Türkiye´nin kaybolmaya yüz tutmuş tiyatro kültür mirasına sahip çıkmak amacıyla kurulan Türkiye Tiyatro Vakfı, ülkemizde ve dünyada bugüne dek hiç araştırılmamış bir konuyu, ´Türkiye Yahudi Tiyatrosu´nu masaya yatırıyor. Bu amaçlar vakıf, 5-6 Mayıs tarihlerinde İstanbul Pera Müzesinde uluslararası bir sempozyum düzenliyor.
İki gün boyunca Pera Müzesinde, alanında uzmanlaşmış yerli ve yabancı akademisyenler, araştırmacılar çalışmalarını sunup tartışacaklar. Bu etkinlikte, Türkiye Tiyatro Vakfına Don Juan Archiv Wien, Elele Destek / Diyalog İçin Kültür Sanat, Staging-Abjection Project / European Research Council, Kadir Has Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi /Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü ve 500. Yıl Vakfı Türk Musevileri Müzesi destek veriyor.
Yahudi Sefarad Tiyatrosunun tarihi, dünü ve bugünü, gelişimi, sahnelenen eserlerle ilgili çeşitli bilgi ve araştırmaların paylaşılacağı sempozyumda, İspanya’dan Elena Romero, İsrail’den David M. Bunis, Yitzchak Kerem ve Sarit Cofman-Simhon, ABD’den İlker Hepkaner / Jojo Eskenazi eşliğinde ülkemizden de M. Yaycıoğlu, İzzet Bana, Verda Habif, Rivka Bihar Waldman, Duygu Dalyanoğlu, Rüstem Ertuğ Altinay, Kerem Karaboğa ve Peri Efe moderatörlük ve sunum yapacak.
M. Özalp Birol (Pera Müzesi), Esen Çamurdan (Türkiye Tiyatro Vakfı), Suna Suner (Don Juan Archiv Wien) ve İzzet Bana’nın (tiyatrocu-arşivci) açılış konuşmalarıyla başlayacak sempozyumda ilk gün, ‘Osmanlı İmparatorluğu’nda Sefarad Tiyatrosuna Genel Bakış’, ‘Geç Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Sefarad Tiyatrosu’ ile ‘İkinci Dünya Savaşı sonrası Sefarad Sahnesi’ konuları irdelenecek.
İkinci gün, ‘Oyunlar, Oyuncular’ bölümünde farklı konuların yanı sıra Jojo Eskenaziʼnin Moiz Oyunları üzerinden ‘Türkiye’de Güncel Yahudi Tiyatrosunun Politikası’ konuşulacak. ‘Tiyatroda Yahudi Öznesi’nin ele alınacağı kısımda ise yazar Beki L. Bahar ve eseri, ‘Feminist Bir Oyun Yazarının Sefarad Yahudi Tarih Yazımına Meydan Okuması: Beki Bahar'ın ‘Senyora’sı (1992) ve 1492ʼnin 500. Yılı’ başlığı altında, dinleyenlerle buluşturulacak temalardan biri olacak.
Türkiye Yahudi Tiyatrosu üzerine kısa notlar
1492 yılında İspanya ve Portekiz’den tehcir edilen Yahudilerden Osmanlı topraklarına yerleşenler beraberlerinde zengin bir jonglör geleneğini getirdi. Hokkabazlık, şarkı, dans, kukla ve gölge oyunu gibi geniş bir sanat yelpazesini kapsayan jonglörlük geleneksel tiyatronun oluşumuna ve gelişmesine önemli katkıda bulundu.
Metne dayalı Sefarad tiyatrosu ise, ilk kez 1870’lerde, özellikle İstanbul, İzmir ve Edirne’de, amatör yazar ve öğretmenlerce dinsel ve eğitsel amaçlı olarak ve daha çok okullarda yapıldı. Fransız kültürü ve dilinin egemen olduğu Tanzimat döneminde açılan Alliance Israélite Universelle okulları, Türkiye Yahudi tiyatrosunun yüzünü daha çok Batı’ya dönmesini sağladı. Bunu Namık Kemal gibi yerli ve çağdaş yazarların oyunları izledi.
1930’lardan başlayarak, Türkçe konuşma zorunluluğuyla birlikte, çok dilli (Judeo-Espanyol, İbranice, Fransızca ve Türkçe) dolayısıyla çok kültürlü bir yapıyı benimseyen Sefarad tiyatrosunun oyunculuk ve sahneleme biçimi geleneksel ile Batı tarzının bir karışımı oldu. Günümüzde ise Sefarad tiyatrosu bazı Yahudi derneklerin çalışmalarıyla canlı tutulmaya çalışılmakta.
Sempozyum süresince Türkçe-İngilizce, İngilizce-Türkçe simültane çeviri yapılacaktır. İspanyolca gerçekleşecek oturumda Türkçe çeviri sağlanacak.
