Asara Betevet Orucu

Asara BeTevet, yani 10 Tevet orucu günü, Babil Kralı Nebukadnezar’ın Yeruşalayim’i kuşattığı günü anıyoruz. Üç yıl devam eden kuşatmanın sonunda 9 Av'da Yahudilerin Kutsal Tapınağı Bet Amikdaş yıkılır.

Sene içinde tutulan oruçlardan dördü -Asara BeTevet, Şiva Asar BeTamuz, Tişa BeAv ve Gedalya oruçları- Kutsal Tapınağın yıkılması ile ilgilidir.

Ancak Asara BeTevet, Yeruşalayim’in kuşatılmasının başladığı tarihti, o gün hiçbir can kaybı ve zarar olmamıştı. O halde bu kuşatma zamanının Şabat’a gelse bile tutulması gerekecek kadar önemli bir oruç günü olmasının sebebi nedir? S.Smiles, Asara BeTevet'te Tapınağın yıkılmasının yasını tutmak için oruç tutmanın yeterli olmadığını, atalarımızın bu yıkıma yol açan eylemleri üzerine düşünmemiz ve bunları kendimizde düzeltmeye çalışmamız gerektiğini belirtir.

Atalarımızın yaptığı hataları neden kendi hayatımızda düzeltmeye çalışıyoruz? Çünkü bilgelerimiz der ki kendi zamanında Üçüncü Kutsal Tapınağın kurulmadığı her nesil, Kutsal Tapınağın yıkılışına yol açan nesil kadar suçludur. I.Bet Amikdaş’ın yıkılış sebebi puta tapma, adam öldürme, cinsel ahlaksızlık ve mitsvalara gereken önemin gösterilmemesi idi. I.Bet Amikdaş’ın yıkılışından 70 yıl sonra kurulan II.Bet Amikdaş’ın yıkılış sebebi ise kibir ve ‘sebepsiz nefret-sinat hinam’ idi. Aramızdaki sebepsiz nefrete çare bulduğumuz, sebepsiz nefretin yerine sebepsiz sevgiyi koymak için çaba gösterdiğimiz zaman kendi içimizden, kendi evimizden başlayarak kendi Bet Amikdaşımızı kurma yolunda bir adım atmış olabiliriz.

Asara BeTevet, Yahudilerin kendileriyle, birbirleriyle, Tanrı ile ilişkilerini gözden geçirmeleri için bir uyarı niteliğindeydi. Yahudiler Nineve halkının yaptığı gibi hareketlerini, yaşam şekillerini düzenleyebilirdi. İlişkilerinde ve yaşamlarında saygı, duyarlılık, hoşgörü, yardımlaşma, adalet, birlik bütünlük ve benzeri Tora değerlerine bağlı kalarak Tora Yolu’na dönebilir ve bu şekilde yıkımdan kurtulabilirdi. İşte bugün hayatımıza, etrafımıza ve dünyaya iyilik, esenlik ve huzur getirebilmemiz için neler yapmamız gerektiğini, hareketlerimize, sözlerimize ve yaşantımıza farkındalıkla dikkat etmemizi kendimize hatırlatmak için oruç tutuyoruz.

Asara BeTevet orucu, bu yıl 3 Ocak Salı günü tutuluyor.

Yahudiler arasında birlik ve bütünlük olduğu sürece yenilmez olurlar

Aslında 10 Tevet günü başlayan kuşatma, Yeruşalayim’deki Yahudilere bir araya gelerek birleşme, bütün olma fırsatı vermişti. Eğer bunu başarabilmiş olsalardı, onlara hiçbir ordu saldıramazdı. Nebukadnezar ve savaşçıları, yıllar önce Sanherib ordusunun yaptığı gibi, geldikleri yere geri çekilmek zorunda kalırdı. Yahudiler aralarında gönül birliği olduğu zaman yenilmez olur. Aralarında nifak ve husumet olursa bu, yıkıma zemin hazırlar.

R.Warren Goldstein birlik olmalarının Yahudilerin yaşamına kılavuzluk eden Tora’nın alınmasında ve her gün alınmaya devam etmesinde ne kadar önemli olduğunu şöyle açıklıyor: “Yahudi halkı Tora'yı almaya hazır olarak dağın eteğinde dururken, bilgelerimiz Yahudi birliğinin bu yüce anını ‘tek vücut tek kalp’ olarak tarif eder.” Burada, birliğin Tora'nın alınabilmesi için kilit bir unsur olduğunu görüyoruz.

