EUGENIUSZ CHUCHERKO-POLONYA
Savaştan önce, beş kişilik Chucherko Ailesi, Krakow’dan pek uzak olmayan Nowa Gora’da küçük bir çiftlik kiraladı. Eugeniusz Chucherko, gençliğinde Yahudi komşusu Bernard Feiler ile arkadaş olmuştu. Yıllar sonra, Bernard bir bakkal dükkânı işleten Bela (doğuşu Klinger) ile evlendiğinde, Chucherko Ailesi ekmeklerini oradan satın alırdı.
Nowa Gora, Polonya…
Almanlar 1941 yılının Mart’ında Yahudileri toplayarak bir gettoda yaşamaya mecbur etti. Bernard Feiler ve eşi Bela, gettoya sokulmadan önce kaçıp, arkadaşları Polonyalı Eugeniusz’un evine sığındı. Bela ve Bernard’ın eskiden yaşadıkları küçük Nowa Gora köyünde bir dükkânı vardı. Yaşları küçükken, Eugeniusz, Bernard’ı Yahudi olduğu için dövdüklerinde oradaki çocuklarla kavgaya tutuşur ve onu korurdu. Bernard ve Bela, Eugeniusz’un evine vardıklarında, 19 yaşındaki Polonyalı genç adam ve ailesi onlara yardım etmeleri gerektiğini biliyordu.
Chucherko’ların komşuları Almanlar tarafından zorla çalıştırılmak üzere götürülürken, Chucherko Ailesinden ‘kendileri yokken’ evlerine göz kulak olmalarını rica etmişti. İki odalı evleri, şehrin dışında, Alman sınır devriyesine yakındı. Yine de Eugeniusz ve ailesi komşularının evinin bir odasında, Bernard ile Bela’nın saklanabilecekleri bir duvar inşa ettiler. Yerel köylülerde şüphe uyandırmamak için Chucherko Ailesi, evin bir parçası olan ahırda tutmak için bir inek satın aldı.
Eugeniusz, her hafta Yahu ve inek için getirdiği saman balyalarının altında Yahudi dostları için yiyecek saklardı. Ayrıca su varillerini tatlı su ile doldururdu.
Bernard ve Bela geldikten kısa bir süre sonra, Polonyalı genç, Bernard’ın erkek kardeşi Chaim, eşi Sala ve Sala’nın erkek kardeşi Yitzhak’ı, kurtarmak için saklama planları yaptı. Onlar da gettoya girmeden evvel kaçmış saklanıyorlardı. Chaim, Auschwitz Toplama Kampına nakledilirken, kamyonun arkasından atlayıp kaçmış, onlara sığınmıştı. Eugeniusz, üç Yahudi’yi birer birer saklandıkları yere getirmek için Krakow’a yürüyerek ve trenle otuz kilometre yol kat etti. Bu son derece tehlikeliydi, çünkü trende Alman askerleri vardı. Uygun kimlik bilgilerine sahip olmadıkları halde, Alman kontrol noktalarından geçmek zorunda kalmalarına rağmen, her biri güvenli bir şekilde saklanacakları yere gelebildiler. Eugeniusz ve ailesi, 1945 senesindeki kurtuluşa kadar üç yıldan fazla bir süre onları sakladı ve korudu.
Saklandıkları süreçte Bela Feiler, Jacek isimli bir erkek bebek dünyaya getirdi. Sürekli olarak ağlayan bebek, evdeki herkes için büyük bir tehlike oluşturuyordu. Bir gece Chucherko Ailesi, bebeği komşuları olan Oworyt Ailesinin evine götürdü. Çocuksuz olan çift bebeğe baktı ve 1945 yılında onu ailesine geri verdiler.
Bu arada Sela’nın erkek kardeşi Yitzhak Szaja, eski bir yaranın oluşturduğu enfeksiyon sonucunda öldü. Eugeniusz, karanlık çökünce onu evin altına gömdü. Savaştan sonra oradan çıkartılıp Trzebina’daki mezarlığa gömüldü. 1954’te Eugeniusz, savaş sırasında Yahudileri sakladığı için Polonya ordusundan atıldı. Polonyalı kahraman, iyi yürekli adam 2003 yılında vefat etti.
İsrail’de bulunan Yad Vaşem Holokost Müzesi tarafından 1983 yılında bütün Churchenko Ailesi ‘Uluslararası Dürüst’ unvanı ile onurlandırıldılar.
***
KRYSTYNA DANKO-POLONYA
II.Dünya Savaşı’nın başlamasından önce, Otswock kasabasından bir Polonyalı yetim olan Krystyna Danko, Kokoszko Ailesinin en büyük kızı Helena (Luisa) ile yakın bir dostluk kurmuştu. İki kız aynı lisede sınıf arkadaşıydılar. İki kızın bu yakın bağlarının sonucunda, Krystyna, Kokozsko’ların evinin bir ferdi gibi sayılıyordu. Kız onların evinde sıcaklık ve dostluk duygularını tadardı.
Savaşın patlak vermesiyle Yahudi olan Kokoszko Ailesi için hayat cehennem haline geldi. Yahudiler, Kasım 1940’da Otswock Gettosuna girmeye zorlandı. Krystyna, büyük bir kişisel risk alarak, ailenin Nazilerden kaçmasına yardım etmek için inanılmaz bir çaba harcadı.
Baba Michal’ı, anne Eugenia’yı ve en büyük kız olan arkadaşı Helena’yı yakındaki bir köyde gizli bir yerde sakladı. Krystyna, 11 yaşındaki en küçük kız Maria’yı, Otswock’tan kalkan bir trenle, Varşova’daki bir Polonyalı yetimhaneye, aryan kimliği altında, Katolik bir çocuk olarak kaydettirdi. Krystyna, Alman işgali boyunca mesajlar ve bilgiler taşıyarak Kokoszko Ailesi ve Maria arasındaki bağlantı oldu.
Krystyna, Otswock yakınlarındaki köyde saklanan Kokoszko Ailesine yiyecek, giyecek ve para sağladı. Mütevazı bir kadın olarak bilinen Krystyna, bunun bir insan olarak ahlaki yükümlülüğü olduğunu iddia ederek, olağanüstü ve kahramanca çabalarına karşılık hiçbir şey istemedi.
Koruduğu Yahudi ailenin tümü savaş sonunda onun sayesinde hayatta kaldı. Krystyna, 6 Ağustos 2018’de 102 yaşındayken hayatını kaybetti. II. Dünya Savaşı’nda Yahudileri kurtaran ve Yad Vaşem Holokost Müzesi tarafından ‘Uluslararası Dürüst’ olarak onurlandırılanlardan geriye kalan son kişiydi.
