Şalom Gazetesi 1947 yılının Cumhuriyet Bayramı’nda yayın hayatına başladı. Uzun yıllar boyunca sadece dört sayfadan ibaretti ve yayımlanan yazıların büyük çoğunluğu Judeo-Espanyol dilindeydi.
Şalom bir cemaat gazetesi olmaktan çok ‘cemaat için gazete’ olma özelliğini 1980’lerin ortalarına kadar Avram Leyon idaresinde sürdürdü. İlk sayfasında İbranice ve Türkçe harflerle ‘Şalom’ başlığının hemen altında “A lo tuerto tuerto, a lo dereço dereço / Eğriye eğri, doğruya doğru” sloganını hep taşıdı.
(6 Kasım 1947)
Avram Leyon
Şalom Gazetesi’nin kurucusu, uzun yıllar tek sahibi, başyazarı, mürettibi, dağıtıcısı kısacası her şeyi olan Avram Leyon yoksul bir ailenin çocuğu idi. Ailesine çalışarak destek olabilmek için lise son sınıfta okulu bırakmak zorunda kaldı. Askerliğinden sonra bir süre Cumhuriyet Gazetesi’nde ve bu gazetenin Fransızca yayınlanan eki ‘La Republique’de çalıştı.
Tanıyanları tarafından ilkelerine düşkün, özel hayatında yumuşak ama yazılarında sert mizaçlı, çok dürüst biri olarak tarif edilirdi. Eşi Sofi, hem iş hem de hayat arkadaşı olarak son gününe kadar yayında oldu. Çocukları yoktu, Şalom için onların evlatları denilebilirdi.
Avram Leyon, hayatı boyunca hiçbir siyasi partiye üye olmadı. Cemaat içerisinde herhangi bir kanaat grubuna katılmadı, cemaatin hiçbir kurum veya derneğinde yöneticilik yapmadı. Gazete onun başyazarlığı sürdürdüğü 36 yıl boyunca tarafsız olmakla kalmadı, uygulamalarında taraflı davranan herkese karşı da açıkça tavır aldı.
Gazetenin ilk künyesinde başyazar olarak İsak Yaeş’in, yazı işleri sorumlusu olarak da Avram Leyon’un adı belirtiliyordu. Ancak 1948 ekiminde Yaeş’in ayrılması üzerinde Leyon’un ismi ‘Gazete Sahibi ve Yazı İşleri Sorumlusu’ olarak geçti. Her dönemde, gazetecilik mesleğine amatör olarak gönül veren pek çok gence ve çalışma arkadaşına gazetenin sütunlarını açtı.
İlk nüshadan itibaren gazetede hep bir başyazı oldu. 1948’den itibaren başyazıları Avram Leyon yazdı. Yazılar genellikle sert bir dille kaleme alınmaktaydı. Antisemitizme, ayrımcılığa, toplumu Yahudiler hakkında yanlış yönlendiren ve bilgilendiren yayınlara, bilinçsizce ve maksatlı İsrail düşmanlığına karşı açık, korkusuz, hatta saldırgan bir üslup kullandı. Leyon, antisemit yazarların isim ve gazetelerini belirterek kendilerine yanıtlar verdi. Varlık Vergisi’nin Türkiye için ‘yüz karası’ olduğunu, alınan vergilerin iade edilmesi gerektiğini defalarca vurguladı.
Leyon, satır aralarında cemaat yöneticilerini eleştirmekten kaçınmadı. Bir kısmı hakkında, alaycı bir üslupla, o zamanlarda sıkça kullanılan bir lakap olan ‘maestro’ sıfatını kullandı.
(22 Mayıs 1968)
1960’lar
Şalom, 1960’lı yıllarda Avram Leyon’un liderliğinde, çoğunlukla zor koşullarda, yayın hayatını sürdürdü. Haftalık, dört sayfa olarak yayınlanan gazetede yazıların büyük çoğunluğu Judeo-Espanyol dilindeydi. Az sayıdaki Türkçe yazılar da Judeo-Espanyol makalelerin yanında yer alıyordu.
Gazetede her hafta tefrika edilen Judeo-Espanyol romanlar yayınlanıyordu. 1963’te ‘Gençlerin Köşesi’, 1967’de ‘Müzik Köşesi’, 1968’de ‘7 Günde Bir’ başlıklı güncel konuları kapsayan köşeler yayına başladı.
1960’da Selim Salti, 1963’te Gad Nassi, 1965’te ise halen ekibin üyesi olan Viktor Apalaçi, sorumlu yazı işleri müdürlüğü görevine başladı. Günümüzde de istikrarlı yazılarına devam eden Avram Ventura da bu dönemde ekibe katıldı.
