Sevincimizin zamanı - SUKOT

Bayram dualarında Pesah, Kurtuluşumuzun Zamanı-Zman Herutenu; Şavuot, Tora’mızın Veriliş Zamanı-Zman Matan Toratenu; Sukot ise Sevincimizin Zamanı-Zman Simhatenu olarak tanımlanır. Sukot’ta sevinçli/neşeli olmak, direkt Tora’dan gelen bir mitsvadır ve Sukot Bayramının ana temasını oluşturur. Tora’nın 70’den fazla yüzü, her bir pasuk hakkında sayısız yorum olduğu gibi, Sukot’un neden ‘sevincimizin zamanı’ olduğu hakkında da internette biraz araştırma yaptığımızda çok zengin yorumların ufkumuzu genişleten dünyasına girebilir, bu yıl kalbimize en çok hitap eden yorum üzerine yoğunlaşabilir ve bunu etrafımızla paylaşabilir, onların yorumlarını alabilir, fikir alışverişinde bulunabiliriz.

R. Jonathan Sacks (zt”l), Tora’da, simha, yani sevincin hiçbir zaman bireylerle ilgili olmadığını, korbanlar, bayramlar, kutlamalar ve benzeri olaylar gibi her zaman paylaştığımız bir şeyle ilgili olduğunu belirtir. (Ki Tavo 5782) R. Sacks’a göre, “Neşe sosyal bir duygudur. Başkalarıyla iç içe olduğumuz zaman hissettiğimiz sevinçtir. Yalnızlığın kefaretidir.”

Sevincin anahtarı-İlişkilerimizdeki başarı

Neşenin sosyal bir duygu olduğunu söyleyen R. Sacks’a (zt”l) ek olarak R. Shraga Simmons da bize sevincin anahtarının diğer insanlarla, kendimizle ve Tanrı ile olan ilişkilerimizdeki başarıda gizli olduğunu açıklıyor.

R. Simmons’a göre, “Her Yahudi bayramı, belirli bir karakter özelliği üzerinde çalışmamıza ve hayatımızın belirli yönlerini geliştirmemize yardımcı olacak özel bir enerjiyle aşılanır. Bayrama ait mitsvalar ise bu dönemin amacına ulaşmamıza yardımcı olacak araçlardır.”

Simmons bu odağı keşfetmenin anahtarının çoğu zaman dualarda bulunabileceğini belirtir. Dua kitabı-Sidur, Sukot’tan Zman Simhatenu, ‘Neşemizin Zamanı’ olarak bahseder. Yedi gün boyunca mobilyalı, klimalı, konforlu evimizden Suka denilen küçük bir kulübeye taşınmanın bizi nasıl neşelendireceğini sorguladığımızda anlamamız gerekenin, neşemizin sebebinin etrafımızı çevreleyen fiziksel nesneler olmadığını, sevincin, diğer insanlarla, kendimizle ve Tanrı ile ilişkilerimizdeki başarıdan kaynaklandığını belirtir.

R. Shraga Simmons, Sukot süresince Şabat harici sabah dualarında bir arada tutularak sallanan arba minim-dört türün, Etrog, Adas, Lulav, Arava topluluğunun başkalarıyla, kendimizle ve Tanrı ile ilişkilerimizde başarılı olabilmemiz için önemli ipuçları içerdiğine şöyle dikkat çekiyor.

Başkalarıyla İlişkilerimiz

Lulav, hurma yaprağını simgelemesine rağmen dört türün en büyüğü olduğundan, aynı zamanda dört türün hep birlikte oluşturduğu topluluğu da simgeler.

Midraş, Lulav'ı oluşturan dört türün, dört farklı Yahudi kişiliğini temsil ettiğini belirtir:

• Etrog güzel bir tada ve güzel bir kokuya sahiptir. Hem bilgeliği olan (Tora’yı öğrenerek içselleştiren) hem de bunu iyi davranışlarına yansıtan kişiyi temsil eder.

• Adas (mersin dalı) güzel bir kokuya sahiptir, ancak yenmez. İyi davranışlarda bulunan, ancak bilgeliği olmayan kişiyi temsil eder.

