Purim mitsvaları sadece Purim zamanında değil, hayatımızın bütün günlerinde etrafımızla nasıl bir ilişkide olmamız gerektiğinin ipuçlarını verir. Bu mitsvalar hem birbirimize hem de Tanrı´ya ve yarattıklarına duyduğumuz sevgi, birlik ve beraberliği, dayanışmayı simgeler. Günlük hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline getirebileceğimiz bu davranışlar aynı zamanda Amalek karakterini yok edecek panzehri oluşturur.
Yahudi takvimindeki bayramlar ve özel günler, günlük hayatın koşuşturmaları içinde bir an durup düşünmemiz için bize farkındalık noktaları oluşturur. Purim’deki kıyafet değiştirmek, mavlaç şekeri, Aman’ın kulakları kurabiyesi gibi gelenekler ve bunlara ek olarak Purim mitsvaları gibi o güne ait sembolik uygulamalar hem bu farkındalığı küçük yaşlardan itibaren içimize işler, hem de bu günü mümkün olduğunca çok duyumuzla deneyimlememizi sağlayarak bu farkındalığın etkisinin bayramlardan sonra da devam edebilmesini hedefler.
Purim olaylarının anlatıldığı Ester’in Kitabı/ Megilat Ester’de, Vezir Aman, Pers Kralı Ahaşveroş’u manipüle eder ve Yahudi halkının tümünün ortadan kaldırılması, kralın fermanıyla geriye dönüşü mümkün olamayacak gibi görünen bir şekilde kararlaştırılır. Tanrı Yolu’nda yürüyen Mordehay’ın inisiyatifi ve Ester’in titiz planlamasıyla tüm Yahudi halkı birlik olur, kendi içlerine dönerek Tanrı Yolu’na, Tanrı Benzeyişinde olma yoluna döner ve Kraliçe Ester’le birlikte oruç tutar. Bu şekilde Tanrı’nın ve halkının da kendisiyle birlik olduğunun verdiği güçle Ester kralın huzuruna çıkarak Yahudi halkının kurtuluşuna götüren olayları başlatmış olur. Ester’in Kitabı/Megilat Ester’de Tanrı’nın İsmi geçmez, bütün olaylar sanki bir tesadüfmüş gibi gerçekleşerek adım adım kurtuluşa götürür. Aynı şekilde günlük yaşantımızda da sadece Kızıldeniz’in yarılması veya gökten man yağması gibi açık mucizelerde değil, Tanrı’nın Varlığı aslında her yerdedir. Purim ve Megilat Ester, Tanrı’nın her zaman bizimle, yanımızda olduğunu, bunu ancak yaşadıklarımızın üzerinden zaman geçince geriye dönüp baktığımızda idrak edebileceğimiz mesajını verir.
Purim bu yıl 6 Mart Pazartesi akşamı ve 7 Mart Salı günü, Şuşan Purim ise bu yıl 7 Mart Salı akşamı ve 8 Mart Çarşamba günü kutlanıyor.
Purim mitsvalarının amacı
Purim’e ait dört özel mitsvanın her biri, Purim olaylarının meydana geldiği dönemle bağlantılıdır ve Tanrı’nın her daim yanımızda olduğunun sevincinin hissedilmesi, toplumun birliğinin, insanlar arasındaki sevginin ve yardımlaşmanın devam etmesi amacıyla uygulamaya konulur. “Mordehay da, Yahudilere, 14 ve 15 Adar tarihlerini ziyafet ve sevinç, herkesin birbirine öğünler gönderme ve yoksullara armağanlar (verme) günleri yapmaları talimatını verdi” (Megilat Ester 9:22).
Megilat Ester’in kurallarına göre okunması/dinlenmesi: Megilat Ester’i dinlerken, çoğu zaman bunları yaşarken fark edemesek de geriye dönüp baktığımızda büyük hayat resmimizi şekillendirenin Tanrı olduğunu idrak ederiz.
Matanot Laevyonim - İhtiyaçlı kişilere hediyeler: Purim’de en az iki ihtiyaç sahibine yiyecek/içecek/giyecek veya para olarak hediye gönderilir. Bu mitsva, Purim’de herkesin eşit şekilde bayramı hissetmeye hakkı olduğunu vurgular. Ayrıca bize, başkalarına olan sorumluluklarımızı hatırlatır ve aramızda birliği sağlar. Bunu YAD ve benzeri yardım kurumlarımız ve sinagoglarımız vasıtasıyla yapabiliyoruz.