Bu dönemde ülke ekonomisi, antisemitizm ve diğer güncel haberler gazetede ayrıntılı olarak yer alırken 27 Mart 1960 ihtilali yalın ifadelerle yer buldu. Bunun dışında cemaatle ilgili düşünce ve eleştiriler de birçok yazar tarafından rahatlıkla dile getirildi.
Bu dönemin başlıklarından bazı örnekler:
Musevi Cemaatinde gençlerle ebeveynleri arasında Türkçe’nin kullanılma derecesinde farklar (21 Haziran 1961), Prof. Avram Galante’yi kaybettik (16 Ağustos 1961), Eichmann idam edildi (13 Haziran 1962), Kuledibi’nde çıkan büyük yangın (26 Ağustos 1964), Fenerbahçe Futbol Kulübü İsrail’e gidiyor (27 Nisan 1966), Kipur’da bazı kişiler Hasköy Sinagogunu ve İhtiyarlar Yurdunu taşladılar (28 Eylül 1966), Yeni bir Yahudi kuruluşu: Dostluk Yurdu Derneği (14 Şubat 1967), Ünlü şarkıcı Dario Moreno’nun kaybı (4 Aralık 1968), Bunu da mı görecektik? Neve Şalom Sinagogu dinamitlendi (15 Ekim 1969).
(26 Mayıs 1971)
Fırtınalı 1970’lerde Şalom
Türkiye 1970’lerde siyasi ve ekonomik açıdan zorlu günler geçirip, her gün terör belasıyla karşı karşıya gelirken, Türk Yahudi toplumu ve tabii ki Şalom da bu durumdan etkilendi.
Bu dönem terör nedeniyle Türk Yahudilerinin başka ülkelere göç etmeye başladığı, yaşam alanı olarak Galata, Kuledibi gibi semtleri terk ettiği, yazlık olarak Yeşilköy ve Heybeliada yerine Burgaz ve Büyükada’yı tercih etmeye başladığı dönem oldu.
Avram Leyon, bu dönemde de gazeteyi ekonomik olarak zor koşullarda çıkarmaya devam etti. Yazılar genellikle Judeo-Espanyol dilinde yer alırken, manşeti büyük çoğunlukla Türkiye gündeminin olayları oluşturdu. ‘Novelas de la Komunita’ başlığıyla cemaat haberleri, ‘El Judaizmo en el Estranjero’ başlığıyla diaspora haberleri yer buldu. Ülkedeki ve dünyadaki antisemit olaylar her zaman önemli şekilde verilirken Leyon, ulusal bayramlarda bazen Türkçe olarak kaleme aldığı başyazılarında Atatürk’e ve Türkiye’ye sevgisini, Cumhuriyet’e saygısını dile getirdi.
Farklı köşe başlıkları altında bilim, sanat konuları işlendi, ‘Gençlerin Köşesi’nde sayısız genç yazar fikirlerini dile getirme fırsatı buldu.
Bu dönemden bazı başlıklar:
Nisim Behar giderken (14 Ocak 1970), İsrail’in İstanbul Konsolosu silahlı dört kişi tarafından kaçırıldı (19 Mayıs 1971), Efraim Elrom’un trajik ölümü (26 Mayıs1971), Edirne Mezarlığı nakledilecek (14 Şubat 1973), Hayat pahalılığı (2 Ekim1974), Anarşizm tüm şiddeti ile devam ediyor (13 Eylül 1978), Golda Meir öldü (13 Aralık 1978), Abdi İpekçi’nin trajik ölümü (7 Şubat 1979).
YENİ ŞALOM
Yolun başlangıcı
1980’li yılların başı, Avram Leyon’un sağlık sorunlarının baş göstermeye başladığı dönem oldu. Bağırsak kanseri olan Leyon, hayatının son günlerini Or-Ahayim Hastanesinde geçirdi. Gazetenin yayını 1983 sonu itibariyle durdu.
Gazetenin yayınına devam etmesi için Yahudi Cemaati tarafından satın alınması gerektiğini savunan kişi Naim Güleryüz oldu. Güleryüz, Yahudi basınının kalesi olarak gördüğü Şalom’un ‘kurtarılması’ gerektiğine inandı. Avram Leyon, cemaat tarafından kendisine yapılan ilk teklifleri reddetse de sonunda ikna oldu.
