Amerikan nüfusunun yüzde 2,4´ünü oluşturan Amerikan Yahudileri ile ilgili yapılan Pew Anketi karışık evliliklerle ilgili olarak bir tabuyu yıktı. Pew Anketine göre karışık evli çiftlerin üçte ikisi gibi büyük bir çoğunluğu çocuklarını bir şekilde Yahudi yetiştiriyor.
Amerikan Yahudileri hakkında geniş çaplı bir çalışma yapan Pew Anketinin sonuçlarının biri karışık evlilik yapan çiftlerin çoğunun çocuklarını Yahudi olarak yetiştirdiğini ortaya koydu. 2021’de yapılan bu çalışmanın aynısı 2013’de yapıldığında böyle bir çıkarım yapılmamıştı. Daha da ötesi 1990’ta yapılan Milli Yahudi Nüfusu Çalışması karışık evliliklerin oranını yüzde 52 olarak belirlediğinde ABD ve İsrail’de Yahudi liderleri bunu ‘İkinci Holokost’ olarak nitelendirmişlerdi. Fakat durumun böyle olmadığı Pew’un son yaptığı anketle gözler önüne serilmiş oldu.
1990’dan günümüze Yahudi nüfusu yüzde 35 bir büyüme ile 7,6 milyon sayısına ulaştı. Yükselişte eski SSCB, İsrail ve diğer ülkelerden göçlerin etkisinin yanında karışık evliliklerin de etkisi olduğu anlaşılıyor. Pew Anketine göre karışık evli çiftlerin üçte ikisi gibi büyük bir çoğunluğu çocuklarını Yahudi yetiştiriyor.
ABD’de karışık evliliklerden doğanlar kendilerini nasıl görüyor?
Amerikan Yahudilerinin yüzde 59’u evli. Evli çiftlerin yüzde 42’si eşlerinin Yahudi olmadığını belirtiyor. Fakat 2010’dan sonra evlenen çiftlere sorulduğunda bu oran yüzde 61’e fırlıyor. Daha çarpıcı olan ise Amerikan Yahudilerinden, karışık evliliklerin kesinlikle kabul görmediği Ortodokslar çıkarıldığında yine bu genç evlilerde oranın yüzde 72’ye ulaştığı.
Yaşları 18 ila 49 arasında değişen ve yalnızca bir Yahudi ebeveyne sahip insanlar, yaşı 50’den fazla olanlara göre kendilerini daha fazla ‘Yahudi’ olarak nitelendiriyor. Diğer bir söyleyişle artık karışık evliliklerden doğan bireyler eski yıllara göre kendilerini daha çok Yahudilikle bağdaştırıyor. Bu kimselerin yarısı bar/bat mitzva töreni yapmış, yüzde 40’ı ise Yahudilik öğeleri içeren yaz kamplarında bulunmuş.
Ortodoks Yahudiler hariç tutulunca Yahudilerin büyük çoğunluğu hahamların inançlar arası nikahları kıyabilmelerini istiyor. Bu aynı cins evlilikler için de geçerli. Bugün evli olan Yahudilerin yüzde 2’si aynı cinsle evli.
Amerikan Yahudileri arasında karışık evlilikler
Öncelikle Amerikan Yahudileri halkın genel kesimine göre daha çok (yüzde 59’a karşılık yüzde 53) evli olmayı tercih etmiş. Evli Yahudilerin yüzde 58’i Yahudi bir eş ile evli olduklarını söylerken yüzde 42’si Yahudi olmayan eşler seçmiş. 2013’e göre bu oran fazla oynamadı. O zamanlar yüzde 56’lık bir kesim Yahudi olan yüzde 44’lük bir kesim Yahudi olmayan eşlerle evliydi.
Karışık evliliklere, on yıllarca yıl evvel evlenen çiftlerde daha az karşılaşılıyordu (Tablo 1). Karışık evliliklerin yükselişte olduğu aşikâr olan bu tabloda Yahudiler kendileri gibi azınlıkta olan Müslüman veya Mormonlarla karşılaştırıldığında Yahudilerin daha çok karışık evlilik yaptığı görülüyor. Müslümanların yüzde 87’si, Mormonların yüzde 85’i kendi dinlerinden kimselerle evleniyor.