16. yüzyılın büyük Tora bilgesi Praglı Maharal bunu açıklarken Zohar'dan alıntı yapıyor: “İsrail halkı, Tora ve Tanrı Bir’dir.”

Maharal’a göre bu üç varlık arasındaki bağlantı o kadar derindir ki Yahudi halkının parçalanması/bölünmesi, Tora'nın bütünlüğünü de tehlikeye atar. Başka bir deyişle Yahudiler arasındaki birlik, Tora’yı almak, her gün yeniden almaya devam etmek için vazgeçilmez bir ön koşuldur.

Bu birlik ve birliktelik-ahdut ancak birbirimize alan açarsak sağlanabilir. Bu, egomuzu aşmak, kendimizi aşmak, etrafımızdakilere anlayış, bağışlama, şefkat ve duyarlılık gösterme kapasitemizi geliştirmek anlamına gelir. Bu kendimizi aşma çabamız bize kutsallık ve karakter büyüklüğü aşılar; Tanrı benzeyişinde yaratılan ve her gün Tora'nın İlahi armağanını almaya hazır bir halk olarak bizi bir araya getirir ve birleştirir.

Fakat en önemlisi, Yahudi birliği soyut ve sadece üzerine konuşulan güzel bir fikir değildir, bunun eyleme dönüştürülmesi, yaşama geçirilmesi gerekir. Pirke Avot'un öğrettiği gibi: “Barışı sevmek ve barışın peşinden gitmek için Aaron'un öğrencileri gibi olun.”

Asara BeTevet’te başlayan kuşatma Bet Amikdaş’ın yıkılışına kadar gitmeyebilirdi. Biz de bugün Asara BeTevet’in neler anlattığını sorgularken hayatımızı daha fazla farkındalıkla yaşamayı seçebiliriz. Birbirimize ulaşarak, birbirimize karşı duyarlı ve nazik davranarak, köprüler kurarak, çatlakları iyileştirerek ve uyumlu bir şekilde anlaşıp farklılıklarımıza saygı göstererek barışı hedeflediğimizde aktif olarak Tora’nın bütünlüğünü sağlayan Yahudi birliğinin temel taşlarını dizmeye/sağlamlaştırmaya katkıda bulunmayı seçebiliriz.

Orucu Tanrı’nın istediği şekilde tutuyor muyuz?

Yeşaya Peygamber, oruç günlerinde Tanrı’nın bizden istediği orucun sadece yiyecek ve içeceklerden uzak durmak anlamına gelmediğini belirtir.

“İstediğim oruç bu mu sanıyorsunuz? İnsanın isteklerini denetlemesi gereken gün böyle mi olmalı? Kamış gibi eğilip çul ve kül üzerine mi oturmalı? Siz buna mı oruç, Tanrı’yı hoşnut eden gün diyorsunuz?” (Yeşaya 58:5)

Tanrı’nın nasıl bir oruç istediğini Yeşaya Peygamber bölümün devamında şöyle açıklıyor: “Benim istediğim oruç… yiyeceğinizi açla paylaşmak değil mi? Barınaksız yoksulları evinize alır, çıplak gördüğünüzü giydirir, yakınlarınızdan yardımınızı esirgemezseniz, ışığınız tan gibi ağaracak, çabucak şifa bulacaksınız” (Yeşaya 58: 7-8).

Nineve-Kurtuluş nasıl bir oruçla gerçekleşti?

Aslında Tanrı’nın İsteği’ne uygun orucun tam olarak ne olduğunu Nineve halkının yaşadıklarından öğrenebiliriz. Nineve halkı yok olacakken sadece yemek ve içmekten imtina etme üzerine kurulu bir oruç tutmakla yetinmeyip Tanrı Yolu’na dönmeyi içselleştirirler, bunu hareketlerine ve yaşam tarzlarına yansıtırlar ve bu şekilde Tanrı’nın Affı’nı kazanırlar. “Ve Tanrı, Nineve halkının yaptıklarını, kötü yoldan döndüklerini gördü” (Yona 3:10). Bilgelerimiz Yona kitabında Nineve olayları anlatılırken, “Tanrı, Nineve halkının ağzına bir şey koymayıp oruç tuttuklarını ve çula sarındıklarını gördü” değil, ‘Ve Tanrı, onların yaptıklarını gördü’ olarak ifade edildiğine dikkat çeker. Nineve halkının affedilmesini sağlayan, sadece oruç tutup çula sarınmaları değil, teşuva yapıp, onları Tanrı’dan uzaklaştıran davranışları bırakıp Tanrı yoluna dönmeleriydi.

