Elul, tehlikeye düşmüş olsa bile, arada ciddi kırgınlıklar olsa bile, gerçek ve kalıcı olmasını istediğimiz değerli bir ilişkiyi kurtarmanın mümkün olabileceğinin öyküsüdür. Elul ayında aslında hayatımızın her gününde yaptığımız kendimizi sorgulama alıştırmalarını, daha yoğun ve daha farkındalıkla yapmaya çalışırız. Tanrı, etrafımız ve kendimizle ilişkilerimizi gözden geçirir, hangi noktaları geliştirebileceğimiz ve gelecek sene kendimizi bu ilişkilerimizde nerede görmek istediğimiz üzerine düşünür, bunları gerçekleştirmek için adım atmaya niyet ederiz. Bu yıl Roş Hodeş Elul, 27 Ağustos Cumartesi ve 28 Ağustos Pazar günleridir.
‘Yamim Noraim - Ulu Günler’, Roş Aşana ve Yom Kipur’dan hemen önce gelen Elul ayı, Yahudi geleneğine göre büyük bayramlarımız için hazırlık ve kendi içimize dönüp içsel hesaplaşmamızı -heşbon nefeş- yaptığımız dönemin başlangıcı ve tarihteki yeri itibarıyla İlahi Sevgi, Merhamet ve Affediliş ayıdır.
Bu yıl Elul ayının başı - Roş Hodeş Elul, 27 Ağustos Cumartesi ve 28 Ağustos Pazar günleridir.
Elul ayı neden önemli? Tarihçesi
Takvimdeki son ay olan Elul’un benzersiz önemini R. Simon Jacobson ‘60 Days-A Spiritual Guide to the High Holidays’ kitabında şöyle yorumluyor:
“Yahudiler, Tanrı’nın kendilerini Mısır’daki esaretten kurtarması sonrasında, çölde 49 günlük bir hazırlanma ve arınma dönemi geçirir. Bu dönem sonunda, Şavuot’ta, benzeri görülmeyen bir şekilde Tanrı ile tüm İsrailoğulları bir araya gelir. Onların düğün günü sayılan Şavuot’ta Tanrı sadece bir kişiye değil, tüm halkına seslenerek On Emri söylemeye başlar. Tanrı’nın Sesi’nin Yüceliğinden ürküp ölmekten korkan Yahudi halkı, Moşe Rabenu’dan, Tanrı’nın Sözlerini ve Tora’yı öğrenip halka aktarmasını ister. Bunun üzerine Sina Dağına çıkan Moşe Rabenu, 40 gün-40 gece sonra On Emir Tabletleri ile dağdan indiğinde (17 Tamuz-Şiva Asar BeTamuz), halkının başka Tanrılara tapmama sözünü kabul etmelerine rağmen, altın bir buzağı yapıp taptıklarını görür ve tabletleri kırar. Tanrı’ya ihanet eden halk, aslında kendine, kendi ruhuna, özüne, İlahi İsteğe ve hayattaki en büyük görevlerine, Tanrı ile bağlantıda kalıp Tanrı’yı bu dünyaya getirme görevlerine ihanet etmiş olurlar. Bu olayın ertesi günü, 18 Tamuz’da Moşe Rabenu, Tanrı’nın halkını yok etmemesi ve affetmesi, Tanrı’nın Kutsal Varlığı’nın tekrar İsrailoğullarının arasına dönmesi için yakarmak üzere tekrar Sina Dağına çıkar. Moşe Rabenu, 40 gün ve 40 gece Sina Dağında kalıp dua eder. Bu dönem Tanrı’nın, halkına karşı ‘öfkeli’ olduğu bir dönemdir. Ancak Moşe Rabenu vazgeçmez, Tanrı’nın sonsuz merhametine ve bağışlayıcılığına sarsılmaz inancı, Tanrı’nın bize inancı, bizimle Tanrı arasındaki koşulsuz sevginin gücü ve umuduyla Roş Hodeş Elul’de tekrar Sina Dağına çıkar. Bu üçüncü 40 gün ve gecenin sonunda Yom Kipur’da Moşe Rabenu ikinci On Emir tabletleriyle Sina’dan indiğinde Yahudiler Tanrı’nın onları altın buzağı günahından dolayı affettiğini anlar.