Mişloah Manot - Arkadaşlara öğün yollamak: Purim’de bir arkadaşımıza, pişirme/uğraşma gerektirmeyecek, yemeye hazır, en az iki çeşit yiyecek yollanır.
Gözlem Yayınları’nın Purim-Megilat Ester kitabında, Matanot Laevyonim ve Mişloah Manot’un sadece birer hediye olmadığı, daha derin anlamlar içerdiği anlatılır. Bu iki mitsva da halkın birbirine duyduğu sevgiyi, birlik ve beraberliği simgeler. Burada, Aman’ın, Kral Ahaşveroş’a Yahudi halkını kötülerken, onlar hakkında söylediği “İmparatorluğunuzun tüm eyaletlerinde, halklar arasına dağılmış, bölünmüş bir halk var ”(Megilat Ester 3:8) sözlerini yalanlarcasına, akranlar arasındaki sevgi ve bütünlük göze çarpar. Bu bütünlük, her zaman Yahudiler için hayati önem taşır. Halkın bütünlüğü, özellikle Purim Bayramı’nda daha çok vurgulanır. Çünkü Yahudileri yok olmaktan kurtaran, Ester ve Mordehay sayesinde Yahudi halkının kalplerinin sevgi ve bütünlük hisleriyle dolması ve tek bir amaç uğruna, tek bir kalp gibi hareket etmeleriydi.
Seudat Purim - Mişte - Purim yemeği: Seudat Purim, Adar ayının 14. günü başlayıp, 15 Adar’a kadar uzanabilen, Tanrı’nın korumasının her zaman yanımızda olduğunu idrak ederek gelecek için umutla dolduğumuz ve bunu masamızı başkalarıyla paylaşarak, bu şekilde çoğaltarak hissettiğimiz özel yemektir.
Seudat Purim’den önce Tora öğrenme geleneği vardır. Bu geleneğin çıkış yeri ise Megila’daki şu bölümdür: “Yahudiler için aydınlık, sevinç, neşe ve şeref vardı” (Megilat Ester 8:16). Tora bilgelerine göre ‘aydınlık’ Tora’yı simgeler. 14 Adar’da Pesah ile ilgili kuralları öğrenmeye başlama mitsvası vardır.
Al Anisim: Bu dört mitsvaya ek olarak Rabilerimiz spiritüel yok oluştan kurtulduğumuz Hanuka’da olduğu gibi fiziksel yok oluştan kurtulduğumuz Purim’de de dualarımıza Al Anisim/mucizeler için bölümünü ekleyerek Tanrı’ya şükranlarımızı ifade etmemizi öngörmüşlerdir.
Purim mitsvaları sadece Purim zamanında değil, hayatımızın bütün günlerinde etrafımızla nasıl bir ilişkide olmamız gerektiğinin ipuçlarını verir. Bu mitsvalar hem birbirimize hem de Tanrı’ya ve yarattıklarına duyduğumuz sevgi, birlik ve beraberliği, dayanışmayı simgeler. Günlük hayatımızın vazgeçilmez bir parçası haline getirebileceğimiz bu davranışlar aynı zamanda Amalek karakterini yok edecek panzehri oluşturur.
ADIM ADIM PURİM 5783 – 2023
4 Mart Cumartesi (11 Adar) Şabat Zahor
Hatırlama Şabat’ı. İsrailoğulları’nın Mısır Çıkışı’nda en zayıf oldukları anda ve hiçbir sebep yokken onlara arkadan saldırıldığının hatırlandığı Tora bölümü, haftalık peraşaya ek olarak okunur.
6 Mart Pazartesi (13 Adar) ESTER ORUCU-TAANİT ESTER
Ester Orucu, 6 Mart Pazartesi sabahı gün doğmadan başlar, aynı akşam yıldızların çıkışıyla sona erer. Bu orucu sadece adı Ester olanların tutması gerektiği inanışı yanlıştır. Hamile veya süt verenler hariç, sağlıklı ve Bar/Bat- Mitsva’sını yapmış her Yahudi tutar. Ester orucu, her insanın sıkıntılı zamanlarında tüm kalbiyle Tanrı’ya dönüp O’na seslendiğinde Tanrı’nın onu görüp duyduğunu, yanında olduğunu hatırlatır.
Diğer oruç günlerimizde olduğu gibi Ester orucunu tutarken de orucun bir amaç değil, Purim olayları hakkında bilgi sahibi olarak, bunlar üzerine yoğunlaşarak düşünce, konuşma ve hareketlerimizi daha iyi hale getirmeye niyet etmemiz için bir araç olduğunu hatırlamamız gerekir.