Mezhepler arasında karışık evlilik oranları
Evli Yahudiler arasında kendini herhangi bir mezhepten görenler ile görmeyenler arasında karışık evlilik oranlarında ciddi bir fark var. Tablo 2’de ayrıca görüleceği üzere tek ebeveynin Yahudi olduğu evlerde büyüyen kişilerin yüzde 82 gibi ezici bir çoğunluğu Yahudi olmayan bir eş seçiyor.
Yahudilerin yüzde 64’ü hahamların karışık evlilik yapmak isteyenler için nikah kıyabilmelerini istiyor, yüzde 9’u buna tamamen karşı çıkarken, kalanlar da ‘duruma göre değişir’ diyor. Burada değişken olan düğünün dini bir makamda gerçekleşip gerçekleşmemesi, çocukların ileride Yahudi büyütülüp büyütülmemesi gibi unsurlar. Ortodoks Yahudilerin yüzde 8’ i buna katılırken reformistlerde bu oran yüzde 77. Bir diğer bilgi de kadınların yüzde 66’sının bunu desteklerken erkeklerin yüzde 62’sinin desteklemesi. Aynı cinsiyetten evlilikler söz konusu olunca hahamlara yetki verilmesini isteyen Yahudiler arasında oran yüzde 71; kesinlikle karşı çıkanların oranı yüzde 15. Ortodokslarda hahamlara izin verilmesini isteyen oran yüzde 9, reformistlerde yüzde 84. Görünen o ki Ortodoks Yahudiler konu farklı dinden evlilik olunca eşcinsel evliliklere göre -az da olsa- biraz daha tutucu çıktı.
Çocukların Yahudi olarak büyütülmesi
Yahudilerin toplam yüzde 80’i sıkı din kurallarına göre olmasa da çocuklarına Yahudiliği bir şekilde aşılıyor. Tablo 3’te görüleceği üzere Yahudilerin yüzde 60’ı çocuklarını dinen Yahudi olarak büyütürken yüzde 19’u net bir şekilde Yahudi olarak büyütmüyor. Geri kalanları bir şekilde olsa da Yahudilik bilincini çocuklarına veriyor. Evli Yahudilere baktığımızda evlerinde büyüttükleri çocuklara Yahudi kimliğini ne kadar geçirdikleri eşlerinin dinine göre değişiklik gösteriyor. Karışık evliliklerin yüzde 28’inde çocuklar dinen Yahudi olarak büyütülüyor. Aynı dinden evliliklerde ise bu oran yüzde 93. Fakat tabloda görülebileceği üzere karışık evliliklerde büyüyen çocukların yüzde toplam 70’i bir şekilde Yahudilik bilinci alıyor. Ankette katılımcılara ayrıca ileride torunlarının Yahudi olup olmayacağının önemi soruldu. Amerikan Yahudilerinin yüzde 34’ü bunun çok önemli olduğunu belirtirken yüzde 22’si torunlarının bir Yahudi ile evlenmesini dilediğini söyledi.
Karışık evlilikler düşünüldüğü gibi Yahudiliğin en büyük düşmanı değilmiş
Anket sonuçları dinler arası evliliğin Yahudilik için büyük bir talihsizlik olduğuna dair söylemleri geçersiz kılıyor. Özellikle karışık evlilik yapmış aileler ortaya çıkan bu sonuçları son zamanlarda Yahudi kurumlarının daha dahil edici olmalarına bağlıyor.
Boston’da bulunan Hebrew College’da ‘İnançlararası Ailelerin Yahudi Hayatına Katılımı’ adlı master programını başlatan isim olan Keren McGinity karışık evlilik ile Yahudi kimliğinin aktarımının birbirinden ayrık olmadığını söylüyor. Geçmiş nesiller karışık evliliklere daha anlayışla yaklaşılması için mücadele etti. Şimdi o çiftlerin çocukları karışık evlilik yaptığında hayat onlar için daha rahat oldu. Büyük Yahudi kurumları tavır değiştirerek artık karışık ailelere el uzatmaya başladı. Amerikan Yahudilerinin üçte birini oluşturan Reformist Yahudiler karışık evlilikleri kabul ettiği gibi, hahamları da, çiftleri evlendirmekte bir sakınca görmüyor. Reformistlerde çocuğun ebeveynlerinden biri Yahudi ise çocuk Yahudi kabul ediliyor. Muhafazakarlarda ve Ortodokslarda ise Yahudilik yalnızca anne tarafından geçiyor; bu karışık ailelerin cemaatte kabul görmesinde engel teşkil ediyor.