Elul, Moşe Rabenu’nun yolculuğunun öyküsüdür. Tehlikeye düşmüş olsa bile, arada ciddi kırgınlıklar olsa bile, gerçek ve kalıcı olmasını istediğimiz değerli bir ilişkiyi kurtarmanın mümkün olabileceğinin öyküsüdür.”
Biz de Moşe Rabenu’nun izinden yürüyerek Elul ayından başlayarak her zamankinden daha bilinçli ve farkındalıkla Tanrı’nın yarattıklarıyla, etrafımızdakilerle, uzakta olanlarla, dünya ile ilişkilerimizi gözden geçirir, bildiğimiz kırıklıkları, buruklukları onarmaya çalışır, kalpten özürlerimizi iletir, ilişkilerimizi ve dünyayı daha güzel, daha sağlam ve mutlu hale getirmek için yapabileceklerimiz üzerine yoğunlaşırız.
Roş Hodeş Elul ve Ree Peraşası
Bu yıl Roş Hodeş Elul’e denk gelen Ree-Gör peraşası bize Elul ayında ve ulu bayramlar döneminde, ama aslında hayatımızın her gününde Tanrı Hizmetinde olmanın, Tanrı Yolunda yürümenin ne demek olduğunu anlatıyor.
“Gör; bugün önünüze beraha ve beddua yerleştiriyorum. Berahayı, Tanrı’nız Aşem’in, size bugün emretmekte olduğum emirlerini dinleyeceğiniz zaman elde edeceksiniz. Beddua ise, eğer Tanrı’nız Aşem’in emirlerini dinlemezseniz ve size bugün emretmekte olduğum yoldan, başkalarının bilmediğiniz ilahlarının ardından gitmek üzere saparsanız bulacak sizi” (Devarim 11:26-28).
R. Alan Lew, Yamim Noraim’e hazırlık sürecini farklı yönleriyle ele aldığı ‘This Is Real And You Are Completely Unprepared’ kitabında bu pasukları şöyle yorumluyor. “Bak, gör. Hayatına dikkatlice bir bak. Çünkü hayatın içindeki her an derin bir karışıklık içerir. Her an, içinde olası bir beraha-nimet ve bir beddua- lanet içerir. Her şey, hayatımızı berrak gözlerle görmemize, her anın potansiyel nimetini ve potansiyel lanetini görmemize, ilkini seçmemize, ikincisini reddetmemize bağlıdır.”
Pasuktaki beraha ve beddua, basit bir ödül ve ceza sisteminin ötesinde, Tanrı’nın dünyayı yaratırken dünyanın içine yerleştirdiği doğal kuralların, kendi davranışlarımızın neticelerinin bize yansımalarının ifadesidir.
Tora’nın verilmesinden binlerce yıl sonra dünya felsefeleri de Tora bilgeliğini farklı yollardan keşfetmeye ve insanın yaptıklarının aynı şekilde kendisine geri dönmesini, karma kavramıyla açıklamaya başladı.
20. yüzyılın en önemli Tora bilgelerinden Slonim Rabi’si R. Sholom Noach Berezovsky, Tanrı’nın dünyayı belli kurallarla yarattığını, bu kurallara uyarak yaşamanın ‘kendimiz için, kendimize’ yapacağımız bir iyilik olduğunu şöyle ifade ediyor: “Yüce Tanrı, göğü, yeri, tüm eserini belli kurallara göre yaratmıştır. Yaratılışın düzeninden bir saç teli kadar bile ufacık bir sapma, dünyanın yok olmasına neden olabilir, çünkü Yaratılış'ın varlığı Tanrı’nın yarattığı dünya kuralları ve düzenine bağlıdır. Tüm kuralların kökü Tora’nın kurallarıdır, çünkü Tanrı doğal dünyayı, Yaratılış'ın tüm kurallarını İsraeloğulları’nın Tora’nın kurallarını yerine getirmesine bağlı kılmıştır. ‘Benim kurallarıma göre yürürsen... yağmurunu vaktinde veririm’in anlamı, bunun mitsva karşılığı verilen bir ödül olması değil, Yaratılışın gerçeği ve düzeninin doğal bir sonucu olmasıdır. Tora’nın kurallarına uyduğumuzda, Yaratılış ve tabiat kurallarına uyulmuş olacaktır” (Netivot Şalom, Vayikra, Bechukotai, bölüm 1, s.131).
