Tişa BeAv -27 Temmuz Perşembe

Av ayının 9’u anlamına gelen Tişa BeAv, Yahudi takvimindeki en hüzünlü gündür. Tarih boyunca bu dönemde farklı yıllarda, Yahudi hayatını günümüze kadar derinden etkileyen acı olaylar gerçekleşti. Bu olaylar arasında Tanrı’nın Varlığı-Şehina’yı barındıran birinci ve ikinci Bet Amikdaş yıkıldı, ilk Haçlı Seferi başladı, Yahudiler Varşova Gettosundan sınır dışı edildi ve bunu takiben kitlesel olarak yok edilecekleri imha kamplarına gönderildi.

Tişa BeAv, tarihte gerçekleşen birçok trajediyi içimiz kanayarak hatırladığımız çok acı, kederli bir gün olmasına rağmen aynı zamanda içinde Yahudiliğin özünü oluşturan umut kıvılcımları da barındırır.

Tişa BeAv, Roş Aşana’dan tam olarak yedi hafta önce gelir. Takvimdeki en düşük dönem olan Tişa BeAv, aslında bir dönüş, bir yükselişin başlama anıdır, kendimize ve Tanrı'ya yakınlaşma, Tanrı’ya dönme süreci olan Yom Kipur'da doruk noktasına ulaşmasını umduğumuz Teşuva sürecinin başlangıç noktasıdır.

Yahudi takvimindeki en acı gün olan Tişa BeAv’dan sonra gelen Şabat Nahamu, acının en yoğun olduğu dönemlerden sonra teselli bulacağımızı ve umut verici günlerin geleceğini müjdeler.

Tişa BeAv orucu bu yıl 26 Temmuz Çarşamba akşamı gün batımında başlayıp ertesi gün, 27 Temmuz Perşembe akşamı yıldızların çıkmasıyla sona erer.

Devarim Peraşası: Yahudilere kötülük etmek isteyenler ve arılar

Tişa BeAv’dan önceki Şabat okuduğumuz Tora bölümü (peraşa) Devarim'de Moşe Rabenu’nun Yahudi halkına çölde olup bitenleri hatırlattığı anlatılır. “O dağda oturan Emori güçleri karşınıza çıktı; sizi arıların yaptığı gibi kovalayarak, sizi Seir’de, Horma’ya kadar iyice ezdiler” (1:44). Benzer şekilde Allel’in bir bölümü olarak okuduğumuz 118. mezmurda da yine Yahudilerin düşmanları ile arılar arasında paralellik kurulduğunu görürüz. “Tanrı benimle, O bana yardım edecek ve ben düşmanlarımın yenilgisini göreceğim… Arılar gibi etrafımı sarıyorlar, ama ateş almış dikenler gibi yandılar” (Teillim 118:7-12).

R.Ephraim Mirvis (Birleşik Krallık İbrani Cemaatlerinin Hahambaşısı) Emoriler’in veya genelde Yahudilere kötülük etmek isteyenlerle arıların bağlantısını sorgular. Talmud ve Tanah'ın ilk kapsamlı tefsirlerinin yazarı Raşi, arı benzetmesindeki dikkat çekici noktanın, bir arının, karşısındakini soktuktan sonra ölmesi olduğunu belirtir. Benzer şekilde, der Raşi, tarih boyunca Yahudileri yok etmeye çalışan uluslar da tarih sayfalarından teker teker yok olmuşlardır.

Mirvis, Tişa BeAv orucu yaklaşırken tarihteki bu yaşanmışlıkları özellikle aklımızda tutmamızın uygun olduğunu ifade eder. Bugün I. Bet Amikdaş zamanında Babillilerin ve II. Bet Amikdaş zamanında Romalıların Yahudi halkını nasıl yok etmeye çalıştıklarını hatırlıyoruz. O zamanlarının en güçlüleri olan bu uluslar bugün çoktan unutulmuşken Yahudi ulusu başarılı ve etkili bir şekilde dünya üzerindeki yerini korumaya ve yükselmeye devam etmektedir.

Yahudi halkının daha en başlangıcında, Tanrı, Avraam Avinu'ya (o zamanlar ismi henüz Avram’ken) yaptığı ilk açıklamada “Seni mübarek kılanları mübarek kılacak,seni lanetleyeni ise lanetleyeceğim” der (Bereşit 12:3). Bu duygular, her cuma gecesi Şabat’ı karşılarken, Kabalat Şabat’ta dile getirdiğimiz Leha Dodi duamızda (Sidur kol Yaakov s.402) çok güzel bir şekilde ifade edilir. “Seni ezenler cezalandırılacak, sana acı çektirmiş olanlar ortadan kaldırılacak.”

Tanah’ın farklı yerlerinde tekrarlanan bu mesaja göre, tarihte görüldüğü gibi yeryüzündeki en kudretli milletler Yahudi halkını yok etmek istediklerinde, aslında tarihten silinen kendileri olacak, çünkü Yahudiler Tanrı'nın yardımıyla ebediyen dimdik ayakta kalmaya devam edecektir.

Devarim peraşasında Moşe Rabenu’nun Yahudi halkına verdiği beraha, olayların bu şekilde gelişeceğinin haberini adeta binlerce yıl öncesinden veriyordu. “Atalarınızın Tanrı’sı Aşem, üzerinize bin katınızı eklesin ve sizi, hakkınızda konuşmuş olduğu gibi mübarek kılsın” (Devarim1:11).