Amerikan Yahudilerinin yüzde 17’sini oluşturan Muhafazakâr Yahudiler karışık aileleri cemaate kazandırmak için birtakım adımlar atmaya başladı. Yahudi olmayanların sinagoga üye olmalarına izin verildiği gibi hahamların da inançlar arası düğün törenlerine gitmelerine izin veriliyor. Yalnız henüz hahamlar nikah kıyamıyor. Muhafazakâr cemaat son olarak Keren McGinity’den inançlar arası uzman olarak hizmet almaya başladı. McGinity hahamlara ve cemaate karışık evli çiftlere daha samimi yaklaşmalarına yardım ediyor.
McGinity Yahudi bir kimsenin farklı kültür veya inançtan biriyle evlendiğinde ilişkideki tek Yahudi olarak kendi kimliğini iyice güçlendirip ön plana çıkarması için potansiyel oluştuğunu düşünüyor.
Karışık evliliklerden doğan çocukların Yahudi kimlikleri
Pew, karışık evliliklerden ve her iki ebeveynin de Yahudi olduğu evliliklerden doğan çocukların Yahudi kimliklerini karşılaştırdığında farklılıklarla karşılaştı. Her iki tarafın Yahudi olduğu ailelerde çocuklar Yahudiliğin dini unsurlarına da yakın yetiştiriliyor. Din içi evliliklerde bu oran yüzde 93 iken, karışık evliliklerde dinen Yahudi olarak yetiştirilen çocukların yüzden 28’de kalıyor. Buna ek olarak yüzde 29’luk bir oran ise laik Yahudi olarak büyütülüyor. Burada Yahudi dini kurumlarının karışık evliliklerden doğan çocukları kurumlarına kabul etmedikleri anlamı çıkarılabilir. Öte yandan bu istatistik, karışık evlilik yapan insanların zaten baştan dini kurallar çerçevesinde yaşamayı tercih etmediği için çocuklarını da o şekilde yetiştirmeyi seçmedikleri şeklinde yorumlanabilir. Bu gerçeğin karşında ise sinagogların neden çağdaş toplumda bireyleri kendine çekmekte zayıf kaldıkları sorgulanabilir.
Bir diğer çarpıcı veri ise Yahudi olmayanlarla evlenen genç Yahudilerin ve karışık evliliklerden doğan gençlerin kendilerini eski nesillere göre daha fazla Yahudilikle bağdaştırmaları. Bunun sebebi Yahudiliğin onları ABD’de ayrı hissettirmesi. Eski nesiller ABD’yi asimilasyonun ödüllendirildiği bir erime potası olarak görüyordu. 50 yaş üstü için asimilasyon en iyi yoldu. Ancak 50 yaş altı insanlar kimlik politikasının ve çok kültürlülüğün kutlandığı bir döneme denk geldiği için kendilerini Yahudi olarak tanımlamak onlara etnik Amerikalı olma şansı veriyor.
Toronto’da yaşayan reformist Haham Denise Handlarski karışık bir evlilik yapmış ve çocuklarını Yahudi olarak yetiştiriyor. Handlarski şöyle diyor: “İnsanlar kendilerini Yahudi olarak tanımlasa da Noel’i ya da Paskalya’yı kutlamakta hiçbir sakınca görmüyorlar.” Bu bayramlar Amerikan kültürünün bir parçası haline gelmişler ve bu bayramları kutlamak dinen Hıristiyan oldukları anlamına gelmiyor. Öte yandan Pesah’ta Seder sofrası kurmak tamamen Yahudi dini kimliği ile ilgili.
Brandeis Üniversitesi Yahudi Çalışmaları için Cohen Merkezinin direktörü ve aynı zamanda söz konusu Pew araştırması için danışmanlık yapan Len Saxe karışık evlilik yapan aileleri cemaate kazandırmak için aktif bir şekilde uğraş verilmesi gerektiğini düşünüyor. Saxe şöyle diyor: “Korkulan öngörüler gerçekleşmedi, karışık evlilikler Yahudiliğin sonunu getirmedi. İnsanları anlamlı tecrübeler yaşattığımız ve eğitim verdiğimiz zaman Yahudiliğe yaklaşıyorlar ve işte o zaman Yahudi çocuklar yetiştiriyorlar.”
https://www.pewresearch.org/religion/2021/05/11/marriage-families-and-children/