19 Ocak 1984’te, taraflar gazetenin intifa hakkı, bedel ödeme ve ibra sözleşmesini imzaladı. Gazete, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın AŞ tarafından satın alındı.
(3 Ekim 1984)
Yeni dönem
Yeni Şalom, altı aylık bir hazırlık döneminden sonra ilk sayısıyla 26 Eylül 1984’te yayınlandı. Gazetenin yeni kadrosu tamamen gençlerden oluşurken Naim Güleryüz, dört yıl boyunca yazı kuruluna rehberlik yaptığı halde künyede ismi hiç çıkmadı. Leon Haleva, Süzet Sidi, Jako Molinas, Avi Alkaş’tan oluşan yazı kurulu, bir sayfası Judeo-Espanyol, gerisi Türkçe olan yeni gazeteyi özverili çalışmalarla oluşturmaya başladı.
Bu süreçte İzidor Barouh, Şalom’un imtiyaz sahibi oldu ve bu görevi 2005’e kadar sürdürdü.
1980’lerin ikinci yarısında, yönetimsel açıdan somut adımlarla Şalom önemli atılımlar yaptı. Silvyo Ovadya’nın üstlendiği idari işlerle yeni binaya geçildi, kampanyalar ve çabalarla abone sayısı 1500’den 4500’e çıkarıldı, Gözlem Kitap oluşturuldu, ilan gelirleri artmaya başladı.
(5 Mayıs 1993)
90’lı yıllar sayısız yeniliklerle geldi
500. Yıl Etkinlikleri ile Türk Yahudi toplumunun geniş toplum ve özellikle aydın kesim tarafından daha bilinir olduğu dönemde, Şalom da atılımlarını sürdürdü.
1990’lı yıllar, Şalom yazı kadrosunun her geçen gün genişlediği, gençleştiği yıllar oldu. Bu süreçte Gözlem, gazete dışı etkinlikleriyle de ses getirdi. 1991 yılında ilk renkli sayfalar basılmaya başladı. 1993’te Şalom, Maçka’daki yeni ofisine taşındı. Bu yıllarda Gözlem Kitap, önemli eserler bastı, Gözlem Sanat Galerisinde sayısız sergi ve sanat etkinliği gerçekleştirildi.
Bu yıllardaki başlıklardan bazıları:
Tarihi ziyaret: Weizman Türkiye’de (26 Ocak 1994), Çiller İsrail gezisiyle tarihe imza attı (9 Kasım 1994), Prof. Yürüm’e saldırı üzüntü yarattı (14 Haziran 1995), Rabin barışa kurban gitti (8 Kasım 1995), İzel Manisa kurtarıldı (13 Kasım 1996), YSK Büyükada tesisleri açıldı (2 Temmuz 1997), Deprem sonrası İsrail Köyünde yaşam başladı (27 Ekim 1999).
Modern Şalom
2000’li yıllarda gazetenin grafik tasarımı yenilenerek göze de hitap etmesi amaçlandı. Şalom’un içeriği de ekonomi, spor, yaşam, perspektif gibi başlıklar altında daha geniş kitlelere de ulaşabilmek için zenginleşti. Her alanda yapılan röportajlar, analizler ve özgün çalışmalar ses getirdi.
Aynı dönemde internet üzerinden de okurlarına ulaşmaya başladı.
Gözlem Kitap’ın kurulmasında büyük emeği geçen ve zamansız bir şekilde aramızdan ayrılan Gila Kohen adına düzenlenen öykü yarışmalarının ilki 2000 yılında gerçekleşti. Bu yarışmalar, birçok amatör ismin edebiyat dünyasına adım atmasını sağladı.
Judeo-Espanyol’un devam etmesi vizyonunu taşıyan Şalom, 2005 yılında El Amaneser yayınlamaya ve ücretsiz olarak okurlara ulaştırmaya başladı.
1998-2009 yılları arasında Yakup Barokas’ın genel yayın yönetmenliğinde tamamı renkli 16-20 sayfa olarak çıkmaya başlayan Şalom, bu dönemde Şalom Kitap, Şalom Çocuk, Şalomist ve Holokost ekleriyle içeriğini zenginleştirdi.
Günümüzde Şalom, İvo Molinas’ın genel yayın yönetmenliğinde, geniş toplum ve akademi dünyasından da önemli isimlerin aralarında olduğu yüz kişiyi aşan geniş yazar kadrosuyla yayın hayatına devam ediyor. Her ay yayınlanan Şalom DERGİ ve El Amaneser ile de içeriğini ve okur kitlesini her geçen gün genişletiyor.
