezekiel’in vizyonunda gördüğü dört meleksel yüzden biridir ve Yosef’in simgesidir. Bu nedenle İyar ayı, Maşiah ben Yosef’in gelişinin simgesidir. Maşiah ben Yosef, Maşiah kavramının adeta vücududur. Gerekli savaşları o yapacaktır. Daha sonra gelecek Maşiah ben David ise, Maşiah kavramının ruhudur. Üçüncü Bet Amikdaş onun zamanında kurulacaktır. Adem de böyle yaratılmıştır. Tanrı önce bedeni yapmış, sonra ruhu üflemiştir. Maşiah Ben David’in ise Nisan’da geleceği var sayılır. Nisan ayında nihai kurtuluş olacak ve o zaman “Ad… ehad, uşmo ehad” yani Aşem ve ismi tek olacaktır. Burada aslında derin bir sır saklıdır. Aşem’in dört harfli ismi olan Y-H-V-H’in 12 aya karşılık gelen 12 kombinasyonu vardır. Dört harfli ismin gematriyası 26’dır. 26x12=312 eder ki, bu da Hodeş/ay’ın gematriyasına eşittir. Burada her ayın ayrı kombinasyonu varken, orijinal olan hali Y-H-V-H’in ayı nisandır. İyar’ın harf kombinasyonu ise Y-H-H-V’dır. Yani Nisan’da İyar’daki tamlığa göre bir eksiklik söz konusudur. Bu nedenle İyar emunamızı güçlendirme ayıdır.
Bunları biliyor musunuz?
*Pesah ile Şavuot arasında, 7 hafta boyunca Tora’nın bir emri olarak Omer sayıldığını. Bu haftaların her birinde, sırasıyla 7 atamızın özelliklerine bağlanmaya çalıştığımızı. 7 haftanın sonunda, su ile özdeşleştirilen Tora’nın alındığını. 7 sayısının, bir kadının ‘nida/kadının aylık manevi kirlilik dönemi’ sonrası 7 temiz gün geçirip ‘mikveye/ doğal suya’ girip arınmasıyla bağlantısı olduğunu. Omerler boyunca her gün yapılan sayımda, yine her biri 7 kelime veya cümleden oluşan 7 ayrı dua okunduğunu.
*İbranicede kadın ve erkekle ilgili vurgularda, aralarında bir şekilde Aşem’in dört harfli isim harflerinin bir bağlantı oluşturduğunu. Örneğin ‘kadın/işa (alef, şin, hey)’ ve ‘erkek/iş (alef, yud, şin)’ ortak harfleri alef ve şin iken, birinde Aşem’in dört harfli isminden hey harfi, diğerinde ise Aşem’in yud harfi bulunduğunu. Yine dişi olarak ‘o’ derken (hey-yud-alef), eril olarak ‘o’ derken (hey-vav-alef), ortak harfleri hey ve alef iken, bu kez birinde Aşem’in yud, diğerinde Aşem’in vav harfi bulunduğunu. ‘Anne/ima’ (alef-mem-alef) ve ‘baba/aba’ (alef-bet-alef)’da ise alefler ortakken, birinde mem diğerinde bet şeklinde bu kez Tanrı’nın ‘mem-bet /42 harfli isminin’ arada bulunduğunu.
*Çölde Bene Yisrael’in manla beslenmesine ve elinde buğday olmamasına rağmen, Mişkan’da bulunan ‘Şulhan/masa’ya 12 kabile için 12 ekmeğin her Şabat için hazırlanıp konulmaya devam ettiğini. Gökten yağan manın, içinde mucizevi şekilde buğday taneleri de içerdiğini ve bu buğday tanelerini kullanarak gerekli ekmeklerin yapıldığını.
*Mişkan inşasının evrenin yaratılmasına bedel olduğunu. Bunun ipucunun, Mişkan’la ilgili ‘vayhal Moşe et amelaha/Moşe çalışmayı bununla tamamladı’ cümlesinde bulunduğunu. Nitekim bu cümlenin gematriyasının 913 olup yaratılışı simgeleyen ‘Bereşit’ kelimesiyle eşit olduğunu.
