Yıllık İsrail Demokrasi Endeksi, etnik ve politik gruplar arasında derin çatlaklar olduğunu gösterirken, toplumun her kesimine fikir birliğine rastlanan bir konu olduğuna dikkat çekti: geleceğe umut ve kurumlara inanç toplum çapında azalıyor.
Pazar günü İsrail’de yayınlanan bir araştırma sonuçlarına göre, neredeyse Yahudilerin yarısı, diğer vatandaşlardan daha fazla hakka sahip olması gerektiğine inanıyor. Yine ülkenin neredeyse yarısı da, demokrasinin tehlike altında olduğu durumlarda Yüksek Mahkeme’nin, yasaları iptal etme hakkını destekliyor.
Yıllık İsrail Demokrasi Endeksi, birçok olayda, İsrail toplumunda gelişen, derinleşen çatlaklara dikkat çekiyor. Açıklanan rapor toplu taşımaya güvenin azalması, devletin mevcut durumu ile ilgili mutsuzluk ve gelecek hakkında pesimizm gibi birçok noktayı da ortaya koyuyor.
Araştırmanın sonuçlarının kamuoyu ile paylaşılmasının ardından İsrail Devlet Başkanı Isaac Herzog, bazı değerlendirmeler hakkında önemli endişeleri olduğunu dile getirdi. Raporda açıklanan sonuçları değerlendiren Herzog, “Bunlar nahoş sayılar… Rapor, aramızdaki gerilimi yansıtıyor” dedi. Herzog, “Diğer bir deyişle, birbirimize tutunmamız, birliğimiz zayıflamış. Bunu yeniden güçlendirmek için elimizden gelen her şeyi yapmamız lazım” yorumunu yaptı.
İsrail’in sağcı yeni hükümetinin, Yüksek Mahkeme’nin, yasamayı kontrol etmeye yönelik yetkisini kısıtlama yönündeki planını gündeme getirmesiyle, rapor da Yüksek Mahkeme’ye yönelik görüşleri açıkladı. Endekse göre Knesset’in aldığı yasa kararlarının ‘demokrasinin prensipleri ile ters düşmesi durumunda’ Yüksek Mahkeme tarafından engellenmesi, istikrarlı bir şekilde halktan destek görüyor. Araştırmaya göre İsraillilerin yüzde 57’si, Mahkeme’nin bu gücünü destekliyor. Bu oran iki yıl önce yüzde 53, geçen sene ise yüzde 56 idi. Adalet Bakanı Yariv Levin’in büyük tepki ile karşılanan planı ise Yüksek Mahkeme’nin, Knesset’in çıkardığı yasalara müdahale etme yetkisini kontrol altına almayı amaçlıyor.
En büyük destek orduya
Rapora göre İsrailliler için en güvenilir kurum ordu (yüzde 85) ve devlet başkanı (yüzde 58). Siyasi partiler (yüzde 9) ve Knesset (yüzde 15) ise en az güvenilen kurumlar olarak dikkat çekti. Arap vatandaşların çoğunluğunun güvendiği bir kurum olmadığı ortaya çıktı.
Araştırma 1092 Yahudi İsrailli ve 219 Arap İsrailli ile gerçekleştirildi.
İsrailli Yahudilerin yüzde 49’u, Yahudilerin, Yahudi olmayanlara göre daha fazla hakka sahip olması gerektiğini belirtiyor. Bu inanış, 2013 yılında da aynı oranda yüksekti; 2018’de ise yüzde 27’ye düşmüştü. Bu görüşün özellikle sağcılar ve ultra-Ortodokslar tarafından desteklendiği, solcular ve laikler tarafından paylaşılmadığı biliniyor.
İsraillilerin yüzde 18’i, devletin demokratik unsurlarıyla Yahudilikle ilgili öğeleri arasında iyi bir denge olduğuna inanıyor. Bu oran 2019 yılında yüzde 28 idi. Endekste yüzde 38, Yahudilik unsurunun çok güçlü olduğunu (2019’da yüzde 47 idi), yüzde 25 ise demokratik unsurların daha güçlü olduğunu (2019’da yüzde 18 idi) savunuyor.
Çalışma ayrıca günümüz ve gelecekle ilgili pesimist görüşlerin de artışta olduğunu ortaya koydu. Toplumdaki yerlerinin iyi ya da çok iyi olduğunu düşünen Yahudilerin oranı yüzde 27’ye düşerken, bu oranın 2008’den beri en düşük olduğu belirtildi. Aynı görüşe sahip Arapların oranı ise yüzde 18’de kaldı. Bu oran da son 20 sene için en düşük.