• Lulav (hurma ağacı) yenilebilir ancak kokusu yoktur. Bu, bilgeliği olan, ancak iyi davranışlarda bulunmayan kişiyi temsil eder.

• Arava'nın (söğüt dalı) tadı ve kokusu yoktur. Ne iyi davranışlarda bulunan ne de Tora öğrenen kişiyi temsil eder.

Sukot'ta bu dört farklı türü bağlar ve bu dört tür bir aradayken, birlikteyken sallarız. Lulav, yalnızca dört türün tümü birlikte ele alındığında kaşerdir. Türlerden biri eksikse, Lulav'ın tamamı geçersiz sayılır.

Benzer bir ilkeyi, Kutsal Tapınağa getirilen tütsünün bileşiminde de görüyoruz. Bu tütsüyü oluşturan 11 malzemeden biri olan helbena baharatının kokusu berbattı. Fakat tütsü ancak helbena dâhil tüm bu 11 malzeme bir araya getirildiğinde geçerli olabiliyordu. Bu da bize tüm Yahudi halkının ancak birlikteyken var olan, işleyen bir bütün olduğunu gösteriyor.

Sevmediğimiz insanlar olabilir, ama yine de bunun üstesinden gelmeye çalışmalıyız. Öylece durup bazı insanların dünyamızın bir parçası olmadığını veya bizimle bir bağlantıları olmadığını söyleyip onları yok sayıp dışlayamayız. Aksine, insanlık bölünmez bir bütündür. Bunu idrak edebilmek mutluluğun temelini oluşturur, çünkü hepimizin birbirimize bağlı olduğumuzu fark ettiğimizde, başkalarına karşı daha sabırlı ve hoşgörülü olabiliriz.

Lulav tutulduğunda Etrog, söğüdün hemen yanında tutulur. Hayatta da ‘en’ olan, onu olumlu yönde etkilemek için ‘en az’ olanın yanında olmaya çalışmalıdır.

Bir arada tutulan birbirinden farklı dört tür de Kutsal Tapınaktaki tütsüyü oluşturan 11 madde de her birimizin bu dünyada bulunmamızın bir sebebi olduğunu, her birimizin içinde Tanrı’nın Nefesi’nin var olduğunu, her birimizin sadece kendimizin yerine getirebileceği bir hayat amacı olduğunu ve karşımızdaki kişiye bakarken bunları aklımıza getirmemiz gerektiğini hatırlatır.

Kendimizle ilişkimiz

Neredeyse 2.000 yıllık Kabalistik eser ‘Sefer ABahir’, Lulav’a farklı bir bakış açısı daha getirir. Burada Lulav’ı oluşturan dört tür, bir insanın vücudunun dört bölümü olarak tanımlanır:

• Etrog, duygularımızın merkezi olan kalbi temsil eder.

• Adas (mersin dalı) göz şeklinde yapraklara sahiptir.

• Lulav (hurma ağacı), eylemlerimizi gerçekleştiren omurgayı temsil eder.

• Arava (söğüt dalı) dudakları, konuşmamızı temsil eder.

Dört tür bir bütün olarak ele alınmalıdır. Aynı şekilde, mutluluğa ulaşmak için kişinin tüm yetilerini bir uyum içinde kullanması gerekir. Bir şey hissedip başka bir şey söyleyemeyiz. Duygularımızı, eylemlerimizi, konuşmamızı ve bakış açımızı uyum içinde bütünleştirmeliyiz. Tüm bunların birlikte mayalanmasıyla, benlik saygısına, huzura ve neşeye giden yolda ilerleyebiliriz.

Tanrı ile ilişkimiz

Lulav’ı oluşturan dört tür, Tanrı'nın Adı’nı temsil eder. Arava, Adas, Lulav ve Etrog, Tanrı'nın dört harfli Adının Yud ve Heh ve Vav ve Heh'ini temsil eder.

Yine, burada anahtar birliktir. Her gün Şema duasında söylediğimiz gibi: ‘Tanrı Bir’dir.’ İşler ister iyi ister kötü görünsün, her şeyin Tanrı'dan geldiğini anlamalıyız. Kişi yaşam süresince ona keyif veren veya keyfini kaçıran çeşitli durumlarla karşı karşıya gelir. Bunlar nihayetinde kişinin potansiyeline ulaşması, büyümesi içindir, ancak temelde her şey Tanrı'dan gelir.