6 Mart Pazartesi akşamı (13 Adar akşamı) Megilat Ester'in okunması
Megilat Ester/Ester’in Kitabı, Purim olaylarının, bizzat kahramanları Ester ve Mordehay tarafından anlatıldığı deri parşömen üzerine yazılmış kitabıdır.
Megilat Ester’in kelimelerinin anlamı, gizli olanın açığa çıkmasıdır. Megila’nın kökü gilui/açığa çıkmak, Ester/hester/gizlenmiş anlamına gelir. Tanrı, dünyanın doğal işleyişinin ve insanlara bahşedilen özgür iradenin içinde gizlenir ve İlahi Planı’nı adım adım gerçekleştirir. Bizler ise ancak geriye dönüp baktığımızda yaşadıklarımızın bizi adım adım bugün olduğumuz yere getirdiğini fark ederiz.
Megila’yı kurallarına göre dinlemek/okumak mitsvası kadın erkek herkesi kapsar. Megila, Purim’in başladığı akşam (6 Mart Pazartesi akşamı) ve sabah duasında (7 Mart Salı sabahı) beraha /dua söylenerek okunur. İkinci gün İstanbul’un da dâhil olduğu surla çevrili şehirler için Şuşan Purim’de akşam (7 Mart Salı akşamı) ve sabah (8 Mart Çarşamba sabahı), Megilat Ester bu sefer beraha söylenmeden okunur.
Megila’nın okunması o kadar önemlidir ki, bunun için Tora öğrenimi bile ertelenebilir.
Megila okunurken, kötü kalpli Aman’ın adı her geçtiğinde, çocuklar ellerindeki ‘kaynana zırıltısı’ oyuncaklarını çevirerek, yetişkinler ayaklarını yere vurarak, gürültü çıkarır. Bunun bir nedeni, Aman ve onun gibilerin isimlerini dünyadan silme mitsvasını yerine getirmektir.
Megilat Ester’in tam metni ve açıklamaları:
http://www.sevivon.com/images/stories/kutuphane/kitaplar/megila.pdf
7 Mart Salı (14 Adar) Purim
Purim mitsvaları: Megilat Ester’i dinlemek, okumak, Mişloah Manot-en az bir arkadaşa Purim günü ulaşacak şekilde yemeye hazır iki çeşit yiyecek hediye göndermek, Matanat LaEvyonim-en az iki ihtiyaç sahibine, Purim günü ulaşacak şekilde hediye vermek. Purim yemeği-Purim’de masamızı paylaşarak Tanrı’nın yanımızda olduğunu bilmenin verdiği güven duygusu ile mutlu olma deneyimini arttırmak.
Bunlara ek olarak dualara Al Anisim-mucizeler için bölümünü ekleyerek Tanrı’ya şükranlarımızı ifade etmek.
8 Mart Çarşamba (15 Adar) Şuşan Purim
Megilat Ester’de anlatıldığı üzere 13 Adar günü Yahudiler, kendilerini savunmak için bir araya geldi ve onları tamamen yok etmek isteyen düşmanlarını yenilgiye uğrattılar. 14 Adar’da da zaferlerini kutladılar. Başkent Şuşan’da ise savaş ve zafer 14 Adar’da gerçekleşti, bu yüzden Purim kutlamaları da 15 Adar’da yapıldı. Bu sebeple 15 Adar, (bu yıl 8 Mart Çarşamba) Şuşan Purim /Şuşan’ın Purim’i olarak anılır. Şuşan Purim, Yeoşua zamanında surlarla çevrilmiş olan şehirlerde kutlanır. İstanbul da bu kategoriye girer.
*Dört Peraşa
*Purim Nedir, Bir soykırım girişimi olarak Purim'in çağrıştırdıkları, ağır ceza, Purim tatlı tarifleri, Purim videoları
http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=40&Itemid=110
Önemli Not: Yazıda bir özet olarak verilmiş olan bilgiler, okuyucuya konu hakkında fikir vermek amacıyla Gözlem’den El Gid Para El Pratikante, Pirke Avot, Megilat Ester, Şemot, Devarim ve JPS-Jewish Study Bible kitaplarından ve www.ou.org, www.sevivon.com, www.chabad.org, www.chabadgn.com sitelerinden derlenerek hazırlanmıştır. Cemaatlerin farklı gelenekleri ve uygulamaları olabildiği için özel günler ve uygulamalar hakkında en doğru ve detaylı bilgiler için, cemaatin kendi Rabi’lerine başvurması gerekir.
*Katkıları için Rav İzak Peres’e teşekkür ederiz.