Oruç tutmak, Tanrı’ya yaklaşmak… Nasıl?

Tanrı’ya yaklaşmak, Tanrı yoluna geri dönmek, Yeşaya Peygamber’in açıkça anlattığı şekilde sadece pişmanlık ve acı simgesi çul-kül sererek değil, aynı zamanda ve daha önemlisi harekete geçerek, başkalarına yardım eli uzatarak, ekmeğini aç olanlarla paylaşarak, evini yoksullara açarak, çıplağı giydirerek-tsedaka kavramını ve iyi davranışları günlük hayatımızın her alanına taşıyarak mümkün olabilir.

Bunlara ek olarak karakter özelliklerimiz üzerine çalışmamız gerektiğini, başkalarını utandırmaktan, dışlamaktan, laşon ara-kötü konuşmalardan kaçınmamız gerektiğini de yine Yeşaya Peygamber orucun anlamını aktardığı bölümün devamında vurguluyor.

“Eğer ahlaksızlığa, başkalarını parmakla hedef göstermeye, kötü konuşmalara son verirseniz…yoksulların gereksinimlerini karşılarsanız, ışığınız karanlıkta parlayacak, karanlığınız öğlen gibi ışıyacak” (Yeşaya 58:9-10).

Oruç tutmak, Tanrı’ya yaklaşmak… Sonucunda ne olur?

Yeşaya Peygamber’in bize yol gösterdiği gibi Zeharya Peygamber de orucun ve Tanrı Yolu’na dönmenin ne demek olduğunu şöyle açıklıyor. “Her şeye Egemen Tanrı bana dedi ki:…oruç tutup dövündüğünüzde gerçekten benim için mi oruç tutuyorsunuz? Gerçek adaletle yargılayın, birbirinize sevgi ve sevecenlik gösterin. Dul kadına, öksüze, yabancıya, yoksula baskı yapmayın. Yüreğinizde birbirinize karşı kötülük tasarlamayın” (Zeharya 7:5,9,10).

“Birbirinize gerçeği söyleyin, şehirlerinizde barış odaklı gerçek adaletle yargılayın, yüreğinizde birbirinize karşı kötülük tasarlamayın, yalan yere ant içmeyin. Çünkü Ben bütün bunlardan nefret ederim. Böyle diyor Tanrı” (8:16-17).

Tanrı Yolunda yürümemizin sonucunda dünyaya nasıl güzellikler getireceğimizi de yine Zeharya Peygamber’den öğreniyoruz. “Yüce Tanrı diyor ki: Dördüncü, beşinci, yedinci ve onuncu ayların oruçları, Yahudi halkı için sevinç, coşku dolu mutlu bayramlar olacak. Bu nedenle gerçeği ve barışı sevin” (8:19).

KISA KISA ASARA BETEVET

İsmi: Asara-On, BeTevet-Tevet ayı, Asara BeTevet –Tevet ayının 10’u anlamına gelir.

O Gün Ne Oldu: MÖ 588’in 10 Tevet’inde, Babil Kralı Nebukadnezar Yeruşalayim’i kuşatmaya başlar. Bbirkaç yıl sonra 17 Tamuz’da (Şiva Asar BeTamuz) Yeruşalayim'in surlarında gedik açmayı başarır. Bundan birkaç hafta sonra 9 Av’da (Tişa BeAv), Tanrı'nın Kutsal Varlığı'nın yeryüzünde ikamet ettiği yer olan Kutsal Tapınak Bet Amikdaş yıkılır. Bu yıkılış, İsrael’in Yehuda Krallığı'nın sonu, Yahudi halkının Babil sürgününün de başlangıcı olur. Asara BeTevet’te başlayan kuşatma, Bet Amikdaş’ın yıkılışına götüren olayların başlangıç noktası olarak tarihte yerini alır.

Bugün İçin Mesajı: Aramızda barışı, huzuru, birliği, bütünlüğü sağlamak için zaman geçirmeden, etrafımızdakiler henüz bu doğrultuda harekete geçmiyorlarsa bile bundan etkilenmeden biz bugün harekete geçelim.

