Nazilerin 1938 yılında yıktığı Münih´in en büyük sinagogunun parçaları şehrin Isar Nehrinde bulundu.
İnşaat işçileri geçen hafta Münih’te nehrin kıyısında inanılmaz bir keşifte bulundu: Şehrin eski ana sinagogundan kalan ve üzerinde On Emir'in oyulmuş olduğu taş tabletler. Söz konusu sinagog 1938 yılının yazında Hitler'in emriyle yıkılmıştı.
Keşif sinagogun yıkılışından neredeyse tam 85 yıl sonra gerçekleşmiş oldu.
Taş tablet, aralarında sinagogun sütun parçaları da bulunan ve muhtemelen 1950’lerden beri Isar Nehri'nin kıyısında durmakta olan 150 ton molozun arasında bulundu. Yıkımı gerçekleştirmek için kiralanan şirket malzemeyi bir barajı desteklemek için kullanmıştı.
İşçiler parçaları, aynı nehri yapay bir göl oluşturmak üzere genişletirken ortaya çıkardı.
Münih Yahudi Müzesi Müdürü Bernhard Purin geçtiğimiz hafta Jewish Telegraphic Agency haber ajansına yaptığı açıklamada, "Geçen hafta Münih Sular İdaresi, suyun altında üzerinde bazı süslemeler olan taşlar buldular. Araştırmaya başladılar ve Google yardımıyla 1938'de sinagogu yıkan şirketin 1956'da renovasyon işini yaptığını ortaya çıkardılar" dedi.
Sular İdaresi, antik eserlerle ilgili yetkililerle temasa geçince Purin'e ulaşıldı. Purin ifadesine, "Perşembe günü bölgeye gittim; kırık taşların Büyük Sinagogun parçaları olduğu hemen anlaşıldı. İlk gördüğüm şey On Emir tableti idi. Önemli bir parça olduğunu görünce diğerlerinden ayırmışlardı" diyerek devam etti.
Şehir yetkilileri, taşların bir depolama alanına götürülmesi için hazırlık yapıyor. Fakat bu kolay olmayacak; zira sadece On Emir'in ağırlığı yarım tondan fazla. Bölgede sinagogun başka parçaları aranmaya devam edecek.
Purin müzede sinagogun birçok tarihi fotoğrafı bulunduğunu ve bunun mimari parçaları bulmaya yardımcı olacağını belirterek "Umutluyum ki birkaç ay içinde taşların arasında daha fazla Aron Kodeş [içinde Tevrat'ın bulunduğu dolap] parçaları olduğunu göreceğiz" dedi.
Purin açıklamasına, "Buluş iki sebepten dolayı benim için çok önemli. Bir yanda ana sinagog Almanya'daki sinagogların en büyüklerinden biriydi. Diğer yanda 1870’lerden 1933'e kadar Almanya'daki canlı Yahudi hayatının bir belgesiydi. Kırık taşlar aynı zamanda Holokost için bir anıt" şeklinde devam etti.
İsrail'in resmi Holokost Anıtı Yad Vaşem'e göre Münih'teki Büyük Sinagog, Nazilerin Almanya'da yıktıkları ilk sinagogdu. 8 Temmuz 1938'de Yahudi cemaati üyelerine sadece birkaç saat tanınmış ve gönüllüler o geceyi sinagogdan Tevrat rulolarını ve kutsal objeleri çıkarmakla geçirmişti.
Münih ve Yukarı Bavyera Yahudi Cemaati Başkanı Charlotte Knobloch, bir parçasının Jakobsplatz'da, müzenin yakınlarındaki Münih'in yeni sinagogunun içerisine koyulmasından mutluluk duyacağını belirtti. Bu arada şehrin Reform Yahudi Cemaati, yıkılan sinagogun da Reform cemaatine ait olmasından dolayı tarihi sinagogun bir kısmını sergilemek istiyor.
Münih Belediye Başkanı Dieter Reiter keşiften çok etkilendiğini belirterek şehir yönetiminin objeleri güvenlik altına almayı ve Yahudi cemaatine geri vermeyi planladığını ifade etti.
Geçtiğimiz hafta yine Münih'teki Reichenbachstrasse sinagogunun restorasyonunda ulaşılan bir dönüm noktası törenle kutlandı. 1931'de inşa edilen ve Kasım 1938'de Kristallnacht (Kristal Gece) sırasında ciddi şekilde tahrip edilen sinagog 1947 yılında Holokost kurtulanlarının kullanımı için restore edilmişti. Son yıllarda özellikle 2006'da Münih'in yeni sinagogunun açılmasından sonra, onarıma muhtaç bir hale gelmişti. Mevcut restorasyon Yahudi cemaati üyeleri Rachel Salamander ve Ron Jakubowicz'in bir girişimi.