Tanrı’nın her an bizim yanımızda olduğunun, bize destek olduğunun farkındalığı hayatın sorunlarıyla başa çıkmamıza yardımcı olur. Tanrı'nın Bir’liğini anlayabildiğimizde bu dünyadaki sevince yaklaşırız.

R. Shraga Simmons’un da belirttiği gibi Sukot’un ana simgelerinden olan dört türün ifade ettiklerinden yola çıkarak, Sukot’u başkalarıyla, kendimizle ve Tanrı ile ilişkilerimizi kurmak ve sağlamlaştırmak için bir fırsat olarak değerlendirip, bunu sadece Sukot süresince değil tüm sene boyunca hareketlerimize ve ilişkilerimize yansıtabiliriz.

KISA KISA SUKOT

İsmi: Sukot- סוּכּוֹת çardaklar anlamına gelir. Mısır’dan çıkan atalarımızın vaat edilmiş topraklara gelmeden kırk yıl boyunca çölde etrafta bulabildikleri dallar ve yapraklardan yaptıkları çardaklarda yaşamalarını simgeler.

Sukot Mitsvaları: Sukot Bayramına ait üç temel mitsva, direkt olarak Tora’dan gelir. 1) Yedi gün boyunca yemeklerimizi Suka’da yemek ve zamanımızın çoğunu Suka’da geçirmek; “Bu yedi gün boyunca çardaklarda yaşayacaksınız” (Vayikra 23:42).

2) Arba Minim-Dört çeşit bitkiyi Sukot süresince, Şabat harici her sabah duası sırasında ibadetin belli bölümlerinde dua ederek belli yönlere sallamak; “İlk günde kendinize etrog ağacı meyvesi, hurma dalı, mersin ağacı dalları ve dere söğütleri alıp, Tanrı’nın Huzuru’nda yedi gün boyunca sevinç ifade edeceksiniz” (Vayikra 23:40).

3) Sevinmek ve mutlu olmak; “…yedi gün sevinç ifade edeceksiniz” (Vayikra 23:40); “Bayramında neşelen” (Devarim 16:14); “...ve sen, sadece neşeli olacaksın” (Devarim 16:15).

Bayram mumları: 9 Ekim Pazar akşamı Sukot Bayramı şerefine mumlar, güneş batmadan önce yakılır ve beraha söylenir: “Baruh Ata Ad. Elo-enu Meleh Aolam Aşer Kideşanu Bemitsvotav vetsivanu leadlik ner şel Yom Tov/ Bizleri mitsvaları ile kutsayan ve bizlere Yom Tov mumlarını yakma mitsvasını veren Evren’in Efendisi Sen Tanrı’mız Mübareksin.”

Uşpizin: Aramca misafir, konuk anlamına gelir. Geleneklerimize göre Sukot süresince her gece atalarımız, aralarından birinin önderliğinde sukalarımızı ziyarete gelir. Birinci akşamdan başlayarak sırasıyla Avraam, Yitshak, Yaakov, Yosef, Moşe, Aaron ve David diğerlerine liderlik ederek sukalarımıza misafir olurlar. Onları suka’mıza davet ettiğimizde onları temsil eden özelliklerin (sırasıyla sevgi ve iyilik, kişisel güç ve kendine hakimiyet, güzellik ve gerçek, Tora’nın hakimiyeti ve ebediyet, empati ve Tanrısal Görkem, kutsallık ve spiritüel temel, Cennet’in Krallığı’nı yeryüzünde kurmak) bizi de sarması ve hayatımızın her alanında bize rehberlik etmesi dileğimizi ifade etmiş oluruz.

İhtiyaç sahiplerini mutlu etmek: Yahudiliğin vurguladığı en önemli husus, spiritüelliğin ve Tora öğretilerinin insan davranışlarına yansımasıdır. Yahudi mistisizminin en önemli eseri Zohar, Uşpizin’i açıkladıktan sonra, “…kişi, fakiri de mutlu etmeli, Uşpizin için bir kenara ayrılması düşünülen yemek porsiyonu, ihtiyaçlı kişiye verilmelidir” diye belirtir (Emor 103a).