R. Berezovsky’nin bize anlatmak istediği, ahlaki, ruhsal ve fiziksel bir ekosistemde yaşadığımız, yani Tanrı’nın yarattıklarının, insan, hayvan, doğa, hepsinin birbiriyle bağlantılı, ilişkili olduğu gerçeğidir. Ahlaki ve ruhsal davranışımız ile doğal dünya arasında içsel bir ilişki vardır. Burada bahsedilen bir ödül ve ceza sistemi değildir. Sadece sinagog ortamında değil, sadece insanların gördüğü yerlerde değil, günlük hayatta, kimsenin görmediği zamanlardaki davranışlarımızda da dikkatli, hassas ve duyarlı olduğumuzda, Tora'nın, Yaşamın Tora'sının kurallarını içselleştirerek kapsamlı bir şekilde yaşam tarzı olarak takip ettiğimizde, bunlar bize bu dünyada gerçek bilge ve sağlıklı yaşam kapılarını açacak ve o zaman hayat hem bizim, hem etrafımız, hem de dünya için çok daha güzel olacaktır.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Elul Ayı- Kısa kısa
Elul İsmi- Elul isminin farklı anlamları hakkında Tora bilgelerimizin sayısız yorumlarından beşini R. Simon Jacobson şöyle özetliyor. Bu tanımlar aynı zamanda Elul ayında nasıl davranmamız gerektiği konusunda bize değerli ipuçları veriyor.
Dua: Elul’un İbranice yazılışındaki Alef, Lamed, Vav, Lamed harfleri Kral Şlomo’nun yazmış olduğu derin anlamlı Şir Aşirim-Ezgiler Ezgisi’ndeki bir bölümün kısaltması olarak yorumlanır. “Ani LeDodi, VeDodi Li/Ben Sevgilime aitim, Sevgilim de bana” (Şir Aşirim 6:3). Duanın da bir ezgi olduğu ve duanın Tanrı’ya bağlanabilmek, bütünleşmek, birleşmek yani tefila için en etkili yollardan biri olduğu vurgulanır.
İyi, güzel davranışlar ve Tsedaka: Ester’in Kitabı-Megillat Esther 9:22’de “…birbirlerine yemek sunmalarını…ve yoksullara armağanlar vermelerini buyurdu” bölümünün İbranicesinde dört kelimenin ilk harfleri Elul sözcüğünü oluşturur- ‘ish lerei’eihu umatanot la’evyonim’. Birbirimize yaptığımız iyi ve güzel davranışlar, aramızda bir sevgi bağı oluşmasını sağlar. Ayrıca tsedaka ile Tanrı tarafından bize verilenleri adaletli bir şekilde, bunu yapmak bizim görevimiz olduğu için dağıtırız. Yargılanmaya hazırlandığımız yılın bu kritik döneminde yaptığımız bu iyi davranışlar hem bizim görevimizdir hem de kendimizi huzurlu ve mutlu hissetmemizi sağlar.
Teşuva: Devarim 30:6 pasuğunda şu dört kelimenin harfleri de Elul kelimesini oluşturur. “…et levavha ve’et levav …Tanrın Aşem, kalbini ve soyunun kalbini engellerden arındıracak” (Devarim 30:6). İbraniceden tam çevrildiğinde ise, kesip atacak ya da sünnet edecek anlamını taşır.
Kalbin ‘sünnet edilmesi’, teşuvayı ifade eder. Çünkü kalbimizin üstünü örten ve bizi uyuşuk, umursamaz, Tanrı’ya ve Tanrı’nın Yarattıklarına hizmet etmekte isteksiz kılan güç, yetser ara-kötü dürtüdür. Biz de teşuva yapıp yetser ara’yla savaşmaya ve Tanrı’ya dönmeye, Tanrı ve Tanrı’nın Yarattıklarına gereken şekilde hizmete hazır olduğumuzu belirtip, Tanrı’dan bizim için bu örtüyü kesip atmasını, bu ‘sünnet’i gerçekleştirmesini ve bize güç vermesini dileriz.