Buna ek olarak nasıl ki kendi kültürümüzü ve değerlerimizi korumaya çabalıyorsak, tüm insanların Tanrı’nın benzeyişinde yaratıldığını hatırlayıp, farklı kültürlere, farklı karakterlere de kendimiz için beklediğimiz saygıyı gösterelim. Sebepsiz nefretin yerine sebepsiz sevgiyi koyma alıştırmaları yapalım. Yapa yapa bunu karakterimizin bir parçası haline getirelim. Tora yolunda giderken Tora’nın ana öğretilerinden olan “Akranını kendin gibi sev” (Vayikra 19:18) ilkesini leylekler gibi sadece bize benzeyenlere değil, Tanrı’nın Görüntüsünde tüm yaratılanlara dalga dalga yayalım.

III.Bet Amikdaş’ı kendi içlerimizde kurmanın sırrı belki de Tora’nın temelini bir cümle ile özetleyen İlel’in her daim geçerliliğini koruyan sözlerinde gizlidir: “Sana yapılmasını sevmediğin bir hareketi sen de başkalarına yapma” (Talmud- Şabat 31a).

Nerede Yazılı: Tora’nın beş kitabında bahsedilmeyen Asara BeTevet’e Tanah’ın Peygamberler ve Krallar bölümlerinde rastlarız:

* “Dördüncü, beşinci, yedinci ve onuncu ayların oruçları” (Zeharya 8:19).

* “Sidkiya’nın krallığının dokuzuncu yılında, onuncu ayın onuncu günü, Babil Kralı Nebukadnessar bütün ordusuyla Yeruşalayim önlerine gelip ordugah kurdu” (2.Krallar 25:1 ve Yeremya 52:4).

* “Sürgünlüğümüzün dokuzuncu yılı, onuncu ayın onuncu günü Tanrı bana şöyle seslendi: Ey insanoğlu, bu günü, bu günün tarihini tam olarak yaz. Çünkü Babil Kralı tam olarak bu günde Yeruşalayim’i kuşatmaya başladı” (Ezekiel 24:1-2).

Şabat Gününe Gelse de Tutulan Oruç: Pasukta (Ezekiel 24:1) “Beetsem ayom aze-Tam olarak bu günde” dediği için, Asara BeTevet hangi güne gelirse gelsin o günde tutulur.

Yahudi takviminin hesap ayarlamalarına göre, Asara BeTevet hiçbir zaman cumartesi gününe gelmez, ama gelseydi, yine tam olarak o günde tutulacaktı.

Oruç Kuralları: Asara BeTevet, bar/bat mitsva yaşını geçmiş herkesin, bu günün hayatımız için anlamının farkındalığıyla tuttuğu önemli bir oruç günüdür.

Hastalar, hamile ve süt veren kadınlar bu orucu tutmaktan muaftır. Fakat onlar da bu günde et ve benzeri güzel, keyifli yemekler yemez, sadece gereksinimlerini karşılayacak kadar ve sade şeyler yerler.

Asara BeTevet orucu alot aşahar sabah gün doğmadan, bu sene 3 Ocak Salı sabahı başlar. Önceki akşam, 2 Ocak Pazartesi akşamı, geç saatte bile yatılsa, yatana kadar yemek yenilebilir.

Genel Kadiş Söyleme Günü:1948 yılında, İsrail Hahambaşılığı, Asara BeTevet’e “Yom ha-Kaddish ha-Klali” anlamını ekledi. II. Dünya Savaşı’nda Nazi Soykırımı’nda hayatını kaybeden, ölüm tarihleri bilinmeyen ve kurtulan yakınları da olmadığından kendileri için Kadiş Duası’nı okuyacak kimsesi olmayan Yahudiler için genel Kadiş söyleme günü olarak ilan edildi.

Asara Be’Tevet Orucu, Tarihi ve Felsefesi: http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=33&Itemid=108

Önemli Not: Yazıda kısa bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya bu konular hakkında fikir vermek amacıyla Inside Time, The Book of Our Heritage, Tevrat-Tora, Neviim, Ketuvim, Yahudilik Ansiklopedisi, kitaplarından ve rabbisacks.org, www.chabad.org, www.aish.com, etzion.org.il/, www.ou.org, www.torahtots.com, www.ou.org, www.jpost.com, /thetrugmans.com, archive.jewishagency.org, sevivon.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için Özel Günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.

*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.