*Tora’da Mişkan’daki her eşyanın yapımından bahsederken ‘Tanrı’nın Moşe’ye emretmiş olduğu şekilde’ cümlesinin yer aldığını. İlgili peraşada bu ifadenin 18 kez geçtiğini. Rabilerimizin Şmone Esre /Amida duasının 18 berahasını bu paralelde oluşturduklarını.
*Tefilalarda giydiğimiz talitin köşelerindeki tsitsitlerin yapılmasında iki yöntem olduğunu. İki yöntemde de yün ipliklere beş kez ikişer düğüm atıldığını ve düğümler arasına ilmikler yapıldığını. Ancak birinci yöntemde, ortada kalan dört bölgedeki ilmik sayılarının 10, 5, 6 ve 5 olduğunu. Bunun Tanrı’nın dört harfli ismi olan Y.H.V.H’in harf gematriyalarına karşı geldiğini. Bu şekilde toplam 26 ilmik atılmış olduğunu. İkinci yöntemde ise, aradaki ilmik sayılarının 7, 8, 11 ve 13 olduğunu. 7 ve 8’in toplam 15 ettiğini ve yine Tanrı’nın dört harfli isminin ilk iki harfi olan Y ve H’ye (YA) karşı geldiğini. 11’in, dört harfli ismin sonraki iki harfi olan V ve H’ye karşı geldiğini. En sondaki 13’ün ise, ‘Ehad/Bir’in gematriyası olduğunu. Bu şekilde toplam 26+13= 39 ilmik olup ‘Aşem Ehad’ sözcüğünün vurgulandığını.
*Yahudi halkının aya benzetildiğini. Bunun sebebinin, tarihte Yahudilerin ayın evreleri gibi bazen yok olmaya yüz tutup ardından yeniden yükselişe geçtiklerini. Sonra dolunay şeklinde parlayıp tekrar bir sönüş yaşadıklarını. Ama asla ay gibi yok olmadıklarını. Bu bağlamda Avraam’dan itibaren parlaklığı artan Yahudilerin, ayın giderek büyümesi gibi sonraki 14. nesilde, isminin gematriyası da 14 olan David konumuna ve nihayet 15. nesilde, Şelomo ile dolunay gibi en parlak konumlarına ulaştığını. Ancak daha sonra giderek sönüş yaşayarak Kral Tsidkiya zamanı yine yok olmanın eşiğine geldiklerini.
*Laşon Ara yapmanın Tora’nın beş kitabını ihlal etmekle eşdeğer sayıldığını. Nitekim Laşon Aranın cezası niteliğindeki ‘tsaraat’ konusunun anlatımında, beş kez Tora sözcüğünün geçmesinin buna işaret ettiğini.
*İyi insanların da, kötü insanların da hepsinin Tanrısal olduğunu. Buna gematriyasal olarak bazı örnekler verilebileceğini. Gematriya metotlarından birinin, kelimelerin sayısal değerinin sayı basamaklarını toplayarak elde edilecek yeni sayıların benzer özellikteki kelimelerle birbirini bütünleyebilmesi olduğunu. Örneğin Purim’in iyi kahramanları Mordehay ve Ester’in gematriyalarının 274 ve 661 olduğunu. Burada basamak rakamlarını toplarsak 2+7+4=13 ve 6+6+1=13 ettiğini ve ikisinin toplamının 26 olup Tanrı’nın dört harfli isminin sayısal değerini ifade ettiğini. Aynı şekilde Purim’in kötü kahramanları Aman ve karısı Zereş’in gematriyalarının 95 ve 507 olduğunu. Yine basamak rakamlarını toplarsak 9+5=14 ve 5+0+7=12 ettiğini ve ikisinin toplamının yine 26 yani Tanrısallığı ifade ettiğini.
Soru ve yorumlarınız için e-posta adresim, hessiennekavi@gmail.