Tora: Kazara katil olan kişilerin barınabilmeleri için yapılan sığınma şehirlerinden bahseden pasuktaki kelimelerin baş harfleri de Elul kelimesini oluşturur. “…inah le’yado vesati lah / …ona Tanrı rast getirmişse, sana katilin sığınabileceği bir yer sağlayacağım” (Şemot 21:13). Kazara katil olan kişiler gibi, kazara Tanrı’nın İsteği’ne karşı gelmiş kişiler için de Elul ayı takvimde, zaman içinde bir ‘sığınma şehri’ sağlar. Bilgeler, Tora kelimelerinin de Elul gibi birer sığınma yeri olduğuna dikkat çeker (Talmud Makkot 10a). Elul bize iç muhasebemizi yapacağımız, içimize, özümüze geri döneceğiniz kutsal bir sığınak sağlar. Bu ayda her zamankinden daha yoğun olarak geçmiş hatalarımızdan ders almaya, bundan sonra kazara bile Tanrı’nın yolundan sapmamaya, bu şekilde ruhumuzun saflığını korumaya niyet eder, bu yolda Tanrı’nın Desteğini dileriz.
Kurtuluş: Şemot 15:1 pasuğundaki dört kelimenin tersten okunuşu da Elul’u oluşturur. “L’Hashem va-yamru leimor ashira / Şöyle söylediler: Tanrı için şarkı söyleyeceğim.” İsraeloğulları’nın Kızıl Deniz yarıldığında söyledikleri bu şarkı, kurtuluşu simgeler.
Elul ayı neden önemli? Elul ayının ilk günü Roş Hodeş Elul’de Moşe Rabenu İsraeloğulları’nı affetmesi için Tanrı’ya yakarmak üzere üçüncü kez Sina Dağına çıkar. Bu arada İsraeloğulları da kendilerini manevi açıdan geliştirmeye çalışarak, kalplerinin derinliklerinden gelerek dua ederek, şofar çalarak teşuva yapar ve Tanrı’ya döner. Roş Hodeş Elul’den 40 gün sonra Yom Kipur’da Moşe Rabenu ikinci On Emir levhalarıyla Sina’dan indiğinde İsraeloğulları altın buzağı günahından dolayı affedildiklerini anlar. Elul ayından başlayan ve Yom Kipur’a kadar süren 40 gün, tüm zamanlar için ilahi rahmet ve affetme ayı olarak kabul edilir.
Elul ayı-Ne yapılır? Elul ayının ana temaları arasında Kralımız Tanrı’nın bu ay her zamankinden daha yoğun bir şekilde halkının içinde, arasında olması, Teşuva-Tefila-Tsedaka, özür dilemek ve affetmek, mezuza ve tefilinlerin kontrol edilmesi, Teillim okunması, dualara 27.mezmurun eklenmesi, sabaha karşı yapılan Selihot duaları ve bu duaların temelini oluşturan Tanrı’nın On Üç Merhamet Özelliği’ni sayabiliriz. Tanrı’nın On Üç Merhamet Özelliği -Midot Arahamim- Tora’da şöyle belirtilir: “Aşem, Aşem, Tanrı, Merhametli, Lütufkar, Öfkesini Geciktiren, İyilikte Cömert, Gerçek, İyilikleri bin nesil için hatırda tutar, bile bile, kasıtlı işlenen günahları ve dikkatsizlikle işlenen günahları affeder, temizler” (Şemot 34:6-7).
Elul ayı aynı zamanda kendine dönüş temasını içerir. Samimi bir içe dönüş ve sorgulama dönemi olan Elul ile aslında hayatımızın her gününde yaptığımız kendimizi sorgulama alıştırmalarını, daha yoğun ve farkındalıkla yapmaya çalışırız. Tanrı ile, etrafımızla, kendimizle ilişkilerimizi gözden geçirir, hangi noktaları daha geliştirebileceğimiz ve gelecek sene kendimizi bu ilişkilerimizde nerede görmek istediğimiz üzerine düşünür, bunları gerçekleştirmek için adım atmaya niyet ederiz.
Elul Ayı ve önemi, felsefesi, Elul ayında kişisel gelişim egzersizleri, kaderimizi belirleyen ay:
Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla, Bereşit; 60 Days-A Spiritual Guide to High Holidays; This Is Real And You Are Completely Unprepared, Torah Study-A Parsha Anthology kitaplarından ve chabad.org, ejewishphilantrophy.com, tjpnews.com sitelerinden ve http://rabbisacks.org/wp-content/uploads/2019/10/Celebrating-Life-Transcripts-from-Rabbi-Sacks-WhatsApp-Group.pdflinkinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için bayramlar ve özel günler hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir. Yazı, konu hakkında bulunabilecek sayısız değerli yorumdan sadece sınırlı bir bölümü içermektedir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
