Bir zamanların gelişen Yahudi mahalleleri (mellah) olan, Fas şehrindeki tarihi mahallelerde yaşayan Faslılar; kendilerinden önce orada yaşayan insanlar hakkında herhangi bir bilgiye sahip değil. Daha sonraları küçük, çoğunlukla fakir gettolar haline gelen bu mahallelerin, bugün Yahudilerle neredeyse hiç bağlantısı kalmadı.
Ancak ülkede uygulanmaya başlayan yeni bir program bunun değiştirmesini sağlayabilir. Amerikan Sefarad Federasyonu ile Mimouna Derneği tarafından desteklenen, uzun yıllardır var olan bir ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı olan ‘Rebuilding Our Homes / Evlerimizi Yeniden İnşa Etmek’; Fez, Essaouira ve Raba gibi tarihi şehirlerde, günümüz sakinlerine yerel tarih hakkında bilgi vererek ve onları şehrin zengin mirasının bir parçası haline getirmeye yardımcı olarak, Yahudi yaşamını canlandırmayı amaçlıyor.
Amerikan Sefarad Federasyonu Yönetici Direktörü Jason Guberman, "Bu mahallelerin sakinlerini, eski Yahudi evlerinin fotoğraflarını belgeleyip arşivimize yüklemelerine izin vererek ve onlara İbranice öğreterek; mekanı korumaya dahil ediyoruz" dedi.
Tamamlanmasına 18 ay daha olan üç yıllık projenin kurucularından biri olan Guberman, “Bu mahallelerdeki gençler ve yetişkinlerin hem kendi tarihleri hem de onları çevreleyen zengin Yahudi mirası arasında bir bağlantı kurmak istedik” dedi.
Bu nedenle başka bir atölye çalışması olan Judaica ve geleneksel Yahudi sanatı, bu projenin bir parçası haline geldi.
Bugün, Yahudi mahalleleri (mellah) sakinlerinin çoğu, Yahudi el işlerini üretip, bunları turistlere satarak geçimini sağlıyor. Müslümanlar tarafından yapılan Mezuzalar, Şabat şamdanları ve diğer geleneksel Yahudi objeleri, dar sokaklardaki dükkânları dolduruyor.
Projede yer alan zanaatkarlardan biri olan Hicham Essaidi, “Geleneksel Yahudi endüstrisi ile yerel Fas sanatının nasıl harmanlandığı konusunda bir kurs aldım. Yahudilerin bayramlarında neleri kullandıklarını, dinde neyin önemli olduğunu ve daha birçok nüansı öğrendik" dedi. Kurs; Mimouna Derneği, Amerikan Sefarad Federasyonu, USAID ve Mohammad V Vakfının iş birliği olarak sunuldu.
Essaidi, mahalleye gelmesi beklenen turistleri karşılayacak olmaktan heyecan duyduğunu ve çok sayıda İsraillinin Fas'a gelmesini umduğunu dile getirdi.
Fas merkezli Mimouna Derneği Başkanı El Mehdi Boudra, “İnsanlara sadece sanatı değil, aynı zamanda her bir eserin anlamını da derinlemesine öğretmek zorunda kaldık. Bu eserler, gelecek yıldan itibaren yüksek sayıda gelmesini beklediğimiz Yahudi ve İsrailli turistlere satılacak” dedi.
İsrail ve Fas, İbrahim Anlaşmalarının kapsamında Aralık 2020'de ilişkilerinde normalleşme sürecine başladı. Önümüzdeki yıl Fas'ı 200 bin İsrailli turistin ziyaret etmesi bekleniyor.