Tora, kendimiz neşelenirken etrafımızdakilerin mutluluğunu da düşünmemiz gerektiğini şöyle ifade eder: “Tanrı’n Aşem’in Huzuru’nda, Tanrı’n Aşem’in, İsmi’ni barındırmak için seçeceği yerde neşeleneceksin-sen, oğlun ve kızın, kölen ve cariyen, şehirlerindeki Levi ve arandaki Ger, yetim ve dul” (Devarim 16:11).

Özellikle sevinip mutlu olma mitsvasının Tora’dan geldiği Sukot Bayramında başkalarının da bu sevinci yaşamalarına katkıda bulunmanın sevinci, bayrama anlam ve mutluluğumuza mutluluk katacaktır. Bu mitsvayı yardım kuruluşlarına yapacağımız bir telefonla yerine getirebiliriz.

Her gün bütün dünya milletlerinin esenliği için yapılan kurbanlar: Bet Amikdaş zamanında, günlük kurban ve sunularının yanında, Sukot Bayramı süresince musaf -ek kurbanlar- yapılırdı. Raşî’ye göre, bayram boyunca yapılan toplam yetmiş kurban, Noah (Nuh) soyundan gelen ve bugün dünyada var olan bütün diğer milletlerin atası olan yetmiş millete tekabül eder. Yeruşalayim’deki Tapınak, ‘bütün milletler için bir dua evi’ olarak kabul edilir ve bu yetmiş boğa, Tanrı’nın bu milletler için kefaret sağlaması, bu dünya milletlerin esenliği, bereketi, iyiliği, yağan yağmurlardan faydalanarak refah içinde yaşamaları ve barış için kurban edilirdi.

Onur Bulutları: Tanrı’nın Onur Bulutları İsrailoğulları çölde kaldıkları kırk yıl boyunca onları korur ve yol gösterirdi. Bir yoruma göre suka da Onur Bulutlarını simgelemektedir. Biz de suka’da otururken, bizi koruyanın evlerimizin duvarları, çatısı veya çitleri değil, Tanrı’nın İlahi takdiri ve koruması olduğudur.

Su: Sukot zamanı, bolluk ve bereketi simgeleyen su için yargılandığımız ve Tanrı’ya bereket için dua ettiğimiz bir dönemdir. Bet Amikdaş zamanında Kutsal Tapınağa Pesah’ta ‘Arpa Kurbanı’, Şavuot’ta ‘Buğday Kurbanı’, Sukot’ta ise ‘Su Kurbanı’ getirilirdi. Mizbeah’ın üstüne dökülüp Tanrı’ya adanan suyla gelecek yılın bol yağışlı ve bereketli olması, bol bereketli bir geçim yılı olması dilenirdi.

Kohelet okunması: Şaloş Regalim bayramlarında Pesah’ta Şir Aşirim/Ezgiler Ezgisi, Şavuot’ta Rut’un Kitabı, Sukot’ta ise Kohelet okunur. Kral Şlomo, Kohelet’te ‘boş, boş, her şeyin boş’ olduğundan, Tanrı Koruması, Tanrı Yolu ve Tanrı Hizmeti dışında her şeyin boşluğundan ve anlamsızlığından söz eder. Fakat bu sözlerin devamında; gerçek mutluluğun ve güvenliğin anahtarını da verir: “Her şey gözden geçirildikten sonra konunun özü şu: Tanrı’yı (yaşantınla) kutsa ve Tanrı’nın İsteği’ni yerine getir, çünkü her insanın görevi budur” (Kohelet 12:13).

Sukot’un ABC’si, Sukot-Şemini Atseret, Simhat Tora Felsefesi, Suka’nın Kucaklaması, Sukot ile Kohelet arasındaki ilişki:

http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=25&Itemid=106

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Every Person’s Guide to Sukkot,Shemini Atzeret and Simchat Torah, Succos-It’s Significance,Laws and Prayers, Guide to Tishrei, Emanations, Inside Time, Journey Through Nach, El Gid para El Pratikante (Gözlem) kitaplarından ve www.chabad.org, www.jewfaq.org, www.rabbisacks.org, www.meaningfullife.com, aish.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.