R.Mirvis, Sefer Binah L’atid’de bu pasukta bahsedilen bin katının ne anlama geldiğinin şöyle açıklandığını belirtir. “O zamanlar 600.000 kişiydik, basit bir şekilde bunun bin katını ifade etmek isteseydi, Moşe Rabenu Tanrı'ya şöyle derdi: Aşem, Yahudi halkını tüm nesiller boyunca korusun, sayıları 600 milyona ulaşsın. Ancak אלף פעמים, şu anlama gelir: sahip olduklarınızı ikiye katlayın ve sonra tekrar ikiye katlayın -bunu bin kez yaptığınızda- bu, tüm zaman boyunca Yahudilerin sayısı olacaktır.

Tıpkı gökyüzündeki yıldızlar gibi, çağlar boyunca sayımıza baktığınızda bizi sayamayacaksınız. Moşe Rabenu tarafından yazılan bu berahayı, her yıl Yahudi halkını art arda yok etme girişimlerini hatırladığımız Tişa BeAv’dan hemen önceki Şabat’ta okuruz. Moşe Rabenu’nun berahası sayesinde, Tanrı'nın bu berahaya cevap vermesi sayesinde, Tora'mızdaki vaatler sayesinde – עם ישראל חי. Yahudi halkı asla yok olmayacak, gelişmeye ve sonsuza kadar yaşamaya devam edecektir.”

Kısa Kısa Tişa BeAv

İsmi: Tişa= 9, BeAv=Av ayının, Tişa BeAv = Av ayının 9’u anlamına gelir.

Çıkış Yeri: Mişna Taanit 4:6, bugün İsrailoğulları’nın başına gelmiş olan beş trajedi nedeniyle oruç tuttuğumuzu açıklar. Casusların Vaadedilen Topraklar hakkında verdikleri manipülatif rapor nedeniyle bu rapora inanan İsraeloğulları’nın Kutsal Topraklar’a girmeyecekleri hükmü verilir. Birinci Bet Amikdaş Babil kralı Nevuhadnetsar tarafından ateşe verilip yıkılır. İkinci Bet Amikdaş Romalılar tarafından tahrip edilir. Yahudi direnişinin son kalesi olan Betar, Romalılar’ın eline geçer. Bet Amikdaş ve Yeruşalayim Romalılar tarafından bir tarla gibi dümdüz edilir ve Aelia Capitolina adında putperest bir şehir haline getirilir.

Nerede Belirtilir: Neviim-Peygamberler kitabında, Zeharya Peygamber şöyle der: “Dördüncü, beşinci, yedinci ve onuncu ayların oruçları, Yahudi halkı için sevinç, coşku dolu bayramlar olacak. Bu nedenle gerçeği ve barışı sevin” (Zeharya 8:19). Tora’da ayların başı olarak belirtilen Nisan ayından sonra beşinci ay Av ayı, beşinci ayın orucu da Tişa BeAv orucudur.

Ne Yapılır: Tişa BeAv orucu (bu yıl) 26 Temmuz Çarşamba gün batımıyla başlar, ertesi gün, 27 Temmuz Perşembe akşamı yıldızlar çıkınca sona erer.

Tişa BeAv’da Bet Amikdaş’ın yıkılması, Tişa BeAv ile ilgili bölümler, Musar (Yahudi ahlak kuralları), Kinot (Ağıtlar) okunabilir.

Geleneksel olarak Megilat Eha okunur.

Tefilin ve Tallit 27 Temmuz Perşembe günü öğleden sonra Minha duasında takılır.

Ne Yapılmaz: Oruç kurallarına ek olarak sabah tefilin ve tallit takılmaz. Tora öğrenilmez. Deri ayakkabı giyilmez.

Bugün İçin Mesajı: R.Ephraim Mirvis’e göre “Yahudi takviminde durak noktaları olan tüm özel günler, köklü ve tarihi şekillendiren bir geçmişi hatırlama amacıyla olduğu kadar, aynı zamanda geleceğimizi de şekillendirebilme amacıyla anılır. Bunun en iyi örneklerinden biri, ağlamamızın sadece bir Tapınak binasının kaybı için olmadığı Tişa BeAv günüdür. Bugün aslında bu trajediye götüren nedenleri hatırlıyoruz.

Talmud, yenilgimizin sebebinin ‘nedensiz nefret’ olduğunu açıklar. O zamanlar halkımız arasında bu maalesef çok yaygındı ve bu olgu Roma’nın kudretinin amansız saldırısı karşısında bizi zayıf ve savunmasız kılıyordu. Bu yenilginin acısından alınacak zamansız dersler açıktır: Nedensiz nefreti nedensiz sevgiyle değiştiremezsek, değer verdiğimiz her şey risk altındadır. Bazen tarihi ihmal etme veya yeniden yazma eğilimi vardır. Geçmişimize dürüstlük ve alçakgönüllülükle bakamazsak, hatalarımızı tekrarlamaya mahkum olabiliriz.”

O yüzden bugünden başlayarak etrafımıza iyilik yapmayı günlük alışkanlığımız haline getirmek için bir adım atalım, bu tatlı bir söz, bir mesaj, bir hatır sorma, ufak düşünceli bir hareket veya içinde bulunduğumuz anda ne yapabiliyorsak o olabilir. Bu şekilde dünyaya dalga dalga yayılarak çoğalan iyiliğin ilk halkasını oluşturmanın mutluluğunu hissedebiliriz.

*Tişa BeAv’da Neler Olmuştu, Tişa BeAv’da Yapılmaması Gerekenler:

http://www.sevivon.com/index.php?option=com_content&view=category&layout=blog&id=64&Itemid=238